Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1816

De Gevallen van Rudelf Reybridge, of Schetsen van hedendaagsche Karakters, Zeden, en wijze van Opvoeding. Uit het Engelsch van W. Linley. Met Platen. Iste Deel. Te Haarlem, bij F. Bohn. In gr. 8vo. 288 Bl. f 2-18-:

In hoe vele deelen het levensberigt van dezen held nog zal worden voortgezet, wordt niet gemeld; gelukkig is dit van geen groot belang, daar de roman van dien goeden stempel is, dat de lezer zich over een deel meer of min niet bezwaren zal. Het werk is in de ernstig-luimige manier van fielding; waaromtrent de vertaler een lezenswaardig woord laat voorafgaan: hij houdt deze geschiedenis van Reybridge voor eene niet ongelukkige navolging van den schrijftrant en de karakters, in den Tom Jones en andere romans van fielding voorkomende, en gewijzigd door hedendaagsche zeden. Cervantes was, zegt hij te regt, de vader van deze soort van verdichtingen, die ironie en luim met de aandoenlijkste voorvallen verbond. Slechts de Engelschen konden, als hij, hun humour ook in hunne romans uitgieten; in den Tom Jones vindt men het ware attische zout, de ironie van sokrates met de boert van lucianus verbonden. Richardson schreef reeds vroeger zijne ernstig-aandoenlijke romans in brieven; zijne manier scheen gemakkelijker, en vond overal navolgers, hoewel de natuur slechts éénen richardson heeft voortgebragt. Onze voortreffelijke landgenooten, deken en wolff, vereenigden de manier van richardson met den geest van fielding: hare werken blijven zeker klassiek; dan zij bereiken echter niet de

[p. 542]

drooge humour, den Engelschman misschien bij uitsluiting eigen. Nu kwam de trant van Werther, Siegwar enz. in de mode; a. lafontaine heeft dezen verdrongen; hij koos zich sterne, den vader der aandoenlijk - luimige soort, meest ten voorbeeld; zijn Zonderling alleen heeft meer van den Tom Jones. Knigge heeft welligt onder de Duitsche schrijvers het meest van fielding. - Dusverre de vertaler, die te regt meende, dat deze navolging van fielding ook den Nederlandschen lezer thans bijzonder welkom zijn moest; daar, door de zoo lang gestremde gemeenschap met Engeland, de hedendaagsche zeden van dat belangrijk volk ons bijna vreemd geworden zijn. Hij verdient ook voor zijnen welvolbragten arbeid allezins lof.

Het zedelijk doel geeft ons de schrijver zelf op met plato's uitspraak: dat de regtvaardige door de Goden niet verlaten wordt, maar dat alles, wat hem overkomt, op zijn welzijn zal uitloopen in leven of in sterven. Hij schetst bij zijnen held eene reeks van ongevallen en teleurstellingen, die door een schijnbaar hard noodlot op hem nederkomen, doch die ten slotte bevonden worden op zijn welzijn uit te loopen. Juist dat lijden moet middel zijn, om het doel van zijn geluk te bevorderen. Deze zedeleer wil hij geheel in de fabel invlechten; want, zegt hij, de zedekunde van eenig verdicht verhaal dient zoo weinig mogelijk op den achtergrond geplaatst, en toch ook niet, zonder genoegzame aanleiding, in algemeene, afgesletene voorschriften gekleed te worden. Dit zal dan deze roman vooruit hebben boven zoo menig ander zoogenoemd zedelijk verhaal; en in zoo verre dan ook verwacht hij gereeder zijn zedelijk doel te bereiken, dan fielding door zijne meesterstukken, als zich de lezer doorgaans minder voelt opgewekt, om in gevallen en karakters, waarover hij gelagchen heeft, een zedelijk doel op te merken. ‘Bedenken wij steeds,’ dus eindigt het voorberigt, ‘dat het de hoogste graad van ongodsdienstigheid is, onze zwakke begrippen van voegzaamheid en betamelijkheid, die de uitkomst der dingen behoorde te hebben, vooraf vast te stellen, en dan aan het hoogste bestuur van een alwetend God te twijfelen. Of zou het kwaad alleen geduld worden om zijn zelfs wille? Dan zou het eene eigenschap in den Allerhoogsten zijn, onderscheiden, of liever vlak strijdig, met de liefde tot zijne schepselen, welke wij Hem toch al-

[p. 543]

tijd moeten toeschrijven. Waarom heeft zijne Voorzienigheid in de physieke wereld zoo wel aan de bije haar voedsel, den zoeten honig, in het minst bruikbare onkruid, als aan de spin het hare ('t welk wij vergif noemen) in de zoetste bloemen gelegd? Uit alle kwaad, uit alle ellende, moet dus vroeger of later goed te voorschijn komen; zelfs is de goedheid van den Almagtigen zoo groot, dat Hij ook verdiende straffen tot ons best doet uitloopen. ‘Het was een genadig vonnis,’ zegt de zinrijke schrijver van het weekblad de Wereld, ‘'t welk de Schepper tegen den mensch wegens zijne ongehoorzaamheid uitsprak: in het zweet uws aanschijns zult gij uw brood eten; want juist aan die straf is hij gezondheid, sterkte, en alle genoegens des levens verschuldigd.’

Wij vermeenden zoo lang bij het voorwerk te moeten verwijlen, om onze lezers te doen opmerken, dat de roman, hun hier aangeboden, niet is van den gewonen stempel; maar rekenen ons minder gehouden tot uitvoerigheid bij de opgave van het opzet van dit werk en den inhoud van dit eerste deel. Rudolf Reybridge, wiens nog donkere afkomst zich eindelijk wel verder zal ophelderen, was het aangenomen kind eener zeer deugdzame, uitmuntende, maar in wereldsche zaken wat al te argelooze, en in het beoordeelen van menschen wat al te toegevende en ligt bedrogene, bejaarde jonkvrouw; naar verstand en hart was hij een zeer uitmuntend kind; een eerwaardig en zeer waardig vriend gaf hem voortreffelijk onderrigt, en vaste beginselen. Dan, ongelukkig, en tegen zijn zin en gevoel, moest hij al vroeg betrekkingen aanknoopen met eenen eerloozen schurk, die zich in het vertrouwen indrong zijner brave voedstermoeder. Aan dezen gaf zij de gelden, die zij voor haren kweekeling bestemde. Tot nog toe is Reybridge het kind des ongeluks. Hij verloor op het onverwachtst zijne weldoenster, juist op het oogenblik, dat zijn brave opvoeder van hem verwijderd was, en tot andere betrekkingen geroepen werd. Door hare beschikkingen was hij nu geheel in handen van den schurk, die, en dit was het minst, zijne gelden verdonkert en inslokt, en, hetgeen nog erger was, zich op allerlei wijze er op toelegde om des jongelings deugdzaam karakter te verwoesten; die daarenboven, door het terughouden en vervreemden van de wederzijdsche brieven tusschen hem en zijnen waardigen opvoeder, den jongeling van de achting van

[p. 544]

dezen berooft, het terugkeeren onmogelijk maakt, en hem tot wanhoop brengt. Het goede was intusschen bij Reybridge te vast geworteld, dan dat hij, hoe misleid en verleid, een deugniet worden kon. Wij eeren en beminnen hem wederom, en beklagen hem hartelijk, dat hij, op de laagste en huichelachtigste wijze bedrogen, zich nog grooten dank aan den schurk verschuldigd rekent, omdat deze hem voorthelpt naar de Oost-Indiën, en, op de edelmoedigste wijze, zoo als hij meent, in staat stelt om daar zijne fortuin te beproeven. Eindelijk is het ons bijzonder leed, dat hij ook daar al dadelijk de dupe van eenen bedrieger wordt, en wij alle reden hebben om te vreezen, dat wij hem spoedig in armoede en de grootste ongelegenheid zullen aantreffen. Ons treurig gevoel wordt echter aanmerkelijk verzacht door het aangegeven zedelijk doel des romans, hetwelk ons eindelijk de treffendste oplossing doet hopen. Zoo ver wij zien kunnen, gaat de schrijver regtstreeks af op dit zijn doel, en zullen wij aan het einde des werks hem onzen lof hartelijk gaarne kunnen geven. Als schetsen, inmiddels, van de tegenwoordige karakters, zeden en wijze van opvoeding bij de Engelsche natie, vonden wij tot nog toe niet veel, dat, als bijzonder nieuw en opmerkelijk, onze aandacht trok. Tot nog toe schijnt het in Engeland zoo al te zijn als voorheen, en zoo als het zoo al gaat, behoudens bijzondere wijzigingen, in alle landen; men vindt overal goeden en kwaden. De volgende deelen zullen ons misschien meer bijzonderheden aangeven. - Het spreekt van zelve, dat wij dezen roman gerust durven aanprijzen.