Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

Godsdienstig Huisboek voor beschaafde Vrouwen. Door F. Ehrenberg, Hof- en Domprediker te Berlijn. Uit het Hoogduitsch, door B. Verwey. Te Amsterdam, bij J. van der Hey. 1816. In gr. 8vo. 455 Bl. f 4-18-:

Gelijk de waardige Schrijver in Duitschland, zoo vindt voorzeker de uitmuntende Vertaler vrij algemeenen dank bij ons. Ook de minst godsdienstige, de ligtzinnige man verlangt van zijne echtgenoote en dochter ingetogenheid, reinheid, deugd, en voelt de waarde van zuiver godsdienstig gevoel voor deze zijne wenschen; en, hetgeen hij bij zichzelven wegspotten wil, zag hij toch ongaarne bij deze zijne betrekkingen weggedarteld. Het vrouwelijk hart wordt buiten twijfel gemakkelijk voor de zachte en verhevene aandoeningen

[p. 244]

des door den Godsdienst veredelden gevoels geopend; en niet ligt neemt eenige vrouw dit boek ter hand, en doorbladert het, zonder innerlijke goedkeuring, en den wensch, dat zij hier de gesteldheid van haar hart geteekend zien, en zichzelve herkennen kon! Het is ook geschreven niet alleen juist in dien toon en geest, waarin men voor beschaasde vrouwen schrijven moet, maar ook op zoo eene schrander menschkundige wijze, dat ook zij, die gevoelt, en bloost, nog wel verre verwijderd te zijn van den hier gestelden godsdienstigen geest en edelen standvastigen zin voor pligtsbetrachting, zich nergens vernederd voelt, maar integendeel als boven haarzelve verheven en uitgelokt wordt tot het goede; terwijl de wezenlijk zachte, reine, godsdienstige den voortreffelijken vriend en leidsman zegent, die nergens kwetst of beleedigt, en echter ook nergens vleit, noch aan den toon en wijze van omgang, waarop de beschaafde vrouw aanspraak heeft, en waaraan men haar gewent, de zuiverheid van deugd en pligt en het verootmoedigende der zedeleer opoffert. De man van oordeel en kunde ziet buiten twijfel dit werk gaarne in de handen zijner gade; hij vreest niet, nadat hij het heeft ingezien, dat het zijne lieve gezellinne tot treurige en redelooze godsdienstigheid zal stemmen, of tot ellendige fijmelarij en een ongezellig naargeestig leven henen leiden; integendeel, hij moge voor dweeperij of godsdienstig enthusiasme al grootelijks, en wel eens wat al te zeer, bevreesd zijn, hij zal den wensch niet kunnen onderdrukken, als dit dan dweeperij heeten moet, dat zijne vrouwelijke huisgenooten alle alzoo en in dezen geest mogten dweepen!

Het Huisboek is godsdienstig, Christelijk godsdienstig; het is geschikt tot lektuur en stille eenzame overdenkingen. Het is geen onderwijsboek voor de vrouw, om haar pligten en deugden te leeren; maar het bevat uitboezemingen van het hart, die wezenlijke vroomheid uitdrukken en bevorderen; en alle deze alleenspraken eener vrome, die vroomheid aankweeken en bevorderen wil, zijn in den geest der vrouw, in een' zachten, reinen, edelen geest. Maar, wat behoeven wij verder uit te weiden? Schrijver en Vertaler zijn niet alleen bekend; maar dat de waardige Koningin der Nederlanden de opdragt van dit werk (hetwelk haar in het oorspronkelijke bekend was) gaarne aannam, - dat de Koninklijke Prinsessen Weduwen hare namen plaatsten aan het hoofd der Intee-

[p. 245]

kenlijst, die overigens (en hoe kon dat op dit voorbeeld anders?) met de namen der aanzienlijkste en meest geachte Nederlandsche Geslachten versierd is, - vestigt buiten twijfel de aandacht van ieder, die niet ééns voor altijd ieder ernstig godsdienstig woord het oor weigert, op dit Huisboek, hetwelk men slechts behoeft in te zien, om in de overtuiging bevestigd te worden, dat het voor het Publiek, voor hetwelk de titel het bestemt, in ieder opzigt berekend is.

Ziet hier, in plaats van de lijst der opschriften, ten bewijze, hoe eenvoudig, overtuigend en roerend alles is, eene kleine proeve, waar het boek maar openvalt; want wij kunnen niet mistasten:

‘Ik moet werken terwijl het dag is, zegt jezus,’ enz.

‘Daar dit mijne bestemming is, gevoel ik mij zoo opgeruimd bij eene nuttige bezigheid; hierom ben ik zoo te vreden over mij zelve, als ik mij de getuigenis geven kan, eenen ganschen dag in nuttige bezigheid doorgebragt te hebben; hierom verheug ik mij zoo innig over het voltooide werk; hierom ondervind ik ook zoo eene levendige ontevredenheid bij de herinnering van die uren, welke ik aan eene nuttige bezigheid had kunnen besteden, en die ik verkwist heb in ledigheid of beuzelachtige vermaken. Ja, het behoort ook tot de bestemming der vrouw, in de wereld werkzaam te zijn voor het goede. Zij heeft niertoe groote begaafdheden, menigvuldige aangelegenheden ontvangen. Is het haar niet gegund veel opziens te verwekken, schitterende daden uit te voeren, belangrijke veranderingen in het algemeen te bevorderen; haar werd echter de gave geschonken, in stilte het goede te verrigten, waaruit voor enkele personen, en dikwerf voor het algemeen, de grootste winst en de zuiverste, reinste vreugde ontstaat. In hare naastbij gelegene betrekkingen opent zich voor haar een schoone en belangrijke werkkring; een werkkring, waaruit te allen tijde zoo veel zegen over het menschdom verspreid werd; een werkkring, waarin te allen tijde de krachten zich ontwikkelden, waardoor het verderf verhinderd, het groote en weldadige veroorzaakt en geboren werd. Hoeveel kwaad kan zij als dochter, zuster, echtgenoote afweren; hoeveel verbeteren; hoe vele menschlievende en heilzame inrigtingen tot stand brengen; hoeveel verligting en verkwikking bezorgen, hoe vele dierbare genoe-

[p. 246]

gens bereiden; hoeveel bijdragen tot de edelste vorming van het opkomend geslacht; hoeveel goeds en schoons aanmoedigen, beschermen, kweeken, en tot een' hoogeren trap van volkomenheid brengen! Maar ook, hoeveel kan zij niet, buiten haren naasten kring, door raad, onderwijs en troost, deelneming en bijstand, bevorderen tot algemeen geluk! Dit houde ik voor mijne grootste bestemming.’