Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1816

Redevoering over de verdiensten der Amsterdammers, ten aanzien van den opbouw en de volmaking der Nederduitsche Taal- en Letterkunde, door J.P. van Cappelle, gehouden ter aanvaarding van het Hoogleeraarambt in de Nederduitsche Taal- en Letterkunde aan de Doorluchtige Schole der Stad Amsterdam. Te Amsterdam, ter Stads-Drukkerij. 1816. In gr. 4to. 75 Bl.

Wij willen deze Redevoering van den Heer van cappelle niet laten liggen, tot de andere van gelijke afkomst ons zijn ter hand gekomen. - Het was eene volkomene nieuwigheid, toen, vóór een dozijn of meer jaren, besloten werd, eenen leerstoel voor Nederlandsche Taal- en Letterkunde aan de Leidsche Akademie op te rigten. Nu wordt dit voorbeeld algemeen gevolgd; en geen wonder, daar zelfs het lager onderwijs, sedert korten, de noodige zorg draagt, dat onze natie hare eigene taal algemeen behoorlijk kenne en zuiver schrijve; daar dit eene zaak is geworden van belangstelling voor elk, die op den naam van welopgevoed maar eenige aanspraak maakt. Intusschen is de Hollandsche taalkunde, uit het hoogere oogpunt van eene Akademischen leerstoel beschouwd, wel geen nieuw vak, maar toch door weinigen opzettelijk gekozen en bewerkt. En de keuze van Hoogleeraren zou ten uiterste beperkt zijn geweest, indien juist mannen van naam in het vak daartoe hadden moeten worden opgespoord. Dit was zelfs niet gebeurd bij de vervulling van den eenigen, Leidschen leerstoel, vóór jaren. Siegenbeek was niet anders dan een jong mensch van bekwaamheid in oude en nieuwe letteren, van goeden smaak, aanleg en ijver; en de uitkomst heeft zijne roeping ten volle bekroond. - Bezorgeren van de Doorluchtige School te Amsterdam bepaalden zich tot

[p. 586]

den Heer j.p. van cappelle. Dit kon, niettegenstaande al het aangevoerde, vreemd schijnen. 's Mans eigenlijke vak was zelfs geene oude letterkunde, maar mathematische wetenschappen; zijne bedrevenheid in de eerste maakte hem slechts des te geschikter, om eene Hoogleeraarsplaats in de laatsten met glans waar te nemen. Zijne verhandelingen, eerst hier en daar, naderhand in een bundeltje, in het licht verschenen, onderscheidden zich, over het geheel, meer door grondigheid, naauwkeurigheid, helderheid, en zekere netheid, dan wel door bijzondere verheffing en oratorische sieraden, als stukken van welsprekendheid, smaak en liefhebberij voor Belletristen. - Doch, de zaak viel tevens gemakkelijk uit een ander oogpunt te beschouwen; en deze Redevoering bevestigt ons in het denkbeeld, dat dit te regt door Heeren Curatoren gekozen is. De nieuwe Hoogleeraar schrijft eenen ten uiterste zuiveren, Hollandschen stijl, gekweekt zijnde onder die Ouden, aan welken alle nieuwere talen hare beschaving en veredeling te danken hebben; hij is een man van heldere, welgeordende gedachten, waartoe de wiskunde beter dan eenige andere wetenschap opleidt en voert; zijn ijver liet hem voorheen toe, in twee afzonderlijke vakken eene eerevolle plaats te beslaan, en doet ons hier zien, wat wij in een derde van hem te hopen hebben; zijne bijzondere liefhebberij, eindelijk, scheen hem sedert lang tot nasporingen te bepalen, die, hoe verschillend ten aanzien van het voorwerp, in haren aard eene blijkbare overeenkomst hebben met de beoefening der geschiedenis van eenige letterkunde; en wie weet, wat wij in dezen nog te wachten hebben van den man, die ons in zijne Inwijdingsredevoering zulk een gepast, zulk een verdienstelijk staal van zijne aanvankelijke werkzaamheid levert? - Wij willen hem niet vleijen: zijn stijl bezit van onze zijde niet die hooge, geestdrijvende, uitsluitende goedkeuring, waartoe anderen ons schenen over te hellen. De regelmatige gang zelfs van zijne volzinnen komt ons voor, van den eenen kant een gevolg te zijn van zekere koele bedaardheid, van den anderen ongunstig, zoo niet ongeschikt, voor eene levendige, afwisselende, nadrukkelijke voordragt. Doch, buiten tegenspraak hebben zulk een stijl, zulk eene manier, zulk eene geestgesteltenis hare voorregten in het gegeven geval, en voor zoo verre zij, gelijk hier, niet nalaten met blijken van gevoel, en zelfs sporen van eene bloeijende

[p. 587]

verbeelding, vergezeld te gaan. De man van genie, in den hoogeren zin, sleept wel mede; maar dikwijls gaat de navolging, of naäping, ook zoo lam of zoo woest te werk, dat men liever zou wenschen, dat hij slechts elk op zijn eigen pad wat voortgeholpen had. Een man als cappelle zal door leer vooral, en door voorbeeld, zoo verre stichten, als men veilig kan. Hij zal den grond bewerken en wieden, zonder dien te dwingen meer voort te brengen dan hij in staat is, hetgeen toch ligt op ledige struiken en distelen zou uitloopen. - Is dit nu eene recensie van de Redevoering? Als stuk op zichzelve, zeker neen. Als Inaugureel-oratie, misschien ja. Wat er aan ons oordeel ontbreken mogt, de stof is zoo behandeld, dat elk derzelver keuze ná de lezing nog meer dan vóór dezelve moet goedkeuren en toejuichen; en de aanspraken zijn zoo gepast, zoo fraai, zoo gevoelig, zoo goede getuigenis dragende van eene beminnelijke inborst, dat wij Amstels leergierige jeugd, en elk, die tot den man in betrekking staat, gelukwenschen met 's Hoogleeraars vestiging in deze stad.