Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1817

De Geschiedenis van Samuel, naar den Bijbel; een Christelijk Huisboek, door J.P. Sprenger van Eyk, Predikant te Rotterdam. In 's Gravenhage, bij J. Allart. 1815. In gr. 8vo. f 2-8-:

Zeer gepast vinden wij den titel van Christelijk Huisboek voor dit werk van den Heer sprenger van eyk, zoo dat hij in zijne zeer lezenswaardige voorrede, bl. XV, denzelven niet eens had behoeven te regtvaardigen, en wij er geen' beteren voor zouden weten. Het is, inderdaad, een boek, geschikt tot godsdienstige opklaring en ter bevordering van ware godsvrucht en deugd, hetwelk wij gerust aan alle welgezinde Christenen, vooral van het Hervormd Kerkgenootschap, aanbevelen; een boek, waaruit zij veel zullen kunnen leeren en veel nut en stichting ontvangen. Het onderwerp is van groot gewigt en van groot belang. Het behandelt de geschiedenis van Samuel, een der voortreffelijkste mannen bij de oude Israëlieten. Deze geschiedenis had de eerwaardige sprenger van eyk in eenige leerredenen voor zijne gemeente behandeld: en wij keuren het volkomen goed, dat hij, dit zijn werk tot meer algemeen nut willende uitgeven, den vorm van preken heeft daargelaten, en, die geheele geschiedenis in verscheidene afdeelingen gesplitst hebbende, als zoo vele rustpunten voor den lezer, zijne stichtelijke en toepasselijke aanmerkingen overal, bij geschikte gelegenheden, heeft medegedeeld. Schoon de Schrijver, dus, geene doorloopende verklaring van het eerste boek van Samuel, voor zoo ver hetzelve dezen man betreft, gegeven heeft, hetgeen wij in 't algemeen zeer goed en

[p. 58]

met zijn bijzonder plan overeenkomstig vinden, hadden wij echter wel gewenscht, dat hij, hier en daar, de woorden des gewijden Geschiedschrijvers wat meer had opgegeven en behoorlijk verklaard.

Wat nu de verklaring der geschiedenis betreft, deze is noch te kort, noch te uitvoerig, maar houdt een' verstandig gekozenen middelweg. Het gedrag en het karakter van Samuel wordt, zoo wel als de vermelde gebeurtenissen, in een klaar daglicht voorgesteld, en, waar het te pas komt, de eer des Bijbels genoegzaam gehandhaafd. Hier en daar wordt, tot beter verstand van het gebeurde, iets ingevlochten. Zoo wordt, bl. 176, met reden, voorondersteld, dat, gedurende de redevoering, welke Samuel hield bij de plegtige inhuldiging van Saul tot Koning, het volk meer en meer begon te morren, en eindelijk zich tegen den Profeet te verzetten; en dat hij, tot staving van zijn gezag, een teeken uit den hemel, op zijne bede, deed komen, ten blijke van het groote ongenoegen, hetwelk de Israëlieten aan hunnen God gegeven hadden, door eenen Koning te begeeren. - Daarentegen vinden wij geen' grond om te stellen, zoo als bl. 65 en 66 geschiedt, dat Eli gemelijk was, omdat hij uit den slaap gewekt werd, of dat Samuel, daar hij de eerste reize den ouden man, door zijne drift, verschrikt had doen ontwaken, voor de tweede reize zoo zacht mogelijk naar deszelfs leger trad. Hiervan is geen spoor in het geschiedverhaal, en 't een of ander doet niets ter verklaring. In eene dichterlijke uitbreiding zouden wij tegen dergelijke vindingen niets hoegenaamd hebben. - Bijzonder heeft ons bevallen hetgeen de Schrijver opgeeft over den opgerigten steen Eben-Haëzer. Dit is zoo geheel in den ouden godvruchtigen geest bij Israël. - Zeer gepast zijn ook de stichtelijke aanmerkingen, zoo wel voor bijzondere personen, als met betrekking tot de hengelijke en voor altijd merkwaardige verlossing van ons vaderland, tot welker vermelding eene allernatuurlijkste aanleiding was. - Zeer wel uitgewerkt hebben wij ook gevonden het laat-

[p. 59]

ste stuk, 't welk de Leeraar in zijne leerredenen niet behandeld had, maar er thans bijgevoegd heeft, over het gebeurde te Endor. Hij heeft dit zonderlinge voorval in zulk een daglicht gesteld, dat ieder onbevooroordeeld lezer geen' gegronden twijfel meer hebben kan, of de herrezene en kwaadvoorspellende Samuel was louter eene vinding van het slimme vrouwspersoon. Dit stuk is ook zeer verstandig aangewend tot aansporing om geen gebruik te maken van bedriegers, die voorwenden de toekomstige lotgevallen en het juiste sterfuur van anderen te kunnen voorspellen, en om geheel te berusten in Gods liefderijke wijsheid, die een' sluijer gespreid heeft over de toekomstige voorvallen van ons leven en den juisten tijd van onzen dood. - Over het geheel genomen, hadden wij behagen in den toon en de voordragt der toepasselijke aanmerkingen. Op sommige plaatsen, echter, ware, onzes erachtens, de declameertoon, op den kansel bij velen in gebruik, beter vermijd geworden, en een toon aangenomen, die den lezer minder deed denken aan voorheen uitgesprokene leerredenen. Meer aanmerkingen zouden wij te maken hebben: dan, het menigvuldige goede, nuttige en schoone, dat wij in het boek gevonden hebben, weerhoudt ons; en, onze korte opgave en beoordeeling genoegzaam rekenende, besluiten wij met den wensch, dat dit boek in veler handen zij, en veel nuts stichten moge!