Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1816

[p. 583]

Inwijdings-redevoering over het aanbelang van het Akademisch onderwijs in de Nederlandsche Land-huishoudkunde, gehouden door Jan Kops, Math. Mag. et Ph. Nat. Doct., Hoogleeraar in de Kruidkunde en de Natuurkennis der Planten, en in de Land-huishoudkunde, aan de Hoogeschool te Utrecht. Aldaar, bij O.J. van Paddenburg en J. van Schoonhoven. 1816. In gr. 8vo. 71 Bl. f :-14-:

De herschepping van ons Akademiewezen heeft, op het voorbeeld der naburen, ook een' leerstoel voor de Land-huishoudkunde onder ons gebragt. Het oordeel over al wat nieuw is pleegt verschillend uit te vallen. Zoo gaat het natuurlijk ook met deze zaak; inzonderheid, daar men heeft goedgevonden, den jongen lieden eene zekere verpligting op te leggen, tot het bijwonen der lessen in deze wetenschap.

De Heer kops - een man, door jaren lange betrekking, in dit vak en deszelfs bezwaren, zoo wel als nuttigheden, te huis - heeft dus eene zeer verstandige keuze gedaan voor het onderwerp, door hem bij de aanvaarding van zijnen post behandeld. Hij heeft de zaak in het hart aangetast; hij heeft de beste inleiding voor zijn volgend werk geschreven, en naauwelijks kunnen wij ons begrijpen, hoe één zijner Ambtgenooten anders gekozen hebbe.

Ter voldinging van het belangrijk pleit, stelt hij zich de volgende vragen ter beantwoording voor: Wat is Land-huishoudkunde, en is deze wetenschap wel van genoegzame aangelegenheid voor Nederland? - Moet deze kennis niet alleen door de praktijk en ondervinding verkregen worden, en welk nut zal de enkel beschouwende wetenschap tot uitbreiding dezer kennis te weeg brengen? - Is niet de Nederlandsche landbouw reeds in zoodanigen bloei, dat dit hooger onderwijs zou kunnen ontbeerd worden? en zal dit zelfs geene aanleiding geven tot gewaagde en schadelijke ondernemingen? - Eindelijk: welk nut zullen de jongelingen aan de Hoogescholen van dit onderwijs kunnen trekken?

Wij kunnen den Hoogleeraar niet volgen bij alle deze beschouwingen. Wij kunnen alleen zeggen, dat hij den stelligsten tegenstander toch menige waarheid, menige gedachte zal opperen, die ingang vindt. Veel aardigs en treffends komt,

[p. 584]

in het bijzonder, voor omtrent het nut dezer wetenschap voor onderscheidene betrekkingen en oefeningen van den mensch. Alles is daarenboven in eenen zeer vloeijenden, fraaijen stijl geschreven, die zich hier en daar welsprekend verheft. De eigenlijke verhandeling mogt hiertoe al eens minder aanleiding geven, dezelve is omhangen met zeer veel bijwerk, ter gelegenheid passende, en 's mans ijver, belangstelling en ondoosbare zucht voor zijne nieuwe roeping in een keurig en treffend licht stellende. Wij meenen der Utrechtsche Akademie niet minder te mogen gelukwenschen met die roeping, dan hemzelven, die zijne vreugde en dankbaarheid daarover met bevallige openhartigheid verkondigt.

Tot een staal, en een voor ons belangrijk bewijs, dat kops de zaak uit het regte oogpunt beschouwt, geven wij dit, onmiddellijk volgende op eenige aangehaalde dichtregels uit bilderdijk's Buitenleven.

‘Met regt heeft onze Dichter bij zijne opwekking, om niet blindelings het oude spoor te volgen, de leerrijkste waarschuwing gevoegd, om zich niet te ver van dat spoor te verwijderen. Hoe vele landbouwkundige geschriften, vooral van onze Duitsche naburen, deelen ontwerpen en raadgevingen mede, enkel rustende op onderstellingen, op zekere waarschijnlijkheid; doch geenszins op die ondervinding, welke wij reeds toonden den grondslag van alle kennis in dezen te moeten uitmaken. Deze geschriften hebben den voortgang onzer wetenschap niet weinig vertraagd: vele landbouwers hebben uit dezen hoofde alle werken over hunne kunst ter zijde geworpen, en allen raad, door de Land-huishoudkunde medegedeeld, met versmading afgewezen. Doch Gij, mijne geachte Hoorders! zijt overtuigd, dat al wat waar, wat edel, wat nuttig, zelfs al wat heilig is, kan verduisterd, onteerd, bedorven, verontreinigd worden, wanneer zich hiertoe verdedigers en voorstanders opdoen, aan welken deze zaak niet is toebetrouwd.

- Er zijn andere gevaarlijke klippen, waarvoor men zich nog schroomvalliger te wachten heeft. Beroemde en ervarene land-huishoudkundigen van andere volkeren, die in alles bij de ondervinding zijn ter school geweest: een Engelsche young, een Duitsche thaer, een Fransche tessier geven in hunne werken welgeslaagde proefnemingen op, met de meerdere voordeelen, welke zij hierdoor verkregen: zij overtuigen ons van het gebrekkige van zekere inrigtingen en

[p. 585]

handelwijzen, die bij ons plaats vinden, en men poogt hen op den voet te volgen; maar hier hangt alles af van eene goede en juiste toepassing, ten aanzien van plaats, grond, luchtgestel en vele andere bijzonderheden, welke zelden met die van ons vaderland overeenkomen: slechts ééne omstandigheid, aanmerkelijk verschillende, kan de ondernomene proof geheel doen mislukken.’