Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

[p. 469]

Aurora, wijsgeerig-staatkundig Jaarboek over 1815. Door T. Olivier Schilperoort. Te Deventer, bij J.W. Robijns. In gr. 8vo. 300 Bl. f 2-4-:

Eene onvoorziene omstandigheid heeft de aankondiging en beoordeeling vertraagd van bovengemelde werkje, in deszelfs aard en oogmerk geheel verschillende van zoodanige gedenkstukken, als de merkwaardige verandering van zaken in Europa, en bijzonderlijk in Nederland, heeft te weeg gebragt. Aardig is de titel gekozen, en de Schrijver geeft er de reden van op, bl. 295. De gebeurtenis, immers zoo als die zich in 1815 opdeed, gaf hem aanleiding om een jaarboek over 1815 te schrijven, en, uit aanmerking van de behandeling van het onderwerp, hetzelve wijsgeerig-staatkundig te noemen. In eene korte inleiding zegt ons de Heer schilperoort, de herstelling van het vaderland te zullen beschouwen, I. in zoo verre daarbij de, voorheen verschillend gewijzigde, staatsvormen der onderscheidene Nederlanden onder een Koningschap tot eenheid en vastheid zijn gebragt; II. in zoo verre de bestendigheid der hereeniging af te leiden is uit het ophouden van de oorzaken der vorige splitsing; hetwelk hem dan, III. geleidelijk brengen zal tot datgeen, waardoor zich ons tijdvak van alle vroegere tijdvakken onderscheidt. De Heer schilperoort doet in de behandeling van zijn moeijelijk onderwerp zien, dat hij geen nieuweling is in de Vaderlandsche, Algemeene en Kerkelijke Geschiedenissen, en dezelven met vrucht heeft gelezen en overdacht. Van dien kant dan ook beveelt zich al aanstonds zijn jaarboek aan. Wij hebben het met genoegen gelezen. Bijzonderlijk beviel ons de tweede afdeeling, waarin hij, onzes inziens, op de meest gepaste wijze betoogt, dat eene heerschende Kerk, in een Land gelijk het onze, waarin zoo vele onderscheidene Christelijke gezindten zijn, in geenen deele noodzakelijk is, en dat dus, onder andere opgegevene redenen, het niet te pas komt, dat eenige Geestelijkheid, als zoodanig, deel hebbe aan de Volksvertegenwoordiging. Alles wordt daarin behandeld zoo wijsgeerig en staatkundig, dat er niemand is, welke gezindte dan ook toegedaan, die zich, dunkt ons, niet met geheel zijn hart daarmede kan vereenigen. Het derde stuk,

[p. 470]

met de twee anderen in verband, geeft den geachten Schrijver gelegenheid, om, op de meest gevallige wijze, en zonder iemand, van welke politieke denkwijze hij dan ook moge geweest zijn of nog is, te beleedigen, te doen zien, zoo niet te betoogen, dat men alle de nieuwigheden, die Europa beroerd hebben, niet moet wijten aan de Maatschappijen of zoogenoemde Illuminaten, die hij veeleer van alle de beschuldigingen, daartegen ingebragt, ganschelijk vrijpleit. Het politieke gedeelte staat ondertusschen meer in verband met het behandelde onderwerp in het eerste stuk, hetwelk altijd zijn zal een der moeijelijkste onderwerpen. Voor zoo verre de Nederlanden in het algemeen betreft, willen wij geene aanmerkingen maken, omdat die Nederlanden thans allen vereenigd en tot een en hetzelfde Koningrijk gebragt zijn, en wij met den Heer schilperoort hartelijk wenschen, dat die vereeniging het duurzaam geluk bevorderen zal van het nieuwe Rijk der Nederlanden. Maar wat belangt het betoog, zoodanig als dit door dien Heer bij zijn eerste stuk gedaan is ten bewijze van het gestelde bij dat punt, zouden wij nog al eenige aanmerkingen daaromtrent in het midden kunnen brengen. Dan, ons Maandwerk is, of behoort geen twistschrift te zijn, maar eene aankondiging van uitgekomene werken, waarin wij ons veroorloven, alleenlijk te beoordeelen de behandeling van het onderwerp eenes Schrijvers. In zoo verre dan vermeenen wij op de behandeling van het eerste stuk te moeten aanmerken, dat wij voor ons het tegenwoordige staatsgestel liever zouden beoordeelen en behandelen naar en uit den aard van het gebeurde en den tegenwoordigen staat van Europa, dan hetzelve te willen opdelven uit de oude Vaderlandsche Geschiedenis. Immers een ieder, die met den ouden tijd bekend is, weet, hoe gemakkelijk bijna alle staatsvorm op die wijze ook daaruit te betoogen is, en, als wij een twintig-, dertig en veertigtal jaren terugdenken, ook daaruit is betoogd geworden. De vraag blijft altijd, vanwaar wij zullen beginnen, en wat wij willen verdedigen. Daarom dan herhalen wij, zoo ten aanzien van het werk van den Heer schilperoort, als van alle andere soortgelijken, dat wij het beter achten, zich eenig en alleen tot den tegenwoordigen tijd te bepalen, en daaruit al het mogelijk nuttige te trekken. Het spijt ons, dat de Schrijver den tegenwoordigen staat van zaken, of wel de nieuwe grondbe-

[p. 471]

ginselen, te veel toekent aan het geweldige Fransche despotisme, hetwelk, onder allerlei vormen, Europa heeft beroerd. Het zou thans onvoegzaam zijn, daarvan iets meer te zeggen. Wij wenschen liever, dat, in zoo verre ook de geest, die Frankrijk beheerscht en verpletterd heeft, iets goeds mogt hebben uitgedacht, hetgeen in den tegenwoordigen toestand van Europa bruikbaar zou kunnen zijn, dit dan zoodanig mag worden gewijzigd, gelenigd en gelouterd, dat elk volk zijn duurzaam geluk daarin vinde.