Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1816

Bijzonderheden, betreffende eenige voorwerpen der natuurlijke historie.

(Uit de Gedenkschriften over het Oosten, van den Heer forbes.)

De Heer forbes nam, gedurende zijn verblijf in Konkan, een landschap, destijds aan de Maratten toebehoorende, gedurende verscheidene weken, een levend Kameleon waar, en onderzocht met groote oplettendheid deszelfs kleurveranderingen. Zijne gewone

[p. 71]

kleur was een aangenaam groen, bleek blaauw gevlekt. De voornaamste veranderingen waren in schitterend geel, in donker olijfkleur, en in donker groen. Maar, wanneer het vertoornd was, of wanneer een hond het naderde, hetgeen waarschijnlijk het gevoel van vrees bij hetzelve deed geboren worden, blies het zijn ligchaam geweldig op, en werd zijne huid als het schild van een schildpad, nemende gele, oranje, groene en zwarte kleuren aan. Alsdan vertoonde zich het dier in zijn meeste voordeel. Het werd op eene zeer bijzondere wijze aangedaan door de tegenwoordigheid der zwarte kleur; dit was de kleur der plint van de lambrizéring rondom het vertrek; en het vermeed zorgvuldig, dezelve te naderen. Maar, wanneer dit hetzelve bij toeval gebeurde, of wanneer men iet zwarts in zijnen weg leide, kreeg het terstond het voorkomen van een geraamte, en werd zwart als jayel-steen. Het bleek duidelijk, uit de zorg, welke het gebruikte om de voorwerpen te vermijden, die deze verandering te weeg bragten, dat de zwarte kleur het eene onaangename gewaarwording veroorzaakte, en op hetzelve eenigermate het uitwerksel van een vergift deed.

Deze daadzaak is zeer opmerkenswaardig. Wij hebben weinig begrip van de wijze, op welke de dieren door de kleuren worden aangedaan; hetgeen wij er van weten, bepaalt zich tot eenige volksoverleveringen. De buffel en de stier geraken in woede op het zien der roode kleur, welke, naar het begrip van blindgeborenen, op hen werkt als de klank eener trompet. Zou het uit hoofde eener gelijke vijandigheid bij de adder zijn, dat de zoekers van dezelven haar een stukje rood laken voorhouden, waarin zij bijten, en door middel waarvan men haar de tanden uitscheurt? Men weet, dat de kikvorschen dezelfde drift bezitten, en men dezelven vangt met een vischhaak, waaraan een stukje rood laken. Men lokt den baars in de netten, door hun eene of andere bloem voor te houden van een helder geel. Wanneer men des zomers eenen zwarten hoed draagt, is

[p. 72]

men zeker van er tienmaal meer vliegen op te hebben, dan zich op eenen witten hoed nederzetten. - Wanneer men een grooter aantal opmerkingen van deze soort zal gedaan en gerangschikt hebben, zullen dezelven tot gevolgen van eene dadelijke nuttigheid kunnen geleiden. Wij hebben opgemerkt, dat zwarte kleederen de onderscheidene reuken meer bijzonder vasthouden, dan die van eene ligtere kleur; zou het ook niet mogelijk zijn, dat de kleederen van deze kleur ligter, dan andere, smetstosfen inzogen en mededeelden? Zoo dikwijls overwegingen van dezen aard zich aan ons voordoen, komen wij er mede voor den dag, als een graankorrel ter zijde van den akker gevallen. De oude natuurkunde der ligchaampjes (corpuscula) heeft eenen bekwamen voorspraak in den Heer dalton gevonden; en in eene eeuw, waarin de proeven met zoo veel zorg en omzigtigheid bewerkstelligd worden, kan deze stap gelukkige gevolgen hebben.

De Heer forbes, genoodzaakt zijnde, voor eenen nacht zijne toevlugt te nemen in een der kelders van eene Mahomedaansche grafplaats, (want de tegenwoordigheid van een' Christen zou elk huis van eenen Muzelman, dat hij binnentrad, bezoedeld hebben) werd hij verpligt, de oude bewoners er eerst uit te jagen; zijnde niet anders dan ontzaggelijke vledermuizen, welke men, volgens derzelver houding en gedaante, vliegende kikvorschen noemt: men ziet er dikwijls van zes voet vlugt.

Op de kust, waar de stad Angugo gelegen is, zijn de papegaaijen in den tijd van den oogst niet min gevreesd, dan eene wolk sprinkhanen of een leger Maratten. Zij verduisteren de lucht door hun aantal; en, wanneer zij zich in een rijstveld nederzetten, vindt men er, na verloop van weinige uren, geen korrel meer.

Te Dhubo, hoofdstad van een distrikt, dat vier-en-tachtig dorpen bevatte, en waarvan de Heer forbes Gouverneur was, vond hij zoo vele apen als menschelijke wezens. Deze dieren schenen bezit genomen

[p. 73]

te hebben van al de daken der stad; en dikwijls werden ze te werk gesteld als hulptroepen in de verschelen tusschen geburen. In deze twisten werd men nimmer handgemeen; alles bepaalde zich tot wederkeerig schelden, zoo wel op de personen als naastbestaanden der partijen. De gene, die het onderspit delft in dezen woorden-oorlog, wreekt zich daarover, somtijds, door rijst op het dak van zijnen buurman te werpen. De apen toeven niet, dezen schat te ontdekken, en snellen in menigte toe, om dien te plunderen; en, om bij al de korrels te komen, die tusschen de pannen gevallen zijn, maken ze weinig zwarigheids, om ze, de eene na de andere, weg te nemen, en dus ontblooten ze langzamerhand het geheele huis. Men heeft niet altijd werklieden bij de hand om het dak te herstellen, en de regens veroorzaken eene groote schade aan huisgeraden, en voorraad van rijst binnenshuis.