Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1816

[p. 526]

Gedenkschriften om te dienen tot de Historie van Frankrijk, onder de Regering van Napoleon Buonaparte, en gedurende de afwezigheid van het Huis van Bourbon; behelzende ook de belangrijkste Anekdoten, betreffende de voornaamste Personages (naadjen) van dien tijd. Door J.B. Salgues. Iste Deel. Te Dordrecht, bij A. Blussé en Zoon. 1815. In gr. 8vo. f 2-4-:

Onder de tallooze geschriften over den Corsicaanschen dwingeland behoort dit werkje van den Heer salgues tot de besten. Men ziet daarin duidelijk de onvermoeide pogingen des Schrijvers, om zich goede en echte berigten te verschaffen; zijne zucht voor regt en orde, en onzijdigheid, in zoo verre die bij het tegenwoordige geslacht mogelijk is. Wezenlijk behoort de Heer salgues, hoezeer een beslist voorstander der Bourbons, geenszins tot die lieden, zoo als goldsmith en anderen, welke de pen der historie door eene opeenstapeling van scheldwoorden onteeren; hij levert daadzaken, en genoeg daadzaken, om den tiran, wiens bloedige loopbaan hij schetst, aan den vloek der nakomelingschap te wijden; doch hetgeen onbewezen en misschien verdicht is, (zoo als b.v. de schandelijk levenswijze zijner moeder en zusters te Marseille, door goldsmith als zeker geboekt) deelt de Heer salgues of schroomvallig mede, of spreekt het zelfs tegen. Daarentegen bewijst hij duidelijk, dat napoleon zich geheel ten onregte voor Franschman uitgaf, en tot dat einde zijnen geboortedag op 15 Aug. 1769 stelde, omtrent twee maanden na de overgave van het eiland Corsica aan Frankrijk; daar hij toch, volgens de acte zijner geboorte, bij die van zijn huwelijk overgelegd, den 5 Febr. 1768 geboren was. Van den minnehandel zijner moeder met marboeuf, die volgens den aard der zaak niet zeer ruchtbaar kon wor-

[p. 527]

den, en dien men toch overal als bewezen vermeldt, spreekt de Heer salgues in gepaste uitdrukkingen, en houdt zich bij de waarschijnlijkheid en het algemeene gerucht, (bl. 66.) Het eerste gedeelte dezer Gedenkschriften behoort minder (althans in die uitgebreidheid) tot het onderwerp; en toch zou men hetzelve niet gaarne missen. Het is eene Geschiedenis van Corsica, van de oudste tijden af, vooral van de worstelingen diens landaards tegen de Genuésche dwingelandij. Wij zien uit dit verslag weder de onpartijdigheid en waarheidsliefde des Schrijvers. Had hij alleen aan haat en afkeer gehoor gegeven, hij zou gewis deze gelegenheid niet verzuimd hebben, om de landgenooten van buonaparte, die lang zelfs tegen Frankrijk durfden worstelen, met beschimpingen te overladen, volgens de bekende regelen van seneca, die zoo wél op napoleon passen:

Lex prima ulcisci: lex altera vivere furto:
Tertia mentiri: quarta negare Deos.

Dan neen! hij toont aan, dat de Wijsgeer, die zoo sprak, eene welverdiende kastijding voor eene bui van zinnelijkheid gehad had, die hem nu tot eene zeer natuurlijke bui van ontevredenheid met zijne gastheeren verleidde. De Schrijver doet regt aan de edele, doch ongelukkige pogingen der Corsicanen, om zich de vrijheid te verschaffen. Daar de geschiedenis van dit eiland zeer weinig bekend is, zullen wij in dezelve met een enkel woord onzen Schrijver volgen.

Mogelijk was geen land op den aardbodem bestendiger ongelukkig, noch meer bezoedeld met bloed en moord. Tweeduizend jaren lang was het door partijzucht en allerlei driften verscheurd. Eerst aan de Phoceërs, (Phociërs staat er verkeerdelijk in den tekst) daarna aan de Karthagers en Romeinen onderworpen, kenden zij slechts onder de laatsten eenig geluk, (doch alleen door den bestendigen vrede, dien zij daaronder begonnen te genieten.) Dan nu vernielden de invallen der Barbaren al

[p. 528]

dat goede; en Wandalen, Gotten, Longobarden, Sarracenen bragten het ten toppunt van ellende. De laatsten werden door de Pizanen, Genuézen en afgevaardigden van den Paus verjaagd, die het eiland nu tot een worstelperk van hunne twisten maakten, en door de inwoners even zeer gehaat werden, die zich met verschillenden uitslag tegen deze vreemdelingen verdedigden. Deze tegenstand werd vooral geweldig en bloedig, toen de Genuézen, niet met den schepter des Monarchs, maar met de roede der Heerschers gewapend, het ongelukkige land bij uitsluiting vertrapten. Vergeefs was op onderscheidene tijdstippen de heldenmoed van sampietro d'ornano, (1550) andreas ceccaldi, louis giafferi en hyacinthus paoli (1730); vergeefs de benoeming van den veelbelovenden en nietsvermogenden gelukzoeker theodorus von neuhofen (neuhof) tot Koning (1735): de eerste werd vermoord, de anderen bezweken, en de bespottelijke Koning werd te Amsterdam in hechtenis genomen, waaruit hij wel door de ligtgeloovigheid der Joden, die hem vijf millioenen schoten, ontsnapte en naar Corsica terugkeerde, doch andermaal te Napels en te Londen in last kwam, en eindelijk tot zijnen dood Engelsch genadebrood at. De Corsicanen wendden zich toen om bescherming tot Frankrijk, hetwelk hunne bede niet verhoorde, maar integendeel onder maillebois den Genuézen te hulp kwam. Deze onderwierp Corsica in drie weken; doch de oorlog van 1741 riep de Fransche hulpbenden uit het eiland terug, en nu werd de opstand onder matra en gafforio met dubbele kracht vernieuwd. In plaats van laatstgenoemden held, die verraderlijk vermoord werd, (in 1753) kwam de beroemde pascal paoli, zoon van hyacinthus, aan het hoofd zijner landgenooten; een man, die hun niet alleen de overwinning, maar, 't geen veel meer zegt, wetten, beschaving, orde, krijgstucht en zeden verschafte. Doch, toen nu Corsica eindelijk eenige verademing stond te genieten,

[p. 529]

wierp de slordige baatzucht van het Fransche Hof al deszelfs hoop op geluk omverre. Frankrijk was aan Genua zes millioenen schuldig, en leverde daarvoor aan hetzelve zeven bataljons, ter bezetting voor vier jaren van de nog overige Genuésche vestingen (in 1764); en toen deze verstreken waren, kocht het van dat Gemeenebest de opperheerschappij, met regt van wederkoop, voor de vernietiging der gemelde schuld. Nu was het met de Corsicanen gedaan. Nadat de onvoorzigtige chauvelin eenig nadeel geleden had, knotte de Generaal de vaux, in éénen slag, de magt van paoli, die nu naar Holland en vervolgens naar Londen vlood, aldaar bleef tot de Fransche omwenteling, toen naar Corsica terugkeerde, (1789) en dat eiland in 1793 in opstand bragt tegen de Fransche regeringloosheid, die hij van harte haatte en bestreed, even als haren voorvechter buonaparte, dien hij van het eiland verjoeg. Op dezen vestigt nu salgues meer bepaaldelijk het oog: hij volgt hem naar Toulon; ziet hem daar in 1793 de eerste proeven zijner krijgskunst en wreedheid afleggen; logenstraft het vrij algemeen aangenomen gevoelen, alsof buonaparte, na den dood van robespierre, als Terrorist, zou afgezet zijn; (hij werd slechts als Artillerij-officier op reforme gesteld, doch tot de infanterie verwezen) ziet hem te Parijs eerst gebrek lijden, daarna op 13 Vendémiaire (5 October) voor het bloed en de vrijheid der Parijsche burgers het bevel over het leger van Italië koopen, en verzelt hem eindelijk naar dat leger, waar de veldtogt van 1796 naar waarheid, en ontdaan van de weidsche pralerijen der Fransche bulletins, tot op de gevolgen van den slag bij Lodi, en de bloedige teregtstellingen der Italiaansche opstandelingen, wordt voorgesteld.

De Lezer ziet genoegzaam, van hoe veel gewigt dit werk (waarvan wij de voortzetting met verlangen te gemoet zien) voor de Geschiedenis is. De vertaling is vrij wel; enkele Gallicismen in het zamenstel der zinsneden uitgezonderd.