Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

[p. 175]

Proeve over het Goddelijk gezag van het Nieuwe Testament, door David Bogue. Vrij uit het Engelsch vertaald en met eenige Bijvoegsels vermeerderd, door G.J.F. Cramer von Baumgarten, Predikant te Middelbert. Met eene Voorrede van Herman Muntinghe, Hoogleeraar in de Godgeleerdheid en Kerkelijke Geschiedenissen te Groningen. Te Groningen, bij W. Wouters. 1816. In gr. 8vo. VI, 404 Bl. f 3-:-:

Opmerkelijk is de oorsprong van dit boek. Het Londensche Zendelinggenootschap, ten tijde van den korten Vrede van Amiens zich het diep verval van den Godsdienst in Frankrijk ter harte nemende, liet eenige duizend Exemplaren van het N.V. in de Fransche taal drukken, welke men aldaar, waar door ongeloof en ligtzinnigheid de Bijbel een zeer zeldzaam boek geworden was, door dit middel poogde te verspreiden. Dit geschenk werd nog begeleid met een kort betoog van het Goddelijk gezag des N.V., om alzoo den verdoolden onder dat volk deze H. Schriften zoo veel te hooger te doen waarderen. De Heer bogue, daartoe door het Gezelschap aangezocht, nam deze taak op zich; hij stelde deze Proeve in de Engelsche taal op, welke uit dezelve door een Protestantsch Heer in Frankrijk, een lid van het toenmalig Wetgevend Ligchaam, in de Fransche taal overgezet, en met eene aanprijzende Voorrede uitgegeven werd. Een Napolitaansch Bisschop vertolkte dit boek in het Italiaansch; terwijl er in Duitschland twee Vertalingen van verschenen.

Men ziet uit het gezegde over den oorsprong en de bepaalde strekking van dit werk, dat het niet voor Geleerden is geschreven, en dat men hier dus ook te vergeefs die uitvoerigheid van bewijzen zoekt, welke andere geschriften van dien aard kenmerkt. Men vindt hier de gewone en bekende hoofdbewijzen voor het God-

[p. 176]

delijk gezag van het N.V. (en wie zou in dezen nog veel nieuws verwachten?) beknoptelijk, eenvoudig en klaar voorgesteld; terwijl de beschaafde en hartelijke toon aan de betoogen nieuwe kracht bijzet. Waar het gemoed nog zuiver is, maar het verstand door vooroordeelen en verkeerde begrippen belet wordt de waarheid te vinden, beloven wij ons het beste gevolg van de lezing dezes boeks; doch, waar het eerste ontbreekt, zal die lezing ook zonder gewenschte uitwerking blijven. Het geldt ook nu nog: Zoo wie den wille mijnes Vaders doet, die in de Hemelen is, die zal van deze Leere bekennen, of zij uit God is.

Wij zouden te wijdloopig worden, wilden wij onze Lezers met den geheelen inhoud van dit werk bekend maken, en zullen ons daarom alleen tot de hoofdstukken bepalen. 1^o.) Van de bewijzen voor het Goddelijk gezag des N.V., ontleend uit de daarin vervatte grondbeginselen. 2^o.) Over de bewijzen, ontleend uit de beschouwingen, waartoe de inhoud van het N.V. aanleiding geeft. 3^o.) Over het bewijs, voortvloeijende uit de getuigenis der Apostelen. 4^o.) Over de bewijzen, uit eenige bijkomende beschouwingen voortvloeijende, welke de getuigenis der Apostelen nader bevestigen. 5^o.) Over het bewijs, ontleend uit de Wonderwerken. 6^o.) Over het bewijs, ontleend uit de Voorzeggingen. 7^o.) Over het bewijs, ontleend uit den voortgang des Evangelies. 8^o.) Beschouwing van de tegen het Goddelijk gezag van het N.V. geopperde tegenwerpingen. 9^o.) Korte beschouwing van de gevoelens en het gedrag der Deïsten. 10^o.) Eenige gemengde beschouwingen, en besluit.

Tot een bewijs van den geest en den schrijftrant dezes boeks diene het navolgende: ‘Ongeloovige! gij, die misschien dit boek leest, met vrijmoedigheid hebben wij dusverre met eenen opslag van het oog uwe gevoelens beschouwd, en met weinige woorden uw stelsel ten toets gebragt. Onze beschouwing en onderzoeking, hoe kort ook, ging nergens de palen der waarheid en

[p. 177]

der welvoegelijkheid te buiten. De bitterheid, de spotternij, de verachting, de ligtzinnigheid, en de leelijke namen, waarmede uwe Schrijvers ons Christenen zoo vaak behandelen, of benoemen, zouden weinig passen in den Leerling van Jezus, die door den geest der liefde alleen u tot de waarheid en het leven wenscht te brengen. En zoudt gij dan nu, bij eene herhaalde lezing van dit hoofdstuk, waarlijk denken kunnen, dat de Christen wél zoude doen, indien hij zijnen Godsdienst voor den uwen verwisselde? Welk meerder licht voor zijn verstand, welke hoogere deugd, of welke aanwinst aan gelukzaligheid zoude hij daardoor verkrijgen? Kunt gij hem in goeden ernst aansporen, om Jezus te verlaten en uw stelsel aan te nemen? Zoude dit niet hetzelfde zijn, alsof een Egyptenaar van den onden tijd eenen Israëliet gedrongen had, om het licht in den lande Gosen te verlaten, en zijn verblijf te gaan nemen te midden van de dikke duisternis, welke zijne landgenooten omiingde? En hebben wij buitendien, naar het leven en de gedragingen uwer broeders, de geleerdsten en kundigsten onder hen zelfs niet uitgezonderd, te oordeelen, geene redenen, om te vreezen, dat het uw toeleg is, niet zoo zeer, om menschen van eenen verkeerden tot eenen beteren Godsdienst te bekeeren, maar veelmeer, om hen alle banden van godsdienstigheid te doen afschudden, en hen, die u gehoor geven en volgen, over te geven aan de opvolging van alle lusten en begeerlijkheden, zonder zich door iets te laten terughouden of beteugelen? De Christen moet bij vergelijking van uw en zijn stelsel, en bij het onderzoek van uwe gevoelens en gedragingen, met zijnen Godsdienst des te meer ingenomen worden, en zich op nieuw overtuigen, dat, welke kunstgrepen gij ook tegen het leergebouw des Evangelies in het werk stelt, gij nooit in staat zult zijn, deszelfs grondvesten te doen schudden; terwijl hij ook tot bevestiging en versterking van zijn geloof duidelijk moet inzien, hoe ongelukkig en bekla-

[p. 178]

genswaardig allen zijn, die alleen de beginselen van het Deïsme tot steun en troost hebben.’

Wij wenschen het werk in veler handen, en twijfelen niet, of ieder welgesteld Lezer zal den Heer cramer hartelijk danken voor zijne weluitgevoerde taak.