Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

Karaktermatige Beschrijving van het bijzonder leven en gedrag van Napoleon Buonaparte, alsmede zijne handelwijs omtrent vreemde Mogendheden. Door Lewis Goldsmith. IIIde of laatste Stuk Te Amsterdam, bij II. Gartman. In gr. 8vo. 180 Bl. f 1-16-:

Wij hebben ons gevoelen wegens de beide eerste stukken van dit werk reeds vroeger gezegd. Hetzelve blijst zich in vorm en strekking vrij gelijk; doch het voor ons liggende gedeelte is voor de Matiën buiten Frankrijk het gewigtigste, daar het 's mans gedrag omtrent vreemde Mogendheden betreft.

Indien men op alles, of slechts op het grootste gedeelte van 't geen hier gemeld wordt, met vertrouwen kon asgaan, zou dit werkje eene der gewigtigste bijdragen tot de geschiedenis onzer dagen opleveren. Sommige anekdoten, 't is waar, hebben eenen hoogen graad van inwendige waarschijnlijkheid, en zijn ook sedert van elders bekend geworden; anderen waarborgt de Schrijver, als gegrond op geheime akten, die hem, als toenmalig beëedigd Translateur, volkomen konden bekend zijn; anderen, daarentegen, zijn blijkbaar overdreven, of strijdig met hetgeen wij uit andere bronnen weten, en alles moet afhangen van het getuigenis, en dus van de onkrenkbare waarheidsliefde en den toegang tot de bronnen, van éénen man, die in allen gevalle een' te geringen post bekleedde, om in zoo vele der allerdiepsle staatsgeheimen ingedrongen te zijn, als hij ons hier ontsluijert. Wij twijselen echter niet aan 's mans goeden wil, om de waarheid te zeggen; doch het komt ons voor, dat hij uit Parijsche stadsgeruchten, die gewis door den algemeenen haat der burgerij tegen den Corsi-

[p. 673]

naan zoo niet verdicht, althans overdreven waren, zijne berigten geschept heeft, welke men dus als geene reine bron voor de Geschiedenis kan aanmerken. - Doch wij zullen van het een en ander bewijzen aanvoeren.

Dat buonaparte het in de behendigheid van omkooping zeer verre gebragt hebbe, is hoogstwaarschijnlijk; dat hij niet alleen onder de krijgs-, maar ook onder de staatslieden, ja de staatsdienaars der groote Mogendheden zijne veile afhangelingen gehad hebbe, ligt bijna in den aard zijner ongelooselijk snelle overwinningen, vergeleken met zijn' naderhand gevolgden, ongehoorden tegenspoed. Het komt ons echter bedenkelijk voor, of de Heer von haugwitz wel die verr der geweest zij, waarvoor goldsmith hem uitmaakt. Ter volstrekte eerloosverklaring van zulk eenen hoofdpersoon in de Geschiedenis vorderen wij natuurlijk bewijzen, en geene bloote beschuldigingen. Niet malscher behandelt hij den Graaf philippus van gobentzl, Oostenrijksch, en Prins kurakin, Russisch Gezant te Parijs (voorheen Minister van Buitenlandsche Zaken); laatstgemelde (bl. 45.) wordt zelfs een oude verrader genoemd. Ook hiervan hadden wij wel gaarne eenige meerdere bewijzen gewenscht. Dat buonaparte te Parijs altijd omringd was van eene sterke wacht, en het niet mogelijk zou geweest zijn hem te genaken, is volstrekt niet waar; velen onzer landgenooten, die te Parijs geweest zijn, kunnen zulks getuigen: ja hier, waar hij toch zoo veel stof tot haat rondom zich had opgehoopt, trotseerde hij, met eene bijna beleedigende stoutmoedigheid, die men alleen door geloof aan een Fatalismus verklaren kan, de verontwaardiging des volks. Op bl. 95 wordt de officiéle Courant van den Haag van 30 Julij 1805 aangehaald; zekerlijk de Staatscourant, die echter eerst in September 1805 begonnen is. - Daarentegen schijnt de verfoeijelijke handel met de Spaansche wol te Burgos, die napoleon eerst voor zich verbeurd verklaarde, en daarna aan de Spaansche kooplieden nog eens deed betalen; voorts zijn gemeene diefstal ten aanzien der wissels van den Russischen Minister (bl. 173, 174), - deze daadzaken, zeggen wij, schijnen echt en bewezen; want de Schrijver heest de bewijsstukken daarvan gezien, en van ambtswege vertaald. De echtheid van het geheime Traltaat van Tilsit (bl. 152-154) wordt door den Schrijver verzekerd ter behoorlijke plaatse met bewijzen gestaasd te zijn-

[p. 674]

Alsdan is hetzelve zeer merkwaardig. Doch het is zonderling, dat noch de daarbij bepaalde bezitneming van Afrika's roofstaten, noch die van Egypte, door Frankrijk zelfs maar beproefd is. De gevangene, twee jaren lang, in het kasteel Vincennes, op bl. 155 in de noot, is immers alexander berthier niet? En zoo neen, waarom hem dan enkel berthier genoemd, onder welken naam toch slechts één persoon algemeen bekend is? Op bl. 61 staat, dat buonaparte's inlijving van Genua bij Frankrijk onder andere den Duitschen Keizer tot verandering van zijn' titel in dien van Keizer van Oostenrijk zou hebben bewogen, hetwelk nogtans wel een jaar vroeger gebeurd is.

Men ziet uit het aangevoerde, hoe voorzigtig men dit boek gebruiken moet, om daaruit de gebeurtenissen der laatstverloopene jaren te leeren kennen. 's Mans zucht voor waarheid, vrijheid, orde en regt is allezins loffelijk; maar hij gaat blijkbaar, even als in de beide eerste stukjes, te verre. En zulks heeft dit nadeel, dat men nu geenen juisten maatstaf heest, om het ware, welbewezene, van het ter loops gehoorde, vergrootte of half ware te onderscheiden.

Men gevoelt, dat wij den inhoud dezes werks - eene reeks van Anecdoten over bekende gebeurtenissen - niet wel ontleden kunnen. Slechts deze bijzonderheid stippen wij daaruit aan. - Het Pruissische Kabinet ontving, volgens hem, van den Bazelschen Vrede af, jaarlijks eene Millioen Rijksdaalders voor deszelfs onzijdigheid. En toch zou buonaparte, te midden van dien door hem gekochten Vrede, het plan gevormd hebben, om Polen in opstand te brengen, door middel van Fransche soldaten, als volkplanters vermomd. Ook andere beroepen werden door den algemeenen dwingeland tot verleiding gebezigd. ‘Men vond den spion onder het kleed van eene danseres, eenen zanger of eenen schilder, ja zelfs in eenen kapper, die voorgaven reden gehad te hebben om hun land te verlaten; die zich in den nederigen post van huisbedienden in de vertrouwelijkheid van personen van hoogen rang indrongen, en zich somtijds meer nuttig voor hunne zenders betoonden, dan de meest achtingwaardige geakkrediteerde agent.’ - o, Mogten deze helsche kunstgrepen eener echte (ook reeds oudere) Fransche staatkunde althans in onze hooge kringen nooit of nimmer eenige uitwerking doen!

[p. 675]

Op bl. 177 vindt men eene stootende druksout: De vredesvoorstellen werden - aangenomen, in plaats van niet aangenomen. Voorts is de vertaling vrij goed.