Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

[p. 193]

Iets over het Aalmoezeniers Weeshuis te Amsterdam, en eenige Bedenkingen over de Armoede. Te Amsterdam, 1815. In gr. 8vo. 88 Bladz.

Dit onuitgegeven stukje van eenen ongenoemden Schrijver, die echter betuigt, sedert onderscheidene jaren met het medebestuur van dit uitgebreid gesticht belast te zijn, hebben wij, door eene vriendelijke vergunning, nu eerst ontvangen, en wij haasten ons dus, om onze lezers met den inhoud van hetzelve bekend te maken. Dat de Schrijver allezins bevoegd en berekend zij, om over de inrigting en het nut of nadeel van dit geslicht te spreken, mogen wij geenszins in twijfel trekken. Na eene korte, gevoelige voorafspraak, beschrijft hij, in eene eerste afdeeling, den oorsprong van dit gesticht, waarin in den jare 1666 de verlatene en hulpbehoevende kinderen geplaatst werden; vervolgens van het bestuur; van de kinderen, welke in dit weeshuis worden opgenomen; van de wijze van inneming, verzorging en opvoeding; van den godsdienst, het voedsel, de kleeding en ligging; van de gezondheid en sterfte der kinderen: dan deelt hij ons eene opgave mede van de kinderen, welke sedert het jaar 1700 tot het einde van 1814 in dit huis zijn opgenomen; en eindelijk komt hij tot de vraag: wat het oogmerk van het Aalmoezeniers weeshuis zij, en of aan hetzelve voldaan worde. Het oogmerk kan natuurlijk niets anders zijn, dan de opgenomene kinderen te behouden, op te voeden, en tot nuttige leden der maatschappij te vormen. Om de tweede vraag te beantwoorden, heeft de Schrijver de moeite genomen, de vondelingen van een bepaald jaar gedurende twee-en-twintig jaren te volgen, beginnende met het jaar 1792, en onderzoekende, wat in den jare 1814 van deze kinderen geworden was. Dit overzigt heeft de Schrijver zijnen lezeren gemakkelijk gemaakt door bijgevoegde tafels, maandswijze ingerigt. Na de recapitulatie dezer tafelen, zegt de Schrijver: ‘Wanneer men nu alle de teruggegeven of weggeloopen kinderen van het getal der ingekomenen aftrekt, zoo is het getal der laatsten, in den jare 1792, 342 kinderen. Van dezelven waren in 1814 slechts 64 in leven. Van dit getal worden nog acht, uit hoofde van hunnen ligchamelijken

[p. 194]

of zedelijken toestand, in het weeshuis onderhouden, en blijven waarschijnlijk ten laste van hetzelve. Tien anderen bevinden zich in het werkhuis. Twee meisjes zijn in openlijke huizen. Van de overige 44, zijn de jongens meestal in militairen dienst, en de meisjes dienstboden en werksters voor gering loon, of voeren een zwervend leven.’ Wie zoude met den Schrijver niet ontroeren over zulke droevige uitkomsten van zulk een menschlievend oogmerk? - De tweede afdeeling behelst een onderzoek naar de verpligting van den staat, om vondelingen en hulpbehoevende kinderen te onderhouden; vervolgens handelt zij over de voornaamste oorzaak der armoede, welke de Schrijver daarin meent te vinden, dat de bevolking de middelen van bestaan overtreft; en eindelijk spreekt hij van het middel om die oorzaak voor te komen, hetwelk daarin bestaat, om eene evenredigheid tusschen deze bevolking en deze middelen van bestaan te brengen. - De derde afdeeling behelst eene toepassing der voorgestelde bedenkingen op den staat der Nederlanden. Nadat de Schrijver over den voortgang der armoede hier te lande met veel oordeel en vaderlandsliefde gesproken heeft, en de voornaamste oorzaak dezer armoede in de overmate van bevolking meent gevonden te hebben, geeft hij eindelijk zijne middelen ter verbetering van dezelve op, welke hierin bestaan, om: ‘vooreerst, verhuizingen eerder te bevorderen, dan tegen te gaan. De koloniën kunnen daartoe dienstig zijn, en men ziet op dit oogenblik, hoe vele lieden daarvan gretig gebruik maken. Ten tweede: zeer omzigtig te wezen met het toelaten van vreemdelingen. En ten derde: wel voornamelijk onder de lagere klassen der zamenleving denkbeelden te verspreiden, waardoor het te vroegtijdig en onberaden aangaan van huwelijken worde voorgekomen.’ - De vierde afdeeling, eindelijk, bevat bijzondere aanmerkingen betreffende het Aalmoezeniers weeshuis. Te regt wenscht de Schrijver, dat het eene wet ware, om alle de jongens tot goede soldaten en matrozen te vormen, daar het hoogst moeijelijk, ja bijkans onmogelijk is, om dezelve tot kundige en arbeidzame handwerkslieden op te leiden; en dat meerdere meisjes te platten lande mogten uitbesteed worden, omdat deskundigen verzekeren, dat eene boerenmeid, welke haar werk verstaat, hier te lande nimmer om een' dienst verlegen behoeft te zijn. En eindelijk bewijst de Schrijver, dat het

[p. 195]

te vondeling leggen meestal uit armoede, en niet, zoo als dikwerf geloofd wordt, alleen uit zedeloosheid plaats heeft.

Zoodanig is de inhoud van dit belangrijk stukje, welks krachtige en duidelijke stijl ons doet wenschen, dat het door allen, die ter medewerking bevoegd en geroepen zijn, met belangstelling mogt gelezen en behartigd worden.