Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

Omar's Lessen, of Bijdragen tot Menschenkennis; een Boek voor de Wereld zoo als zij is, niet zoo als zij wezen moest. Naar het Hoogduitsch van den Hofraad d'Eckartshausen, door D. Onderwater. Te Leyden, bij J.W. van Leeuwen. 1816. In gr. 8vo. 186 bl. f 1-16-:

Dit boek leert bij de opregtheid der duiven vooral ook de voorzigtigheid der slangen voegen; het geeft zeer goede lessen van levenswijsheid, in een waarlijk bevallig kleed. De titel is verstaanbaar genoeg, en wij behoeven er eeniglijk de opgave van het systema van het werk, zoo als die op de laatste bladzijde voorkomt, bij te voegen: ‘Karakters en grondstellingen. 1. Inleiding tot de verhalen, en bewijzen, hoe de menschen uit gebrek aan wereldkennis ongelukkig worden. Voorbeelden uit karakters. Grondstellingen, oorzaken en gevolgen. Regels der kloekheid. 2. Voordeelen des gezelligen levens, getrokken uit wensel's wijsgeerige werken. Noodzakelijkheid om gepast kloek te zijn in de zamenleving. 3. Van den omgang met menschen, en de nuttigheid hunne temperamenten te bestuderen. De sanguinique, colerique, flegmatique, en melancholique geschilderd, volgens wensel's grondstellingen. Dit alles ten nutte aangewend en toegepast in treffende en belangrijke verhalen.’ Het is mogelijk, dat onze jonge lieden alleen

[p. 393]

de inderdaad onderhoudende verhalen verkiezen te lezen; deze zijn reeds op zichzelve leerzaam, maar zij moeten dan echter het overige doorbladeren, en van dat overige is iedere geschiedenis hier de toepassing; het kan dus naauwelijks anders, of het nadenken wordt gescherpt, de leeslust uitgelokt, en in hoofd en hart hecht zich menige nuttige stelregel vast.

Van omar lezen wij hier weinig: hij was, toen hij het hof ontweek, toevallig met zijne éénige dochter op een onbewoond eiland geworpen; en zijne vorige ondervindingen geven hem overvloedige stof (en hier had hij den tijd) tot het mededeelen van zijne lessen over het te houden levensgedrag onder menschen; welke lessen, toevallig en gelukkig, voor zijne rosalia nog bruikbaar worden, daar zij, nog vóór des vaders dood, uit de eenzaamheid verlost wordt, en het aanlanden van een schip haar eenen waardigen echtgenoot bezorgt. Het zal niet noodig zijn, de grondstellingen en de daarbij gevoegde verhalen op te sommen; wij geven alleen, ter uitlokkende proeve, het volgende, en bepaalden ons bij voorkeur tot het meer drooge en stellige, om te doen voelen, dat ook dit zeer onderhoudend is:

‘Er zijn mannen, die alleen op speculatie trouwen; het vermogen van de bruid bepaalt de uitvoering van hetgeen zij besluiten zullen. Is het dus wel te verwonderen, wanneer zij een meisje ongelukkig maken?’

‘Het is een groot voorregt voor een meisje, rijk te zijn; zij bekomt dan zeer zeker eenen man; maar zeer onzeker is het, of die man haar of haar vermogen bedoelt; eerst na eenige jaren met hem geleefd te hebben, kan zij beoordeelen, wat van de zaak zij. Een onbemiddeld meisje is in dit opzigt minder blootgesteld aan bedrog, dan een rijk.’

‘Het is afschuwelijk, om het geld een meisje ongelukkig te maken; evenwel wordt hiervan niet veel zaaks gemaakt. Er zijn zoo zekere soort van afzetterijen, die gepriviligeerd schijnen.’

‘De meisjes hebben volstrekt geene andere gedachten dan deze: men huwt haar uit loutere liefde. Hare ijdelheid is de schuld van die misleiding; zij merken den listigen vogelaar niet, en vallen van zelve in het net.’

‘Het vleit gewis onze eigenliesde niet, wanneer men zoude denken: dit mensch is de gedeclareerde minnaar van.... mijn geld: dan, lieve meisjes! om niet ongelukkig te worden,

[p. 394]

moet gij de menschen nemen zoo als zij zijn, niet zoo als zij wezen moesten.’

‘De minnaars, die enkel het vermogen van hun meisje bedoelen, zijn ligter te onderscheiden, dan men wel denkt; er is slechts eene geringe mate wereldkennis en een weinig oplettendheid toe noodig. Ik wil hier eenige karakters opteekenen; beoordeel uwen minnaar daarnaar, en red u voor het dreigend gevaar! smeed ten minste uit uw eigen goud voor uzelve geen keten des ongeluks! koop voor eigen vermogen geen boeijen der ellende! Mijne ziel beeft terug op dit denkbe ld,’ enz.

Nu ook iets voor de jongelingen:

‘Een braaf man, zoo hij een rijk meisje trouwen wil, moet wel degelijk op haar karakter letten, als hij niet ongelukkig worden wil.’

‘Er zijn meisjes, die volstrekt geene andere verdienste hebben, dan dat zij rijk zijn. Geld, en weder geld, is het éénige woord, hetwelk zij uitbrengen. Ik heb u tot een man gemaakt; door mij zijt gij geworden, wat gij zijt, enz. Voor een man, die gevoel van eer en eigene waarde heeft, is zoo iets onverdragelijk, en het rijke meisje bezit maar zeer zelden gevoel voor zachte bescheidenheid, die haar leeren zoude soortgelijke wanvoegelijkheden te vermijden. En dan die weinigen, welke daarvoor vatbaar zijn, waar vinden die mannen, harer waardig?’ - In ons Holland toch nog wel nu of dan, meenen wij.