Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

Brazilië.

(Vervolg en slot van bl. 383.)

Toen de Portugezen, vóór drie eeuwen, in de digte bosschen van Brazilië drongen, moesten zij met vele moeite naar inboorlingen zoeken. Die zeldzame, maar voor mij steeds achtingwaardige dweepers, welke aan hunne onverwinnelijke inspraak, om ruwe wilden tot onzen godsdienst, en dus tot een beschaafder aanwezen, te brengen, vrienden en bloedverwanten, gerieven des levens, en dikwijls aanzienlijke bezittingen opofferden, de zendelingen, vonden deze voortreffelijke landen woest en zonder menschen. Op de hoogste boomen moesten zij klimmen, om van derzelver kruinen naar enkele menschen, of naar derzelver spoor, den rook van armoedige hutten, om te zien. En wat vonden zij, na zulke verbazende inspanningen? Niets, dan een onbeduidend aantal ruwe menschen, die eene verschillende taal spraken, gedurig met elkander in twist leefden, en de tegenstrijdigste zeden hadden. Hier een volk van jagers; daar vischeters, of

[p. 419]

menschen, die alleen van schelpdieren leefden; en maar zelden eene schrale teelt van Indiaansche tarwe, naar mate zij bosschen, rivieren of vlakten op hunnen weg vonden.

Het hoofdkarakter van deze menschen was doorgaans een zwervend, dierlijk voortleven in hun gedachteloos aanwezen, hetwelk slechts een genot van het oogenblik bedoelde, verzeld van eenen gedurigen haat tegen alle vreemde volken, welke haat meestal tot menschverslinding opklom. In hunne gestalte hadden zij wel gelijkenis met elkander; elke volksstam, echter, had zijnen bijzonderen familietrek, die zoo kennelijk was, dat deze stammen elkander op het eerste gezigt herkenden. Zij waren meest allen van eene middelbare grootte, met gezonde ledematen.

In hunne leefwijze heerschte hetzelfde verschil. Elke stam maakte van den geringen voorraad van levensmiddelen, door bijvoeging of afzondering, een verschillend voedsel; echter was de manioc het voornaamste bestanddeel van alle hunne spijzen en dranken. Hunne woningen waren ellendige hutten, van boomstammen opgerigt en met boomschorsen gedekt; de wanden waren van teenen gevlochten en met klei digtgemaakt. Een man had meer dan ééne vrouw; echter mogt hij met geene andere verkeeren, dan met die, welke hij voor zijne vrouwen erkend had. Eerst na het dooden van eenige vijanden mogt een jongman een huwelijk aangaan; elke bloodaard werd door de meisjes afgewezen. De opvoeding der kinderen bepaalt zich voornamelijk tot de jagt, de vischvangst en den oorlog. Onder elkander leeft elke stam rustig en vreedzaam; maar, wanneer zij eens beleedigd worden, zijn zij onverzoenlijk. Hunne talen waren niet zoo onvolmaakt en onbuigzaam als die der noordelijke Indianen, hoewel zij ook geene woorden hadden voor algemeene begrippen; hunne getalwoorden klommen ook niet hooger dan vijf. Hunne vermaken zijn gasterijen, plegtige oorlogsfeesten, en voornamelijk het dansen; dit laatste bestaat meer in eene beweging des ligchaams en der armen, dan der voeten. Hoewel deze volken geenen eigenlijken eerdienst en geen bepaald begrip van de Godheid hebben, vond men bij hen echter blijken eener oudere religie, en van een geloof aan hoogere wezens. Ook hadden zij begrippen van een leven na den dood; want zij geloofden, dat bij hun overlijden nog iets van hen overig bleef, en dat eenige hunner voorvaderen in geesten waren

[p. 420]

veranderd. Het is merkwaardig, dat bij eenige dezer volken de overlevering gevonden werd van eene groote overstrooming des lands, met de bijvoeging, dat toen maar twee menschen, broeder en zuster, in het leven waren gebleven. Hunne oorlogen zijn wreed en verwoestend; de gevangenen worden met eenen onmenschelijken wellust geslagt en verslonden, waarbij dan zelfs vrouwen en kinderen hun aandeel krijgen. Jegens hunne zieken en gekwetsten gedragen zij zich met oplettendheid en liefde, en de overledenen worden met vele achting behandeld. De dooden worden in een rond, tonvormig graf bijgezet; de verstorvene wordt zittend, met gebogene knien en armen, in hetzelve geplaatst. Een opperhoofd krijgt zijne wapenen en versierselen mede in het graf. Daarbij worden, onder het storten van tranen, klaagliederen aangeheven; en deze worden, ter eere van den verstorvenen, herhaald, zoo dikwijls men het graf nadert.

De toestand der Brazilianen, zoo als wij dien hier opgegeven hebben, is wel in die landen, waar zij met de Portugezen in aanraking gekomen zijn, eenigzins veranderd; ook hebben wij het aan de moeijelijke pogingen der zendelingen te danken, dat hunne menschverslinding veel verminderd is; maar, in het algemeen, zijn zij zeer ingenomen tegen hunne verdrukkers, dus weinig genegen om vreemde zeden aan te nemen, en bij gevolg den ruwen staat getrouw gebleven, welke ons den zoogenaamden natuurmensch zoo afkeerig van beschaving voorstelt.

Derzelver tegenwoordige bevolking op te geven, schijnt geheel onmogelijk te zijn. Even als alle oorspronkelijke bewoners der nieuwe wereld, hebben ook zij het overwigt der zoogenaamde Christenen verschrikkelijk gevoeld. Zij zijn door derzelver wapenen verdrongen, en hun getal is zeer verminderd; ja, het is hoogstwaarschijnlijk, wanneer de Europeërs voortgaan met zich in de binnenlanden van Zuid-Amerika meer te vestigen, dat dan deze veelsoortige volken van Brazilië gedeeltelijk met elkander, gedeeltelijk met de Europeërs zullen ineensmelten, en met den tijd slechts in de oude geschiedenis zullen blijven leven.

Met minder verschrikkelijke tooneelen, dan Peru, werd Brazilië van de Europeêrs in bezit genomen. Wij zagen, dat cabral zonder moeite het ontdekte land bemagtigde; en, daar men hier niet zoo spoedig kostbare metalen vond, en de

[p. 421]

geheele buit alleen uit de verfhouten bestond, was ook de begeerte der gelukzoekers naar dezen nieuwen grond niet zoo driftig, en dus min geducht voor de inboorlingen.

Deze ontwaarden echter weldra, wat men bedoelde; daarom verzetteden zij zich, met moed en wreedheid, tegen de misdadigers en slechte vroúwlieden, welke Portugal hierhenen zond, om tot de vestiging eener nieuwe kolonie te verstrekken. Een andere stam dezer kolonie bestond uit de ongelukkige Joden, welke de Inquisitie in Spanje en Portugal dolzinnig vervolgde. Deze ongelukkigen vonden zich ook menigwerf bedrogen. Ontgingen zij in Europa den brandstapel, hier werden zij dikwijls door den ruwen Indiaan verslonden; echter werden zij hier toch eerst na hunnen dood gebraden! De Hugenooten, welke door eene onbesefbare krankzinnigheid uit Frankrijk verdreven werden, maakten de derde klasse der eerste bevolking van Brazilië uit. In den jare 1642 werd Brazilië door den Nederlandschen vlootvoogd willekens veroverd, en de verovering naderhand door den heldenmoed van Vorst maurits zoodanig bevestigd, dat dit land tot 1661 een wingewest der Nederlanders bleef. Toen, in den vrede van het genoemde jaar, Brazilië weder aan Portugal kwam, bleven vele Nederlanders, welke zich daar gevestigd hadden, in dat land.

Over het geheel genomen is dus de bevolking van Brazilië veelsoortig, en heeft in dezen eenige overeenkomst met de bevolking der Vereenigde Staten van Noord-Amerika; want ook in Brazilië waren godsdienstige vervolging en de zucht naar vrijheid van geweten de hoofdgrondleggers dezer volkplanting. Maar welke verschillende vruchten kunnen niet op eenen en denzelfden stam groeijen! Wij weten, dat door Engelands liberale denkwijze en ondersteuning in Noord-Amerika de heerlijkste vruchten zijn gekweekt; welke vruchten, naderhand rijp geworden zijnde, van den moederslam zijn afgevallen. Portugal heeft zich bij de menschheid niet zoo verdienstelijk gemaakt, ten aanzien zijner Amerikaansche volkplantingen. Het beschermde en verzorgde dezelven wel, maar altijd in den geest van een intolerant Katholicismus. De Inquisitie werd wel niet naar Brazilië overgebragt; maar dit schrikgeregt had toch aldaar zijne gelastigden, welke de andersdenkenden met gestrengheid gadesloegen, en daardoor aan deze volkplanting ongeneeslijke wonden toebragten. In

[p. 422]

Noord-Amerika kochten penn en calvert de noodige landerijen van de Indianen voor Europesche goederen; in Brazilië werden de inboorlingen door de Portugezen beschouwd als lieden, welke geen eigendom konden en mogten hebben, en met geweld tot andere zeden en gebruiken moesten genoodzaakt worden.

Behalve deze onberaden maatregelen, verzon de regering nog alle mogelijke middelen, om den bloei des landbouws en Braziliaanschen koophandels te bezwaren. Door het voornemen, om de koopvaarders door eigene oorlogschepen te beveiligen, werd de vrijheid des koophandels beperkt, daar nu de handelvloten gedwongen werden, om slechts in de maand Maart van Portugal naar Brazilië goederen te mogen brengen. Hierdoor werd den koopman de gelegenheid ontnomen, om van het gepaste tijdstip gebruik te kunnen maken; en door de telkens plaats hebbende wedijver moest natuurlijk de vracht verbazend verzwaard worden. Nog drukkender echter voor Brazilië zijn de monopolien en de zware belastingen. Eene der hoofdbehoeften van den mensch, het zout, hetwelk ligtelijk in Brazilie zelf konde gevonden en toebereid worden, mag alleen door de regering van de Kaap-Verdische eilanden worden ingevoerd, en is daardoor zoo geweldig duur, dat het verbazend talrijke rundvee in de binnenlanden slechts om de huiden gedood wordt, en het vleesch, hetwelk konde ingezouten worden, meestal ligt te verrotten. De uitvoer van suiker is met twintig ten honderd belast. De handel met indigo is een eigendom des Konings. De wijnteelt in het groot ten verkoop is verboden. Ook het voordeel van den hier welig tierenden katoenboom wordt aan de planters onttrokken. Alle katoen werd naar Portugal verzonden, en deze regering betaalde dan wanneer en zooveel zij telkens verkoos. Bovendien moeten de kolonisten tienden van alle voortbrengselen, van allen in- en uitvoer, en eene belasting van elken slaaf opbrengen.

Dus vereenigt zich dan alles, om den bloei dezer heerlijke volkplantinge tegen te houden. Even als tantalus, omgeven van den grootsten overvloed, brengt de planter van Brazilië zijn leven in kommer en behoefte door.

Maar, er opent zich een aangenamer verschiet voor de toekomst. De tegenwoordige regering heeft haren zetel in Brazilië gevestigd, en het wingewest is in een hoofdland veran-

[p. 423]

derd. De belangen des lands worden niet meer door afgezondene ambtenaren, maar onder het oog des Konings zelven gehandhaafd. Geleerden en kunstenaars van alle klassen vertrekken naar dit uitgebreide, heerlijke land; en dus hebben wij alle reden om te hopen, dat weldra het tafereel van hetzelve gunstiger en behagelijker zal uitvallen, dan het te voren opgegevene.