Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

[p. 402]

Kort Begrip der Christelijke Kerkgeschiedenisse, voor Volk en Jeugd; door J.I.F. Schmid, Predikant te Bickelsberg, in het Hertogdom Wurtemberg. Vervolgd tot op den tegenwoordigen tijd, door A. Ypey, Doctor en Hoogleeraar in de Godgeleerdheid te Groningen. II Deelen. Te Groningen, bij J. Römelingh. 1816. In gr. 8vo. 538 Bl. f 3-12-:

De eerste uitgave van dit Kortbegrip, dat zich ook als een zeer aangenaam, onderhoudend leesboek bijzonder aanprijst, zag reeds in 1801, ook in onze taal, het licht; de Eerw. s. van hoek, toen Predikant te Aalburg, (thans bij de Engelsche Gemeente te Middelburg) heeft de vertaling bearbeid, en wel op aandrang van den Hoogleeraar ypey, in het vak der Kerkelijke Geschiedenis zoo algemeen bij ons hooggeschat, dat de waarde dezes werks genoegzaam blijkt uit zijne reeds toen gedane verklaring, dat hetzelve schetswijze alles bevat, wat tot eene volledige Kerkhistorie behoort, zoo dat het ter voorbereiding voor uitvoeriger onderzoek uitnemend geschikt is; dat het bijzonder der studerende jeugd belangrijk is, niet alleen den Theologant bij den aanvang, maar ook ter herinnering in het vervolg; ook allen, die slechts een algemeen denkbeeld der Geschiedenis behoeven, en voor den Regtsgeleerden, wien het niet voegt, onbedreven te zijn in dit belangrijk vak; terwijl hij het tevens den onderwijzeren in de lagere scholen, als zijnde naar de gemeene vatbaarheid hunner leerlingen berekend, op het stelligst aanbeveelt. Van zoo veel lofs, door eenen zoo bevoegden regter, had men eenen overvloedigen aftrek dezes werks met vertrouwen mogen hopen, zoo niet de ongunstige tijden, die wij zijn doorgeworsteld, den koop- en leeslust hadden verlamd; maar gezegde aanbeveling zal, hopen wij, in de nu betere tijden, bij deze vernieuwde uitgave, de gewenschte werking doen; en daarbij wint

[p. 403]

de lezer voorzeker, daar de Heer ypey, blijkens den titel en een kort voorberigt, dezelve verrijkt heeft met de voortzetting van den geschiedkundigen arbeid tot het slot van 1815, en vooral de geschiedenis der Oostersche kerk er heeft bijgevoegd, die de Schrijver zelf naauwelijks had aangestipt. Deze aanmerkelijke bijdrage aan het slot des tweeden deels, van zulk eene bekwame hand, is bijzonder belangrijk, en in onze dagen vooral ook bijzonder welkom. Eene aanteekening op bl. 307 moge van die belangrijkheid een nadere wenk zijn:

‘Ten jare 1809 schreef ik, in mijne Kerkelijke Geschiedenis van de Achttiende Eeuw, bl. 181, het volgende: In de tegenwoordige gesteldheid van zaken, is aan den kant der Russische Christenen, naar menschelijken oogenschijn, wel geene regtstreeksche verbroedering met de Protestanten nog te verwachten. Maar hoe wankel is die gesteldheid! Hoe ligtelijk kan er op het uitgebreide tooneel der wisselvallige staten iets voorvallen, dat den weg ontsluit voor eene vereeniging van twee godsdienstgezindten, die, in de achttiende eeuw, al gaande weg, digter bij elkander gekomen zijn, en nu sinds eenigen tijd zoo afkeerig anders niet schijnen, om elkaêr de hand van gemeenschap te reiken. - Het in dien tijd door mij ligt mogelijk geachte is op het tooneel der wisselvallige staten werkelijk gebeurd. Dat dan nu ook nog de toen door mij gewenschte, daaruit ontstaan mogende, gevolgen eerlang gebeuren!’