Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

Leven en Lotgevallen van Frederik van Hellborn, eenen, uit den laatsten Spaanschen Oorlog gelukkig teruggekeerden, Officier. Vrij gevolgd naar het Hoogduitsch van K.G. Cramer. Met eene Plaat. Te Dordrecht, bij A. Blussé en Zoon. In gr. 8vo. f 2-4-:

Men kan de werken, die de vertaalziekte onzer dagen in den Nederlandschen Boekhandel brengt, in vier klassen verdeelen: 1. verdienstelijke en goed vertaalde; 2. slechte, (moreel of oesthetisch) maar goed overgebragte; 3. goede, maar ellendig vertaalde; en 4. het boekengraauw, dat bij nietswaardigheid nog met de vodden eener armhartige overzetting omhangen is, door 't welk van alle kanten het naakte lijf des vreemdelings uitkijkt. Tot deze infima plebs behoort nu wel dit boek niet; het is een goede Hollandsche stijl, en ook nog al dragelijk geschreven; maar boven de anders gulden middelmaat verheft het zich toch niet, en zweeft dus als 't ware tusschen hemel en aarde, of tusschen de eerste en tweede klasse, doch nader aan deze dan aan gene. Inderdaad hebben wij in dit verhaal - 't welk voor het overige noch onzedelijk, noch ongodsdienstig is - niet eene enkele maal die warmte gevoeld, waardoor b.v. in de Romans van lafontaine - die toch ook nog verre van modellen zijn - iedereen, die niet ongevoelig is, meer dan eenmaal bezield wordt. Het verhaal is wonderlijk en avontuurlijk genoeg, zwerft ook ver genoeg rond in vreemden lande, maar hangt te meermalen, zoo als men zegt, gelijk droog zand aan elkander, en wordt koud door de pijnlijke zucht des Schrijvers om overal à tort et à travers geestig te zijn. Die geestigheid heeft nu wel vrij wat van die derbheiten in karakters, daden en uitdrukkingen, welke zekere Duitsche Oordeelkundige, zoo wij ons herinneren, eens aan de onsterfelijke Schrijfsters van Sara Bur-

[p. 341]

gerhart, of liever aan de taal en den geest onzer Natie, toeschreef, en die wij dus aan onze naburen mits dezen eerlijk teruggeven, - maar moet dan toch vernuftig, of, op zijn minst, onderhoudend zijn, en den Lezer den slaap uit de oogen houden. Wij zullen niet beslissen, in hoe verre dit overal bij frederik van hellborn het geval is, daar wij alsdan den Roman van stuk tot stuk moesten gaan ontleden; doch in 't algemeen komen ons de geestigheden mislukt voor. Dat b.v. een knecht, in 't opendoen van de deur, zijn' neus aan stukken valt, en de kamer met bloed bemorst, (bl. 1.) - dat die knecht en de huishoudster (die naderhand blijkt eene maitresse van den ouden genadigen Heer, en moeder van een gewigtig persoon te zijn) elkander in vischwijventaal uitschelden, (bl. 16. 17.) - dat eene oude tante in het begin der negentiende Eeuw (want kort daarna ging de kleinzoon naar Spanje tegen de Insurgenten in dienst) nog eene fontange draagt, die sedert 100 jaren uit de mode was, - dat een kolossale Gouverneur tot zijnen kweekeling zegt, (bl. 58.) Wij willen vooreerst vlijtig met bijbel en katechismus rijden - is dit aardig of lomp?

Wij zullen den Lezer eene korte schets van den Roman geven, in zoo verre zulks door de vele uitweidingen en de min geregelde verhaalwijze mogelijk is. Een zekere Heer van hellborn, van een oud geslacht, dat in twee liniën verdeeld is, en waarvan de andere grooten rijkdom en den Graventitel bekomen heeft, mistrouwt zich; zijn vader vergeeft het hem, doch niet zijne moeder; hij sneuvelt wegens deze mesalliance in een duël; zijn eenige zoon wordt bij eenen rentmeester opgevoed, die zijne moeder, burgerlijk zoo als hij, voordezen bemind had, en nog wel een weinig bemint, en bij deszelfs voedsterheer, eenen Ridder durst: hij bemint elize, dochter van den Graaf, hoofd der andere linie van zijn huis; doch de vader, door adeltrots bezield, weigert hem die stellig: uit wanhoop gaat hij in krijgsdienst, en moet met het Contingent van zijnen Vorst (zekerlijk een' of anderen ongelukkigen hals van de Rijn-Confederatie) naar Spanje trekken. Hier heeft hij nu allerlei gevalletjes, die wel minder te zamen hangen, maar toch nog het onderhoudendste gedeelte der geschiedenis uitmaken; vooral het geval met den verraderlijken Spanjaard en deszelfs drie dochters, waarvan er eene den held des verhaals zijn leven redt, ten koste

[p. 342]

van het hare. Dit geheele stuk is naar het leven der Spanjaarden fiksch geteekend, en, zoo het eene verdichting des Schrijvers mogt zijn, (er is anders niets onwaarschijnlijks in) meissner's penne waardig. Minder in alle opzigten is het geval van dorus en dora (twee geheel niet Spaansche namen.) Deze Heer dorus, die op een naburig riddergoed zijne minnaresse heeft, (die ook eene rijke erfdochter moet zijn, want men hoort niet van hare ouders) staat door de Fransche voorposten opgeligt te worden; zijne dora sluipt des nachts bij hem, doet hem vlugten, en blijft in zijne plaats. Tot hiertoe is alles mogelijk, en zelfs waarschijnlijk; doch wordt het minder, wanneer nu deze dora den Franschen allerlei seesten geeft, dorus komt, om haar te ontzetten, en daarvan verwittigt, de uitslag ontwijfelbaar is, en nogtans de Spaansche heldin haren wrekenden engel weêrhoudt, om zelv' op de kinderachtigste wijze te ontvlugten, door met den lijfhuzaar des Generaals overvalletje te spelen. Hoe de zaak na hare vlugt afloopt, vernemen wij niet. Eindelijk volgt de zonderlinge ontknooping van den Roman; de aanleiding daartoe is vrij wel gevonden, maar de ontknooping zelve is bij uitstek romanesk. Op een onwinbaar bergkasteel woont een oud Edelman met een jong meisje, die het onderwerp van gesprek bij alle de Officieren is; de moedige frits wil dit nest gaan verkennen, doch stort met zijn paard in een' afgrond, waar hij door de beminde en, zoo hij meende, verlorene elize in het leven wordt teruggeroepen. Deze is namelijk, kort na hunne scheiding, ook weggeloopen, eerst naar Parijs, en toen naar Spanje, waar nog een oudoom van de Grafelijke linie woonde: de Hemel weet, hoe die hier verzeild kwam! Daar vindt zij nu ook, tot overmaat van geluk, eene tante, stella, die bij slot van rekening een gevalletje gehad heeft met den eerzamen Ridder durst, waarvan antonia, frederik's moeder, de vrucht is. Nog een ander avontuurtje wordt er nu ontdekt, namelijk dat de rentmeester stern, die frederik heeft helpen opvoeden, een natuurlijke, doch gewettigde zoon is van den ouden Hosmaarschalk van hellborn, grootvader van frederik, en dus een oom van dezen. Alles gaat nu (daar frederik door zijnen val invalide geraakt, en dus eerlijk ontslagen is) naar Duitschland de familie bezoeken, de oudoom uit Spanje zoo wel als stella, frederik be-

[p. 343]

nevens elize; de oude Graaf geeft zijne toestemming tot het huwelijk van dit jonge paar, en alles eindigt op de gewone wijze - met de bruiloft, en wel met eene dubbele, namelijk van frits en elize, en zijne moeder antonia met stern, nadat vooraf (hetgeen de Lezer wel dient op te merken) de 33 eerste bladzijden des werks op bl. 208 moeten ingelascht worden.

Ziet daar het beloop van dit boek. Het is van cramer; en wij zijn reeds gewoon, niets bijzonder uitstekends van dezen Schrijver te verwachten. Een Carricatuurplaatje voor den titel verbeeldt het oogenblik, waarop sempronius, een der vier achtereenvolgende Gouverneurs van den held des verhaals, in alle zijne lompheid voor antonia en den Ridder staat.