Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1816

St. Clair en Olivia, uit het Engelsch van Miss Owenson, naar de derde oorspronkelijke Uitgave. Met Platen. Te Amsterdam, bij J. van der Hey. 1816. In gr. 8vo. 282 Bl. f 3-12-:

Deze roman geniet de buitengewone eer van met den naam des vertalers en voorredenaars, bij wijze van brief aan den uitgever, een man van bekende talenten, in het licht te verschijnen. Men kan niet ontkennen, dat het

[p. 596]

ook een buitengewone roman is, welks waardij veel minder in eene kunstige intrigue en aaneenschakeling van zeldzamen lotwissel, dan in het verhevene der karakters en sentimenten, is te zoeken. Sommigen onzer lezers herinneren zich misschien de voorrede, bij wijze van zamenspraak tusschen den Auteur en eenen Franschman, voor j.j. rousseau's Nouvelle Heloise geplaatst, en mogen daar de verdediging van dit karakteristieke herlezen. Veel heeft deze roman, in geest en strekking, van dat beroemde en beruchte stuk; nog meer misschien van göthe's Werther, waarmede het overigens ook in uitgebreidheid en vorm, voor zoo veel wij ons herinneren, groote overeenkomst heeft. Met één woord, de korte inhoud der gansche geschiedenis is deze: twee buitengewone jonge lieden leeren elkander kennen, nadat het meisje reeds stellig verloofd is - elkander niet mogende beminnen, worden zij hartelijke, vertrouwde, vurig lievende vrienden - ongelukkig, echter, worden deze twee betrekkingen, in de gegevene omstandigheden, bevonden geene evenwijdige lijnen te zijn, die, hoe na ook aan elkander, tot in eeuwigheid niet ineenloopen - de jongman kan eindelijk niet meer zwijgen, het meisje verraadt zich desgelijks - de bruidegom....... Doch, wij hebben reeds meer uit school geklapt, dan wij ons bij eenen gewonen roman, waar de langzame ontwikkeling der geschiedenis een groot deel van het vermaak bij de lecture uitmaakt, zouden veroorloven.

Wij willen nu een oogenblik stilstaan bij de beoordeeling. Om dan vooreerst den kwaden indruk weg te nemen, welken boven gewaagde vergelijking bij dezen of genen welligt zou hebben kunnen maken, zoo betuigen wij, dat het, ja, altijd iets gevaarlijks in heeft, eene verkeerde, schadelijke denk- en handelwijze met eenen glans van genie en verhevenheid te omgeven; doch dat het, van den anderen kant, eene waarheid, eene belangrijke waarheid is, die hier geleerd, en in de voorrede ook nog bijzonder in het licht gesteld wordt - te weten, dat die Platonische liefde, waarmede jonge menschen van een edel verstand en hart somtijds gevaar loopen zich te misleiden, zoo als de Duitschers zeggen, eine missliche sache is, die op heel veel onheil kan uitloopen. Ook heeft dit geschrift van eene Dame boven straks gemelden vooruit, dat er noch zelfmoord, noch dadelijke ontucht in voorkomt, of door de helden bedreven wordt. - Wijders is het in eenen

[p. 597]

kieschen, gevoelvollen stijl geschreven, en vertaald. Hier en daar zijn kenrige beschrijvingen en dergelijke te vinden. Het is doorzaaid met bevallige, aangehaalde versjes, die in het oorspronkelijke gebleven, maar aan den voet der bladzijde in onrijm zijn overgebragt. En eindelijk bevat het vele aanmerkingen over zeden, oudheden enz. van Ierland, het schouwtooneel der gebeurtenissen, die iets nieuws en belangwekkends aan het boekje bijzetten. - En wat nu, ten laatste, de geschiedenis, het beloop, den roman, als zoodanig, betreft - deze is waarlijk eenvoudig en teffens natuurlijk; noch de karakters, noch de omstandigheden, en beider vereenigde werking op het geheel, zijn uit de lucht, maar wel degelijk uit het dadelijke leven, gegrepen - schoon (vooral het meisje) wat hoog gekleurd. Intusschen kunnen wij toch niet zeggen, dat wij te dezen volkomen zijn voldaan geweest. De jongman wordt al zoo vroeg gewaarschuwd; en dit doet tevens den lezer al zoo vroeg zien, waar het heen moet. Het meisje is zoo raadselachtig in hare handelwijze, zoo dikwijls blootgesteld aan 's lezers berisping ten aanzien van onvoorzigtigheid; en dit komt, dunkt ons, dáárvan, dat men haar niet eene vriendin gegeven heeft, waaraan zij haar hart kon openleggen. Wij krijgen deze noodige ontdekkingen nu maar bij testamente; en dat is zoo wat half mosterd na den maaltijd. Het komt ons toch voor, dat dit middel niet vereischt werd om de geschiedenis in belangrijkheid te doen klimmen; zij doet dit buitendien volkomen.

Eer wij afscheid nemen, en den Eerw. van teutem bedanken voor zijne welvolvoerde taak; schoon het zeker magtig moeijelijk is, zoo geestig een vocht geheel zonder storten, en met altijd ongedwongene hand, over te gieten - moeten wij nog een woord zeggen van het titelvignet en eene plaat. Aan beiden gelooven wij lof te mogen geven, wat teekening en gravure betreft - maar het gelaat evenwel, vooral het oog, van Mijnheer op het eerste, en het ronde, volle aangezigt van de doode Jufvrouw op de laatste, hebben ons wat gehinderd. Had men het, ten opzigte van de laatste, er maar niet onder geschreven! Des te beter ware het tevens voor den meer gewonen romanlezer, die nu, bij het naslaan der prentjes, wat al te spoedig met den afloop bekend raakt.