Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

Raadgevingen aan de Inwoneren van Nederland, in het bijzonder aan die der Noordelijke Provinciën, ter bevordering van den bloei van het Vaderland. In 's Gravenhage, bij de Erve J. Thierrij en C. Mensing en Zoon. 1816. In gr. 8vo. 35 Bl. f :-8-:

Wij miskennen de goede meening van dit boekje niet; en die is voortreffelijk. De raadgevingen zijn ook bijzonder goed: 1) het denkbeeld levendig te houden van de Fransche dwingelandij over ons; 2) het gevoel der redding wakker te houden, en verstandig slechts het mogelijke daarvan te verwachten; 3) weg met iedere partijschap; vergeven en vergeten; 4) vertrouwen op den Koning en de Regering; 5) iedere nog overgeblevene Franschgezindheid uit het hart te verbannen; 6) de pligten en deugden, uit de herstelling als Natie voortvloeijende, ijverig te betrachten; 7) zonder te plooijen in het waar Nederlandsch karakter, eenheid van belang en doel met de

[p. 479]

Zuidelijke Provinciën als pligt te rekenen; 8) Godsdienst. Maar als wij voor het overige openhartig ons gevoelen mogen zeggen, dan draagt het slot wel het meest onze goedkeuring weg: ‘Het ware te wenschen - dat zich eene welbesnedene penne opdeed, die de Natie in haar waar karakter ontwikkelde, en tevens zien deed, wat zij wezen moest; want ongetwijfeld, zal het ons vaderland welgaan, moet de Natie met ernst worden aangetast, en daartoe is de weg niet om maar alles te bedekken; neen, haar karakter moet ontdekt worden, in deszelss verkeerde rigtingen, als een gevolg van hare verdeeldheid en overheersching; want als dit door haar zal worden opgemerkt, zal zij ook vatbaar worden voor verbetering, en met die verbetering zal hare grootheid rijzen en haar bloei bestendig zijn.’ Het komt ons voor, dat in een en ander opzigt de Natie door den Schrijver toch een weinig te zwart geteekend wordt; voor 't minst, dat hier en daar die teekening, als hij doel bereiken wil, niet geheel menschkundig is. En als hij zegt, ‘dat men zich bepalen moet tot vrijmoedige inlichtingen omtrent den publieke zaken, in zedige termen bedenkingen te opperen, of misbruiken, die er plaats zouden mogen hebben, aan te toonen,’ maar er dan bijvoegt, dat het laatste in publieke schriften te doen altijd af te keuren is, zoo kunnen wij hem dit altijd niet toestemmen, en meenen, dat hij zelf kort daarop zich veroorlooft hetgeen hij ons betwist, daar hij zich verklaart tegen het alsnog in werking laten der Fransche wetgeving, en (inderdaad naar waarheid) zegt: het maakt de Natie onverschilliger omtrent de Omwenteling, zoo al niet onvergenoegd. Waarom is dit in zijn publiek geschrift alzoo te zeggen den Schrijver meer geoorloofd, dan het ons zou zijn, hier te schrijven: het maakt de Natie onverschilliger omtrent de Omwenteling, zoo al niet onvergenoegd, dat niet overal en tijdig, door het op vele plaatsen zoo gemakkelijk aanwerven van vrijwilligers, (hetgeen onze goede en geëerbiedigde Koning de Besturen veroorlooft, ja ten pligt maakt) gezorgd wordt, dat eene loting voor de Landmilitie (in tijd van vrede en rust voor het minst) geheel onnoodig worde. Het maakt de Natie onverschilliger omtrent de Omwenteling, zoo al niet onvergenoegd, (daar zij vooral uit gegronde vrees voor het uitroeijen van alle godsdienstigheid en zedelijkheid de Fransche Conscriptie verfoeide) als zij getnige

[p. 480]

is van de ijsselijke vloeken enz., welke men bij het onderrigt in de militaire manoeuvres hier en daar nog schijnt noodig te rekenen, enz. enz. - Op de spelling en taal is ook wel wat aan te merken, waaraan wij echter denken, dat overhaasting, zoo wel bij den Corrector als den Schrijver, voornamelijk schuld heeft.