Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1816

Iets, over het, te Nijkerk op de Veluwe, op den 22 en 23sten van slagtmaand 1813, voorgevallene, zoo als zulks voorkomt in het nationaal gedenkboek van den heer J. Konijnenburg.

Wanneer een der grootste pligten van den mensch die is, om de waarheid te beschermen, vooral dan, wanneer, door hare verdonkering, ook de eer en goede naam van bijzondere personen en plaatsen als in het duistere verdrongen en weggeschupt wordt, dan zal ons niemand ten kwade duiden, dat wij ons van dien pligt, naar ons vermogen, kwijten, en, hoe-

[p. 446]

wel het ons smart, het anders zoo verdienstelijk Nationaal Gedenkboek van den Heer konijnenburg eene onnaauwkeurigheid aantijgen, welke den Geschiedschrijver, die toch var alles geen oor- of ooggetuige zijn, noch van alle bijzonderheden de klaarste betoogen vorderen kan, gereedelijk te vergeven is.

Wij vinden, namelijk, op bladz. 466 en 467: Ook den Heer b.h. adel behoort de lof van ijverige medewerking, enz... Ofschoon zijn belang hem elders riep, volgt hij den Bevelhebber naar Nijkerk. Alhier ontdekt hij een gesmeed verraad tegen denzelven..... Ofschoon, door dat hier, (te meer, daar er toch, voor zoo veel ons bewust is, op dat tijdstip geene vreemde personen gezien zijn) Nijkerk, of Nijkerkers, al in dadelijke betrekking tot dat verraad schijnt of schijnen te staan, willen wij echter dit nog stilzwijgend voorbijgaan, dewijl het mogelijk geweest was, dat er, onder de talrijke vrolijke menigte, zich eenen vreemden verspieder verscholen had; maar wij komen nu tot de woorden: Deze (de Majoor marklay namelijk) volgt zijnen raad, (dien van den Heer adel) zonder zich onder den schijn van noodzakelijke nachtrust te laten misleiden - en hieraan konden wij, niettegenstaande herhaalde beproevingen, geene zoo dubbelzinnige uitlegging geven.

Het is genoegzaam bekend, dat de Majoor marklay, aan het hoofd van deszelfs korps Kozakken, den 22sten November 1813, onder de ondubbelzinnigste en volstrekt algemeene vreugdeblijken der ingezetenen, Nijkerk binnengetrokken zijnde, bij den toenmaligen Heer Burgemeester, of Maire dezer Gemeente, zijnen intrek nam, aldaar naar de waarde zijner heugelijke komst werd ontvangen, en vandaar eerst laat in den avond vertrok, nadat men hem alles, wat tot herstelling zijner rust en te zijner verkwikking dienstig geoordeeld werd, had aangeboden. En hoe kan het nu anders, of een iegelijk, die met gem. Heer Burgemeester niet genoegzaam bekend is, zal deze gebeurtenis terstond in verband brengen en vergelijken met de boven aangehaalde zinsnede, en hem Burgemeester aanzien als den man, die dezen Majoor zocht over te halen den nacht bij hem door te brengen, ten einde hem niet dan in de handen zijner vijanden te doen ontwaken? - Hoe moet het wantrouwen aan de zuivere grondbeginselen des Burgemeesters niet nog meerder veld win-

[p. 447]

nen, wanneer men weet, dat, toen de Franschen, in den uchtend van den 23sten November 1813, na de Kozakken uit deze stad te hebben verdrongen, dezelve bezetteden, aan hen door den Burgemeester brood en drank werd toegediend, en zij alzoo, op eene oogenschijnlijk vriendschappelijke wijze, werden ontvangen, niettegenstaande het ondoorzigtig gepeupel deze handelwijze bijkans openlijk afkeurde, en aldus derzelver doel schier verijdeld had!

Wij willen, aan de eene zijde, geenszins vooronderstellen, dat de Heer adel in het gevoelen van dat gepeupel dee de; maar kunnen, aan de andere zijde, ook niet ontkennen, dat het, zoo het ons toeschijnt, door hem gedaan verslag nopens Nijkerk met deze driestheid zeer na verwantschapt is, en wenschen, in dat geval, zijne gewetensrust en onszelven er hartelijk geluk mede, dat zoo eene gevaarlijke en ongegronde gissing niet die vreesselijke gevolgen, voor Burgerheer en burger, gehad heeft, als zij, vooral bij de zoo voldriftige Kozakken, voor beiden had kunnen veroorzaken.

Maar wij verzuimen tevens deze gelegenheid niet, om openlijk onze hulde en die onzer mede-ingezetenen den Burgemeester toe te brengen. - Ook toen de Franschen onze straten bezetteden, en de stille, vaderland- en vredelievende burger, bij iedere rammeling van het vijandelijk geweer, een dreigend onheil te gemoet zag, ook toen verhief hij zich verre boven de laatdunkendheid der domheid, en gaf, bij deze gelegenheid, op nieuw, de overtuigendste blijken van dien standvastigen moed, dat helderziend vernust, en welgewikt en koel overleg, welke den grootschen post van Burgerheer, in zulke hagchelijke oogenblikken, zoo zeer kunnen doen schitteren. Door eene schijnbare voorkomende bereidwilligheid beguichelde hij onze vijanden, verzachtte hunne blikken, waaruit woede en wreedheid te voorspellen waren, en spaarde alzoo deze stad voor zoo vele rampen, als eens het zoo noodlottige Woerden te beurt vielen.

Ofschoon niet alles, meenen wij genoeg gezegd te hebben van den man, wiens weldenkendheid, ten aanzien van het dierbaar Vaderland, niet kan betwijfeld worden; terwijl wij, bij het onaangenaam besef van denzelven zelfs tegen kwade gissingen te hebben moeten verdedigen, tevens het streelend gevoel koesteren, dat, door deze verdediging, de aan hem verschuidigde erkentenis gedeeltelijk voldaan is.

[p. 448]

Ten aanzien nu nog van het verdacht verraad in het algemeen, zij ons deze aanmerking vergund: Het is geenszins in de, door de Nijkerkers, ten behoeve van het Vaderland gedans opofferingen, die voor den welgezinden geene oposferingen zijn, dat wij eene afschudding en zuivering zoeken van de aangetijgde blaam en den opgeworpen zwadder; - neen: een meer doorslaand bewijs zal zelfs den minsten twijfel aan dat verraad vernietigen. Want, bijaldien hetzelve wezenlijk had plaats gehad, zoude immers het op den 22sten Nov. 1813 alhier gebivouacqueerde korps Kozakken geheel ingesloten en verloren zijn geweest, aangezien er onderscheidene smalle en holle wegen op dat toenmalig bivouacq uitkomen, waarvan de Franschen zich alsdan zeker wel zouden hebben bediend.

Ziet daar dan ons van eene taak gekweten, welker volbrenging wij aan onze mede-ingezetenen, de plaats en het land onzer inwoning, de nakomelingschap en onszelven verschuldigt waren. Wij twijfelen niet, of deze onze aanmerkingen zullen de waarde van het schoone werk van den Heer konijnenburg geenszins doen verminderen. Ook wij lezen en herlezen hetzelve met genoegen. Alleenlijk hebben wij, (en wie zal dat in ons wraken?) voor zoo veel Nijkerk aangaat, door bl. 466 en 467 de pen gehaald; hopende, en er ons mede vleijende, dat dit ons voorbeeld door ieder waarheidlievend Lezer zal worden gevolgd, wel verzekerd, dat een Geschiedboek nimmer zoo veel door eene enkele pennestreek, als door logentaal en laster, kan worden beklad en benadeeld.

j. frezie.

g. van diermen.

Nijkerk, den 8sten Julij 1816.