Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

De Honigbij. Een Tijdschrift voor alle ware Christenen, inzonderheid voor de Bestuurders, Leden, of Vrienden van de Nederlandsche Zendeling- en Bijbelgenootschappen. Isten Deels 2 en 3de Stuk. In 's Gravenhage, bij J. Allart. In gr. 8vo. Te zamen 212 bl. f 1-8-:

Waarover wij bij de aankondiging des eersten stuks van dit werkje eenigermate hebben geklaagd, dat vinden wij in deze twee volgenden geenszins verbeterd. In beiden te zamen wordt slechts één oorspronkelijk stuk gevonden; en de geest en toon, die door het geheel heerschen, zijn veelal van dien aard, dat slechts zekere Christenen hier smaak en voedsel voor hunne godsdienstigheid vinden. Den grooten regel van het Protestantismus: geen Heer dan christus, en geene Wet dan zijn Woord! als uit het oog verliezende, ziet men hier eigene grenzen trekken, en wat daar buiten valt, als ongeloof, veroordeelen. Men loopt er weg met eenen schijn van uitwendige vroomheid, met de syste-

[p. 135]

matische, hoe zeer toch hoogstgebrekkige, kundigheden van bekeerde Hottentotten, met gebedsverhooringen, die dikwijls regtstreeks dienen, om het bijgeloof, het geloof aan ingevingen, en ik weet niet wat, te voeden, veeleer dan de redelijke overtuiging van eene bijzondere en altijd wijze Voorzienigheid te staven, met overdrevene aanprijzingen van eenvoudigheid in de voordragt van Gods woord, waarbij men lieden van beschaving beklaagt, en daarna door de verheffing van het schoon des Bijbels eigenlijk zichzelven tegenspreekt, hoewel toch, denken wij, den Christenleeraar het beoefenen der volschoone Ouden, als voorbereiding tot zijne Evangelie-verkondiging, bedoelt te ontraden. Zelfs schijnt men in dit boekje te oordeelen, dat de scholen onder straks genoemde bewoners van den uithoek van Afrika, in zeker opzigt, al vrij beter zijn dan de onze, ‘omdat men, namelijk, jezus daar leert kennen, en wel zóó, als ter zaligheid vereischt wordt.’ De Heidelbergsche Catechismus moest dan misschien weer als leesboek in de scholen ingevoerd, tot verwarring der jeugdige verstanden, of ergernis voor hen, die deszelfs inhoud niet erkennen! Inderdaad, opgemelde aanmerking, met eene soort van bitsheid onder den tekst geplaatst, heeft ons bedroefd; en, schoon de Redacteur van de Honigbij verre genoeg boven allen vooroordeel tegen sektennamen wil verheven zijn, om overal het goede uit te lezen, zoo missen wij hierin toch de ware verdraagzaamheid. De scholen zijn voor allen, voor allen gelijk, en niet geschikt om meer van den Godsdienst mede te deelen dan hetgeen algemeen erkend wordt, en tot eene voorbereiding kan strekken, om daarop vervolgens te bouwen, wat door eenen ieder bij rijper verstand, of door zijne ouders en bijzondere Godsdienstleeraars zal goed gevonden worden, - geschiedenis des Bijbels, zedekunde enz.

Wij betuigen dus te leur gesteld te zijn in onze hoop, dat dit werkje, bij eenige zuivering en wijziging, wel algemeen nuttig kon worden, en althans de goede zaak

[p. 136]

des Christendoms, gelijk wij die beschouwen, op onderscheidene plaatsen merkelijk bevorderen. Het particularismus, het uitwendige, praalzieke der zoogenaamde vroomheid, het vertrouwen op geruchtmakende bekeering, boven stillen, onopgemerkten voortgang in het goede, en wat dies meer zij, wordt daartoe nog al te veel aangeprezen. Wij houden dit voor den waren middelweg niet. Onwrikbare verkleefdheid aan den Bijbel, aan jezus, onzen oversten Leidsman, bij openlijke, gedurige belijdenis, maar veel meer nog door algemeene liefde, in ootmoed voor God, duidelijk betoond, - zoo omtrent zou, naar onze gedachten, de eisch en voorwaarde, de grond en regel in dusdanig boekje moeten zijn.

Wij willen hiermede, echter, geenszins alles goeds aan het werkje ontzeggen. Zeer verre zijn wij daarvan af. In vroegere dagen zouden wij misschien, zelfs met de algeheele strekking, hebben weggeloopen. Er heerscht eene mate van algemeene broederliefde, een zeer merkbaar beginsel van die groote overtuiging in hetzelve, dat liefde de vervulling der wet, het eeuwige is, boven geloof en hoop. Ook hebben wij sommige afzonderlijke stukjes met groot genoegen gelezen. De Heer van gogh is gewis een achtenswaardig Leeraar; en wij kunnen, juist om het goede, de spijt te minder verkroppen, dat hij zich, in ons oog, niet even zeer wacht voor den zuurdeesem der Pharizeërs, als voor dien der Sadduceërs, en aldus het uitgebreidste nut onder menschen sticht, die in naam en daad vroom zijn.