Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1816

[p. 720]

J.M. Kemper. Redevoering over de lotgevallen van onzen leeftijd, een voorbeeld opleverende, hetwelk de Volken, en inzonderheid de Nederlanders, nimmer moeten verwaarlo(o)zen. (Naar het Latijn) door Mr. C.J. van Assen. In 's Gravenhage, bij J. Allart. 1816. In gr. 8vo. VIII, 40 Bl. f :-18-:

Een overheerlijk stuk, waardig om met gouden letteren op openbare tafels ten toon gespreid te worden! En dit stuk van zulken man, aan zoodanigen opgedragen en gerigt, als de Graven van maasdam en hogendorp! Waarlijk, zoo de staatkundige duisterlingen, die kleine en bekrompene geesten, welke zich tot de verhevenheid der denkwijze van onzen Koning niet verheffen, die zelfs niet naderen, begrijpen of waarderen kunnen, diegenen, welke, misschien even zeer als voorheen vele vrijheidschreeuwers, (niet liefhebbers der vrijheid) onder schoonklinkende namen en voorwendsels, hun eigenbelang of wrok of waan vieren en huldigen - zoo zij door dit licht van kemper niet getroffen, ten minste beschaamd en tot zwijgen gebragt worden, dan zijn zij ongeneeslijk, dan schuilt hun de kwaal diep in het hart. Doch, het zijn dezen niet alleen - welke het buitendien naauwelijks meer bestaan het gesijfel der partijschap als van ter zijde te doen hooren - het zijn allen, van welke denkwijze, van welk land, van welken rang en staat, die hier ter schole mogen gaan, en leeren de doornen, die over ons levensperk zoo rijkelijk groeideu, tot eene borstwering voor de toekomst aanwenden. Geene enkele personen, maar plaatsgrijpende denkbeelden zijn de gronden van het kwaad, dat Europa geschokt heeft en verscheurd - geene afzonderlijke daden, maar omstandigheden hebben daarop gebouwd. De zaden werden voor eeuwen gestrooid - de schakel van oorzaken en gewrochten is eene lange keten, welker eerste schalm zich dikwijls geheel verliest. De geest des tijds is een stroom, niet te stuiten, maar met wijsheid te leiden, met standvastigheid tegen te werken. Er was openbare strijd tusschen dien geest, op het laatst der achttiende eeuw heerschende, en de vormen en perken, de aloude afscheidsels en inrigtingen der staatkunde - die men niet te verzetten, te

[p. 721]

veranderen wist, voor het te laat was, voor de wind des toevals den tegengehouden stroom dijk en dammen had doen verbreken. Hoort, gij Vorsten! Maar ook gij, o Volken, neemt ter ooren! Wanneer geen regt meer geldt - geene klagte meer doordringt tot den troon - dan, ja, taste de vrije hand naar het zwaard. Maar, geene wisselvallige verbetering van het goede verdient de hagchelijke kans der staatsberoeringen. Geene denkbeeldige volmaaktheid - hoe zeer in 's menschen natuur gegrond, en geenszins de bastaard eener ontaarde wijsbegeerte - verlokke iemand tot gewaagde ondernemingen.

Deze zijn eenige hoofddenkbeelden van den Redenaar. Dezelven zijn voortreffelijk uitgewerkt, gestaafd en toegepast, in eene zeer bevallige taal. Men kent, in het algemeen, den geest en stijl van kemper. Het is minder declamatie, dan eenvoudige, maar warme en krachtige hartetaal, welke hij ook hier spreekt. Zijne rede vloeit intusschen, vooral in dit stuk, met een gemak - de zegswijze en de beelden zijn zoo klaar en keurig, dat zij niets te wenschen overlaten. Wij beklaagden ons slechts, het oorspronkelijke te missen: want, hoe schoon ook vertaald, blinkt de echt Latijnsche stijl door het Hollandsch kleed zigtbaar heen.

Zoo wij eene aanmerking moesten maken, het zou deze zijn, dat, zoo het ooit geoorloofd wordt, dat de onderdaan het zwaard aangrijpe, hetzelve toch nimmer tot den troon, tot den grondslag van het staatswezen moet doordringen, welke beide heilig zijn - vatbaar, ja, voor onderrigt en verbetering, maar niet voor dwang of geweld - vatbaar om plaats te maken voor hetgeen wettig opvolgt, maar niet om, opgeheven zijnde, elks regt op het voeren des bewinds even groot, en hetzelve tot een twistappel van partijen te laten. Kemper ontkent dit geenszins; maar hij zegt het ook niet.

Om iets over te nemen - daartoe is het stuk te klein en de keus te ruim, schoon bl. 30, benevens voorgaand en volgend, zich misschien bijzonder aanbeveelt.

Wij hebben met eenige verwondering gezien, dat de Heer van assen de thans gewone spelling niet doorgaans volgt.