Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1818

Verhandeling over den handel en scheepvaart op de reeds bestaande landbouwende Koloniën in het algemeen, en op zulke Koloniën, welke, in het gematigd klimaat nieuw aangelegd, door Europeanen, zonder slaven, bewerkt kunnen worden, in het bijzonder; door den Baron Friedrich von Bouchenröder, oud Staf-Officier. Te Amsterdam, Rotterdam en 's Hage. 1816. In gr. 8vo. 188 Bl. (Voor rekening van den Auteur.) Bij Inteekening f 2::

De Schrijver van dit werk, een Duitscher, doch sedert lang in Holland gevestigd, en die zelf althans in de Kaap-kolonie een' geruimen tijd schijnt te hebben doorgebragt, terwijl hij

[p. 40]

met de belangen der Volkplantingen in 't algemeen vrij wel bekend toont te zijn, geeft hier een plan op, om den landbouw in de Koloniën door den handel, en dezen wederkeerig door den landbouw op te beuren. Dit stuk is echter slechts een gedeelte eens uitgebreiden werks in zeven Afdeelingen (waarvan dit enkel de vierde bevat) over de balans van den handel, en wordt slechts als eene proeve vooraf gezonden, terwijl het de gewigtigtie resultaten van des Schrijvers nasporingen schijnt te bevatten.

De reeds voorlang in ons land in zwang geweest zijnde Negotiatiën op plantaadjen in de Koloniën maken den grondslag uit van het stelsel des Schrijvers. Deze Negotiatiën, door groote kantoren hier te lande bezorgd, kwamen vol uit den boezem der Natie, en werden door de planters na verloop van eenige jaren met de interest afgelost; de administrateur genoot de voordeelen van het beheer, en den uitsluitenden handel in de benoodigdheden en voortbrengselen der plantaadje, en de planter werd binnen eenige jaren eigenaar op den vruchtbaren grond. Deze inrigting bestaat ten deele nog; maar de Schrijver zoekt die uit te breiden, door aanmoediging van den landbouw, vooral in de Volkplantingen binnen den gematigden Aardgordel; hij schijnt het oog te hebben op de Kaap-kolonie, die echter nu voor ons verloren is. De kust van Guinea, welke daarvoor misschien eenige vergoeding kan schenken, ligt bijna vlak onder de Linie; de Westindische Volkplantingen insgelijks, en de Oostindische bezittingen ten zuiden derzelve, doch nog binnen den heeten Aardgordel. Wij moeten ons dus, in den tegenwoordigen toestand onzer bezittingen, wel tot de heete luchtstreek bepalen, die ook zekerlijk, hoewel ongezonder, nogtans verreweg de vruchtbaarste is. Zijn plan is, om het krediet aan de eene zijde te bevestigen, door goede en veilige hypotheken voor den geldschieter te bezorgen, bij wege van verbetering van den landbouw, en aan den anderen kant, door een' levendigen vrachthandel en scheepvaart, het vertier der aan te leggen koloniale landerijen te vermeerderen en te verzekeren. Hij raadt daartoe sterk aan, dubbele kantoren of handelsverbindtenissen op te rigten, waarvan de eene Compagnon in het Vaderland, de andere in de Volkplanting zijne woonplaats zou hebben, als welke veel voordeeliger zijn dan handel voor eigene rekening van één vaderlandsch kantoor, of Commissiehandel naar

[p. 41]

de Volkplantingen. Hij treedt zelfs in vele bijzonderheden omtrent de goederen, die men moet medenemen, deelt als bijlage een Concept-Contract van Associatie mede, en een Assortiment voor Factuurlijsten van Europesche goederen. In een tweede stuk, bepaaldelijk aan de scheepvaart en den vrachthandel op landbouwende Koloniën toegewijd, gaat de Schrijver nog een' stap verder, en doet het voorstel, om de Oorlogschepen van den Staat, in vredestijd, als Fluiten uitgerust, tot vervoer van goederen naar en van de Koloniën te besteden, waardoor vooreerst die anders veelal afgedankte Schepen in stand blijven, ten andere in vredestijd goede Zeelieden worden gevormd, en ten derde door de gewonnen vracht aanzienlijke sommen voor 's lands kasse zouden worden bespaard, (jaarlijks, volgens de berekening des Schrijvers, wel 24 tonnen gouds, zie bl. 172.) Natuurlijk onderstelt de Schrijver eene vrije koopvaart naar de Koloniën, en roept, tot bevestiging der voordeelen van den vrachthandel en van zijn stelsel in 't algemeen, het voorbeeld van Noord-Amerika in, 't welk in een tijdvak van 15 jaren meer dan 6000 schepen in bezit (bl. 127), en reeds in 1804 aan Convoijen en Licenten bijna 12 Millioenen Dollars inkomsten heeft gehad. De voordeelen van den vrachthandel zijn (bl. 125) niet alleen met die van den handel door compagnons te vergelijken, maar overtreffen die dikwijls; want de vrachthandel brengt, wél gekend en beoefend, ruim honderd percent op, terwijl hij den eerstgemelden handel op landbouwende Koloniën in het meer gematigd klimaat op ruim 60 à 80, en die op bezittingen in den heeten Aardgordel (zoo als Java) op ruim 50 tot 60 percent berekent. (Bl. 89, 90.)

Zie daar, zoo kort ons mogelijk is, een algemeen denkbeeld van dit voortbrengsel gegeven, hetwelk zekerlijk de aandacht van Staatshuishoudkundigen niet onwaardig is. Of echter de schitterende voordeelen, die de Schrijver in zijn stelsel ziet, niet grootendeels harsenschimmig zijn in den tegenwoordigen toestand van zaken, bij Engelands onmetelijk overwigt in den kolonialen handel, bij de groote rol, die Amerika speelt, hetwelk ons in den algemeenen vrachthandel bijna vervangen heeft, bij den kommerlijken toestand onzer Oostindische bezittingen, die door strenge, ja wreede en hoogst onstaatkundige maatregelen, en de Hemel weet door wiens invloed, ten deele in openbaren opstand, ten deele in

[p. 42]

hevige gisting zijn: dit te beoordeelen, is de taak van den Staatsman. Wij zullen slechts één staaltje bijbrengen van 't geen de Schrijver als eene daadzaak aanvoert, die ook wel zoo geweest, doch sedert veranderd is. In de kolonie Demerarij heeft de katoenbouw wel (volgens bl. 47) gebloeid, doch is reeds vrij wat vervallen, omdat men het katoen goedkooper uit Amerika kan bekomen; op eene streek der kust, van 20 Engelsche mijlen, was vóór ruim 15 maanden reeds niet meer dan de helft der katoenplantingen, die er 6 jaren te voren bestonden, en men sprak om alles in suiker aan te leggen, waarmede nu reeds de helft bebouwd is. Rec. heeft dit uit den mond van Engelschen, die deze kolonie vóór ruim een jaar verlaten hadden.

Het Hollandsch is voor een' Duitscher over 't algemeen tamelijk wel; doch vindt men er grove Germanismen in, zoo als: gelijkzaam, verzoeken aanstellen (proeven nemen) enz.