Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

Volksliederen, uitgegeven ingevolge het Programma van Zijne Excellentie den Heer Lt. Admiraal J.H. van Kinsbergen, Groot Kruis van verschillende Ordens (Orden) in Europa &c. &c. &c. Te Amsterdam, bij P. den Hengst en Zoon. 1817. In gr. 8vo. f :-6-: In gr. 4to. op Muzijk f :-16-:

De Redacteur vordert van ons eene beoordeeling dezer Volksliederen. Hij wil het Publiek daarnaar niet langer laten wachten. Het is waar, de bekrooning zelve zou kunnen geacht worden, alle nadere aanprijzing overtollig, berisping nutteloos te maken. Maar, nergens minder misschien, dan om-

[p. 291]

trent stukjes als deze, laten zich lezers en zingers, als blinden, door gezag leiden. Er zijn er welligt, die twijfelen, of dezelven wel wezenlijk den prijs der voortreffelijkheid hebben weggedragen, en die daarom gretig uitzien naar eene plaats, waar men contraboek houdt. Het is, echter, met dit beoordeelen als met het vervaardigen zelve. Het laat zich - ja wel vorderen - maar, daaraan te voldoen.... zoo op commando vuur te slaan, om hoofden te verlichten, of harten te verwarmen, dat is misschien wel een weinig tegen de natuur. Doch, laten wij zien!

Wij waren dan brandend nieuwsgierig naar deze stukjes - om ze te lezen, en om ze te hooren. Dit hadden wij met alle liefhebbers van kunst en vaderland (ik weet niet, hoe ik ze anders noemen zal) waarschijnlijk gemeen. Maar, aller verlangen was juist niet volkomenlijk zoo gewijzigd als het onze. De meesten beloofden zich wonderbaar veel schoons. De gedachte aan de modellen, gevoegd bij den tegenwoordigen staat der kunsten, den uitgeloofden prijs, de beoordeelaars, en eindelijk tollens en wilms als autheurs - dit gaf eene multiplicatie, welker facit bijna niet uit te spreken was. Bij ons, daarentegen, liep er veel schroom onder; zoo als men zegt: het zal mij eens benieuwen; en wij vroegen, even als de omstanders bij de geboorte van joannes den dooper, waar ook zoo veel groots was voorafgegaan: wat zal dit kindeken wezen? Waarom wij zoo dachten, dit is ten deele reeds gezegd. Stukjes als deze moeten zuiver voortbrengsel van gevoel en genie zijn. Dan zal men ze krachtigst, eenvondigst, maar vooral oorspronkelijkst bevinden. Anderdeels, echter, hierom, dat het geene vruchten zijn, welke alle jaar geteeld worden, maar zeer enkele en bijzondere, die door gunst van omstandigheden tot eene buitengewone geurigheid geraken, den algemeenen smaak treffen en boeijen, en, als de Johannesberger en andere Rijnwijn van zekere jaren, tot voor den laten nakomeling bespaard worden. Ja, zij worden dan, even als deze, met de jaren zelve hoe langer hoe beter; en men twijselt eindelijk wel eens, of het niet de ouderdom alleen is, die het zoo lang bewaarde steeds doet smaken. - Moet men dan de geheele onderneming van den edelen Grijsaard afkeuren? - Wel neen! Als de natuur gunstig schijnt, waarom zou men ze niet zoeken te hulp te komen, of te leiden? Al wierd er dan, bij voor-

[p. 292]

raad, ook niet meer uit dan een St. jan, een voorlooper en wegbereider van het ware licht; wat zwarigheid?

De waarheid, waartoe deze geheele voorafspraak eigenlijk voeren moet, is, dat de liedjes ons terstond veel beter bevielen dan menigen anderen. Wij vonden er zeer veel in, dat aan onze denkbeelden beantwoordde - veel eenvoudigs, gevoeligs, waarlijk schoons. Tollens is hier tollens; het is zijn eigenaardig gevoel, zijn denktrant en zegswijze; klaar en waar, zuiver en gloeijend, als van een kind; en dit is, op zich zelve, eene geheele lofspraak, waarop de gewoonte alleen aan al het voortreffelijke, dat wij reeds van hem ontvangen hebben, iets waagt af te dingen. Aanmerkingen, ja, zijn er op te maken. Het is te lang - daardoor wel een beetje slap in de lenden; met andere woorden, hier en daar eenigzins zwak. Om iets te noemen: Hij telt bij God een deugd te min, die land en vorst vergeet, is als een stuk ijs in den ziedenden stroom; geen volslagen onverschillige kon er, in een wijsgeerig dispuut, bijna minder van zeggen. Of men zeggen mag: de grond, waarop onze adem gaat, en: de plek, waar eens ons graf op staat, laten wij in het midden. Maar, jammer is het gewis, dat de monosyllaba niet wat meer vermijd zijn. Dit toch is nimmer te herstellen; zoo al op andere bedenkingen nog eens eenige acht mogt geslagen worden. Uitnemend behaagt ons het volgend couplet:

Van hier, van hier wat wenschen smeedt

Voor een van twee alleen:

Voor ons gevoel, in lief en leed,

Zijn land en koning één.

Verhoor, o God! zijn' aanroep niet,

Wie ooit hen scheiden dorst,

Maar hoor het één, het eigen lied

Voor vaderland en vorst.

Wij hebben de eer niet, den Heer brand verder te kennen, dan uit zijn, onlangs gegeven, stukje op den slag bij Algiers, waar wij veel fraais in vonden en openlijk aanprezen. Vooral aan vernuft blijkt het, ook uit dit stukje, hem niet te haperen. Gevoel, evenwel, is hier van meer waarde dan vernuft. De toon, die in het stukje heerscht, de aanhef: Wij leven vrij, wij leven blij enz. behaagt niet kwalijk. Maar

[p. 293]

het is nog langer dan het ander, en vervalt hierdoor in eene soort van redenerende uitweiding, doormengd met geestigheid. - Laten wij, evenwel, niet te berisperig vallen! Wat menschenwerk is volmaakt? Het is een mooi liedje, dat voor den grooten hoop zelfs beter berekend is dan het ander; dezelve weet en vertelt zijne voordeelen graag; en komt er zoo wat van een' leeuw bij, dien men niet te na moet komen, dan spannen zich niet zelden de spieren van hand en kaak even zoo, of men zelf een leeuw was (des, echter, dikwijls neen.) Wij wenschten maar, dat wij het al wat meer bij de straat hoorden. Doch, tot nog toe geschiedt dit alleen van hooger hand, door het klokkenspel namelijk; en dan dienen de woorden wel reeds van buiten geleerd te zijn, zal het iets helpen. Fraai is, buiten tegenspraak, het volgende coupletje; schoon de tweede en derde regel, naar den zin, al te naauw verbonden zijn, en het misschien beter zou luiden, wanneer er stond: o Zon -

Wij leven vrij, wij leven blij;

De zon van ons geluk,

Oranje week, 't was slavernij;
Oranje daagde, en 't Land was vrij;
Wij zijn verlost, nu juichen wij;

Verbrijzeld is ons juk!

Wij verbeelden ons, dat er, in het vervolg, nog wel een en ander der niet bekroonde stukjes zal in het licht verschijnen; en dan zal het, misschien, des te duidelijker blijken, hoe moeijelijk het is, in dezen volkomenlijk, en nagenoeg aan allen, te voldoen: zoodat zeer mogelijk de roem der bekroonden hierbij merkelijk wint. Komt er, nogtans, iets, dat de ware kenmerken in grootere mate bezit, welaan, zoo beslisse het openbaar gevoelen in zijne eigen zaak!

Over de muzijk staat ons niet opzettelijk te oordeelen. Zoo wij iets in dezelve missen, ongaarne missen, het is oorspronkelijkheid - toonen, die men nog niet gehoord heest, die men, naauw genomen, met niets weet te vergelijken. Een moeijelijke eisch misschien! Doch een noodzakelijke, zal de ziel getroffen, aangegrepen, vastgehouden worden, en gaarne die zelfde toonen herhalen.