Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

[p. 121]

Boekbeschouwing.

Jezus hooge wijsheid, doorstralende in den omgang met zijne Discipelen, na zijne opstanding uit den dood. Door T. Slot, Predikant te Meppel. (Thans te Emden.) Te Amsterdam, bij A.B. Saakes. In gr. 8vo. 145 Bl. f 1-8-:

De Eerw. Schrijver geeft ons hier eene rijpe vrucht van zijn verstandig en gezet nadenken over een onderwerp, dat nog niet zoo opzettelijk behandeld was, en hetwelk tevens, als eene uitmuntende bijdrage tot het inwendig bewijs der waarheid en voortreffelijkheid der Christelijke oorkonden, eens ieders opmerking overwaardig is. Bij het zoo doorgaans lezen der Evangelische verhalen van jezus opstanding en hemelvaart, vindt men dezelve, ja, wel belangrijk, en veel daarin op zichzelve leerzaam en onderhoudend; doch over het geheel hebben dezelve meer het voorkomen van eeniglijk geschreven te zijn omdat zij bij de vorige belangrijke gebeurtenissen behooren, en het berigt van jezus leven, lotgevallen en daden daarmede gesloten wordt. Maar bij de lezing van dit werkje verschijnen deze aanmerkelijke verhalen in een nieuw en belangrijk licht, en worden een gewigtig gedeelte van dat schoon geheel, hetwelk door de meest sprekende, innerlijke blijken onze Goddelijke openbaring kenmerkt.

Het oogmerk des Schrijvers is geenszins het leveren van een nieuw betoog voor de waarheid der opstanding van jezus, maar het planmatige en wijze der handelingen van den herrezenen jezus te doen opmerken; waardoor dan echter van zelve het verkeerde der ophelderingen van deze geschiedenissen door sommige nieuwere uitleggers (die dezelve verklaren op zoodanig eene wijze, dat zij niet gebeurd mogen zijn, voor het minst voor ons geene zekerheid hebben) in het oog valt. Terwijl een tweede stukje, (waarop de Schrijver ons hoop geeft, en dat wij met verlangen te gemoet zien) uit dien nu beschouwden gang van jezus bij zijne verschijnin-

[p. 122]

gen en handelingen na zijne opstanding, den geschiedkundigen grond der waarheid zal aandringen, tegen de zoodanigen, die niet aan eene dadelijke herleving van jezus ligchaam, maar slechts aan eene opstanding en herleving van zijne leer, willen denken.

In het tegenwoordig werkje doet de kundige Schrijver ons het tweeledig oogmerk van de verschijningen van jezus naar Hand. I:3 opmerken. Vooreerst dan was dit, ‘de discipelen te overtuigen van zijne herleving.’ Eene korte opgave der verschijningen, zoo als de Schrijver meent dat die elkander hebben opgevolgd, was voorafgegaan. § 1. wijst aan, dat jezus zich wijsselijk trapswijze ontdekt: Hij bereidde reeds op den eersten dag zijne discipelen behoorlijk en trapswijze voor, en verschijnt hun daarop allen zelf aan den avond; bij die verschijning, en alle de volgende, houdt Hij denzelfden trapswijzen, innemenden gang, en bereikt alzoo zijn doel, hunne vergewissing van zijn herleven, waaraan bij zijne hemelvaart niemand hunner meer twijfelde. § 2. doet zien, hoe jezus zich hier schikte naar de betrekking en behoefte zijner vrienden, en vooral ook naar hunne onderscheidene karakters, om bij ieder de stevigste overtuiging uit te werken. Naar § 3 openbaarde Hij zich in zulke Hem eigene bijzonderheden en omstandigheden, als zijn persoon hun duidelijk als denzelfden moesten kenmerken. (Dezelfde gezindheid jegens hen - dezelfde hoedanigheden en krachten - en krachtig werkende herinneringen aan vroegere gesprekken en verzekeringen.) Ook zorgde, § 4, jezus, dat de discipelen Hem als uit zichzelve herkenden; dit is zeer duidelijk: jezus drong hun de overtuiging niet op, dat Hij het was, gelijk (met eerbied gezegd) een bedrieger zou doen; maar daardoor werd hunne overtuiging des te inniger, en onwankelbaar voor het vervolg. - Wij stippen dit hoofdbeloop slechts aan; en, heeft zich de Schrijver op kortheid bevlijtigd, omdat hij op nadenkende lezers rekende, dit is hier nog meer ons geval, daar wij eeniglijk wenken geven willen, om de begeerte tot het boekje zelve, door het

[p. 123]

voelen van het belangrijke en in menigerlei opzigt nieuwe, uit te lokken.

Ten tweede was het oogmerk van jezus ‘de nadere opleiding der Apostelen tot verkondigers van het Evangelie.’ Hoe de Schrijver aanwijst, dat jezus hieraan voldeed, willen wij meest met zijne eigene woorden opgeven: 1) Neemt hij het struikelblok weg, gelegen in hunne verwachting van een aardsch Koningrijk; 2) stelt hen op nieuw aan tot Apostelen, en wel naar gelange van hunnen onderscheidenen afval; 3) laat, doelmatig, veel over aan den Heiligen Geest, welken Hij hun belooft; 4) en verwaardigt nog met verschijningen van den hemel de zoodanigen, welke dat in het vervolg bijzonder noodig hadden.

Bij de ontwikkeling en uitbreiding dezer bijzonderheden legt wel niemand dit boekje onvoldaan uit de handen, maar erlangt gedurig nieuwe en treffende oogpunten; terwijl kortheid, bondigheid, naauwkeurigheid en volledigheid allezins den Schrijver, als een man, die zijn stuk volkomen doorgedacht en van alle zijden bezien heeft, kenmerken.

Dit klein geschrift, hetwelk ons alle deze gebeurtenissen doet voelen, als zamenstemmende tot een wijs berekend, schoon geheel, en in de meeste overeenstemming brengt met de vroegere aanteekeningen der Evangelisten, is eene voortreffelijke bijdrage ter staving van de waardigheid en waarheid der Evangeliën; en wij vertrouwen zeker, dat hetzelve nu reeds, maar vooral ook dán, als het beloofde vervolg er wordt bijgevoegd, krachtig ter bevestiging van veler geloof zal medewerken.

Te dezer gelegenheid wil de steller dezer beoordeeling (echter geenszins als eene aanmerking tegen des Schrijvers gevoelen, maar ter eigene leering) de vraag opperen: of de boodschap der opstanding, bijzonder en met name aan petrus, juist als eene voorkenze van dezen Apostel, over zijne verloochening reeds zoo zeer bedroefd, moet worden opgevat, dan of men niet dit veeleer als eene hem verootmoedigende uitzondering kan

[p. 124]

aanmerken? (De discipelen en petrus, die gezegd heeft geen discipel te zijn.) Wij zouden het buiten bedenking in dezen laatsten zin nemen, zoo hij hier simon, en niet petrus, genoemd wierd: echter zou het, naar ons gevoel, meer tegen deze opvatting afdoen, zoo het bleek, dat jezus zelf hem wederom, vóór de plegtige herstelling in zijn ambt, petrus genoemd had. Dat jezus zelf zich aan hem nog vóór de overige Apostelen vertoond heeft, is geen bewijs tegen deze opvatting, daar ons de wijze en het hoe dezer verschijning niet bekend is; en, als Hij hem dan toen met zoo een oog van medelijden en berispende herinnering, als in de zaal van cajaphas, heeft aangezien, hem simon genoemd heeft, en dit de reden is, waarom Luc. XXIV:34 juist die naam voorkomt, (dan, dit is misschien wat gezocht) zou integendeel die opvatting daardoor sterkte vinden. Het plegtig herstel van petrus, op die wijze als ons Jo. XXI gemeld wordt, doet ons twijfelen, of het wel doelmatig zou geweest zijn, dat hij alvorens weder blijken van bijzondere teederheid boven anderen had ontvangen. Daarin zijn wij het wel het minst met onzen Schrijver eens, dat jezus hem wederom wilde opleiden tot die, in ons oog te trotsche, betuiging van liefde boven de andere discipelen. Integendeel, geheel die handeling moest hem die zelfverheffing afleeren, en, daarvan blijken gevende, krijgt hij eerst zijnen rang en ambt volkomen wederom. Eerst is de vraag, met kennelijken weêrslag op zijne vermetelheid, ἀγαπας με πλειον τουτων; maar de diep verootmoedigde man wacht zich nu wel van zulk eene aanmatiging; het is, ϕιλω σε. Nu volgt de vraag, zonder dat het toestemmend antwoord die verheffing boven anderen in zich zou sluiten; maar petrus gebruikt zelfs het ἀγαπαν niet; hij blijft bij zijn ϕιλω σε. Bij de ten derden male herhaalde vraag gebruikt jezus zelf het minder sterke woord ϕιλειν; en nu smelt de diep verootmoedigde man in tranen, maar was nu ook door deze diepe verootmoediging juist geschikt om geheel en

[p. 125]

in alles hersteld op te treden in zijn heilig ambt met jezus overige broederen, en wel in zijnen vroegeren rang.