Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1816

Tobias Hoppe, of Burger en Bloedverwant. Door A. Lafontaine. Met Platen. II Deelen. Te Haarlem, bij F. Bohn. In gr. 8vo. Te zamen 616 Bl. f 6-:-:

Al wederom nieuw en zonderling, in lafontaine's lieven toon; een boek tot uitspanning na vermoeijenden arpeid, en tevens veel voor het hart, en geheel voor den beschaafden kring. ‘Een ongemeen fraaije Roman,’ zegt de Holland-

[p. 448]

sche Uitgever; en wij twijfelen naauwelijks, of ieder Lezer stemt het hem toe.

Blanka van horrberg (hare geschiedenis wordt aan het slot eerst opgehelderd) is eene verlatene weeze; in de eenzame herberg, waar haar de moeder ontviel, vindt een edel jong mensch de verlegene, die volstrekt niets wist van hare betrekkingen, dan dat zij van hare moeder eenen geslotenen brief naar Hanover had. De kiesche jongeling geleidt haar, en de Lezer voorziet in het einde een huwelijk van deze uitmuntende menschen. Maar de jongeling moet zich onverwacht verwijderen, en nu vernemen de reeds verbondene harten niets meer van elkander. Dan, kort hierop treedt tobias hoppe op het tooneel, wiens voorkomen juist niet zeer uitlokt, maar die zeer spoedig het voortreffelijk meisje onderscheidt, en van haar gekend wordt in zijne zeer groote voortreffelijkheid. In Hanover vindt zij den onbekenden, waaraan de brief harer moeder hield, overleden, en wordt door tobias hoppe gebragt bij zijne zeer waardige bloedverwanten. Zij is weldra aldaar de lieveling en vertrouwde van allen; ook de Lezer heeft haar lief, en weet niet, of hij den eersten minnaar terug verlangen, of haar met tobias gelukkig gehuwd wil zien. Deze laatste verwijdert zich ook voor een' tijd, en intusschen ontdekt blanka, dat de bestemde echtgenoot van eene der dochters van het huis haar eerste reisgenoot en minnaar is. Zij oordeelt geraden, nu spoedig weg te reizen. Intusschen heeft tobias zijnen liefsten wensch opgegeven, daar hij de vroegere betrekking van zijnen geliefden neef tot blanka ontdekt; en nu wordt het tusschen oom en neef een wedstrijd van edelmoedigheid. Na de afdoening harer zaken, met behulp van tobias, met haren laaghartigen broeder, (waarbij het blijkt, dat zij eene Freule van horrberg is, en de geschiedenis harer moeder, en alzoo hare askomst, nu ook wordt opgehelderd) beslist blanka eindelijk ten voordeele van hoppe, en wordt zijne gelukkige vrouw. Zeer gelukkig inderdaad, niet zoo zeer omdat hare vriendin nu den jongeling huwen kan, want deze door wederzijdsche onders verloofden scheiden gemakkelijk, daar beider hart eene andere keuze had - de dochter en de zoon van hoppe's overledenen uitmuntenden vriend, dien hij wel jaren lang had moeten miskennen, maar wiens gedrag nu reeds volkomen geregtvaardigd was, en wien hop-

[p. 449]

pe nu in zijne kinderen de voorbeeldelooze zich opofferende trouw kon vergelden. Bij dit alles komt nu nog het huwelijk van eene andere beminnelijke nicht, welker waardige minnaar, lang en met den meesten schijn verdacht, nu naar verdienste de lieveling van geheel de familie wordt. Alle deze geschiedenissen staan in naauw verband, en zijn zoo dooreen geweven, dat ieder persoon, tot het laatste toe, belangrijk blijft, en wij den Lezer waarlijk, door het gezegde, slechts een zeer onvolledig denkbeeld geven van het verhaal, dat in ons oog een meesterstuk van vinding is. Behalve dit, is de Roman vol van originele karakters, en doorzaaid met fraaije en treffende opmerkingen. Van beide eene kleine proeve. Zie hier de eerste ontmoeting van hoppe en blanka:

‘Ik heb eene verschrikkelijke haast, Heer Postmeester!’ enz. Men zeide hem, dat blanka de eerste paarden hebben moest, en hij dus kon wachten. ‘Dat weet ik des noods ook!’ antwoordde hij op eene grappige manier, en nu kwam hij (blanka verhaalt het) bij mijn rijtuig, nam zijne muts af, en zeide: ‘In eenen bloeijenden leestijd, Mejuffer! komt men nooit te laat. Gij zoudt eenen armen drommel, die op heete kolen staat, ongemeen verpligten, indien gij van uw regt op de eerste paarden afstand wildet doen.’

‘Ik heb even zoo veel haast, als gij, Mijnheer!’ zeide ik ernstig, ofschoon er iets zeer grappigs in zijne manier van zeggen was.

‘Waarom wilt gij wedden, dat ik meer haast heb dan gij? - zeide hij. - Er is geen woord, dat aan schoone lippen beter past, dan het Ja-woord! Ik wenschte wel, dat gij het mij wildet geven!’

‘Maar, - zeide de Postillon - de Dame zou immers met u in uwen wagen kunnen rijden, Mijnheer hoppe! dan kwaamt gij beide weg.’

‘Ik zag donker voor mij neer, want dit wilde ik nog minder. De man zag er gansch niet zoo uit, dat hij mijn vertrouwen verdiende. Ik antwoordde niet. Hij zong:

En op het voorhoofd kwamen rimpels,
En dit zeide mij: neen!
Oh! Misericorde!’

‘Den laatsten regel voegde hij er zeer grappig bij. “Ik zou

[p. 450]

u waarlijk iets kwaads kunnen toewenschen, Mejuffer! - zeide hij voorts, - dat gij maar slechts een paar minuten in uw leven niet hadt geweten, hoe gij zoudt voortkomen, opdat gij mogt weten, hoe aangenaam mij uw Ja-woord zoude zijn.”

Nu dacht ik aan mijne eenzame herberg bij Kollin, en aan alles, en ik zeide schielijk en vriendelijk: “Ja!” Ik maakte eene beweging om op te staan, en hij hielp mij uit den wagen, en terwijl hij mij naar zijn rijtuig bragt, zeide hij: “Op die kar hadt gij het toch niet uitgehouden, lief kind! Gij komt door uw Ja-woord gemakkelijker te zitten, en dit schenke de barmhartige God aan alle meisjes, die het Ja-woord geven. Ik vrees; dat velen in doornen zitten gaan.” Zijn gezigt was bij deze woorden zoo goedhartig en medelijdende, dat ik opgeruimd en vrolijk zeide: “Ik hoop, Mijnheer hoppe -”

Ei, ziedaar! - riep hij - de Meisjes weten in eene minuut meer van eenen man, dan wij in een jaar van haar! Gij kent mij! Nu, op reis moet alles eerlijk in zijn werk gaan. Namen dus tegen namen.’

‘Horrberg!’ - zeide ik. - Nu spotte hij met mijnen naam, en bewees mij, terwijl hij mijne goederen in den wagen pakte, dat ik de weddenschap zou verloren hebben. ‘Want - zeide hij - gij hebt den onbewegelijken, vasten naam horrberg: en bij mij gaat het: hop! hop! hop!’ Nu zong hij weder een vers uit het liedje.

‘Mijne harp kon volstrekt geene goede plaats krijgen. “Ja - zeide hij vrolijk - zoo gaat het altijd met de harmonie en met de vreugde tevens. Zij krijgen altijd in de wereld de slechtste plaats.” Eindelijk kreeg de harp eene plaats, omdat ik zeide, dat zij eene gedachtenis was aan eene dierbare Vriendin. “Wel! - riep hij - al zou ik dan ook op den bok zitten; zij moet mede, en dan wil ik eens zien, hoe dankbaar gij wezen zult.” Hij zong nu weder met luider stemme:

“A man must prove himself polite
In such a case as this.”

Dit alles gaf den man een grappig voorkomen; maar er was volstrekt niets gemaakts in alles; het was zijne natuur.

Eindelijk reden wij heen: “Indien wij een paar Oosterlingen waren, dan zouden wij eerst met elkander gebeden hebben,

[p. 451]

dat vrede onder ons mogt heerschen, dat wij elkander op reis niet in gevaar brengen, maar in nood en dood elkander getrouw mogten blijven. Ik heb hiermede dit gebed uitgesproken, lief kind! Amen! En daar eene kennismaking op eene reis van ruim twintig mijlen - want ik hoor, dat gij naar Hanover gaat, en derwaarts ga ik ook - niet zoo eene oppervlakkige kennismaking op een Bal of Theegezelschap is, maar eene, die op trouw en geloof moet rusten, eene verhevene kennismaking, naast die tusschen Echtgenooten de verhevenste; zoo zult gij mijne geloofsbelijdenis hooren: Ik ben tobias hoppe, een eerlijk, vrolijk man, die zoo huisselijk is als eene musch, en evenwel nog niet eene vaste woonplaats heeft; die luter's Christelijke Huistafel van buiten kent, en evenwel nog geene vrouw en kinderen heeft. Ik ben niet zoo deugdzaam als grandison, - als gij dien kent, en ieder Meisje behoorde hem te kennen - niet zoo wijs als plato of zelfs als aristoteles, maar toch een goed slag van een mensch, geloof ik. Opdat gij, mijne Vriendin! - want die zuit gij zijn, vóór dat wij den Domtoren van Halberstadt zien - mij in de wijde wereld zult weten te vinden, wanneer de een of andere kwelgeest ons van elkander scheidt, zoo hebt gij hier mijn adres.”

Hij gaf mij een kaartje, dat ik lagchende in mijn' breizak stak.

Ik zweeg. Hij hield zijn oor naar mij toe, en trok de staapmuts van zijn oor. “Deert u iets, Mijnheer tobias hoppe?” vroeg ik.

“Ik luisterde naar uwe geloofsbelijdenis.”

Ik zeide vrolijk: “Mijn naam is blanka horrberg. Het Signalement, Mijnheer tobias hoppe, zult gij zelf wel maken.”

O ja! - zeide hij, mij aanziende. - Dus blanka horrberg, zeventien jaren oud, op zijn hoogst achttien. Het oog, of de geest, die inwendig is, schijnt reeds ouder. Het voorhoofd eenigzins fier; - of teekent het alleen moed tegen een stijfzinnig noodlot? Op den mond en in twee kuiltjes, die de natuur in twee morgen-rozen gedrukt heeft, een lachje, dat de Mannen tot zotten en één' man tot eene Godheid maken kan.’

‘Stond in ons Oostersch gebed ook een artikel van vleijerij, Mijnheer hoppe?’

[p. 452]

‘Dat ik weet niet. Op het kleine eirond van haar gelaat - dus ging hij voort - hangt zoo wat een digte nevel van verhevene droomerijen, en een donker wolkje van zorg: de eerste zal met de jaren wel verdwijnen; de tweede? de Hemel helpe u van dezelve af. Blond haar, dat met het haar van berenice aan den hemel wedijveren kan.’

‘Ik vrees, Mijnheer hoppe! dat gij mij in uwe beschrijving nog geheel in den hemel zult verplaatsen, om van mij met mijne harp hier op aarde maar ontslagen te worden.’

‘Wel nu, indien mijne beschrijving u niet elegant genoeg is! ik zou wel eens willen hooren, hoe een Meisje zichzelve prijst. Kom aan, laat u eens hooren!’

‘Dus - zoo begon ik - een arm ding, dat in de wereld niets te doen heeft, dan een' brief te bestellen; dat slechts éénen Vrend heeft, wiens naam zij bij ongeluk niet weet.’

‘Schielijk gaf hij mij nu nog een kaartje met zijn adres; maar ik was niet meer van mijn' tekst te brengen, want mijn hart werd aangedaan. ‘Een arm ding, - dus ging ik voort - dat achter zich niets te zien heest dan een graf, en voor zich niets ziet dan eene donkere toekomst.’

‘En den Heer tobias hoppe!’ riep hij, terwijl hij tegen over mij ging zitten. Ik moest evenwel lagchen.

‘Ik hoop, lief kind! - zeide hij na eene korte pauze - dat wij met elkander gekscheren.’

‘Ik voor mij heb in allen ernst gesproken.’

‘In ernst? Hemel! mijn lief kind! wat kan u dan bejegend zijn?’

‘Een engel des doods!’ zeide ik bedroefd.

‘Dit verdriet komt men in uwe jaren nog weer te boven. Maar inderdaad, ik vrees - zeide hij met een ernstig gezigt - dat de smart, die op uw gelaat geteekend is, eene andere scheiding tot oorzaak heeft, en dat gij u achter de lijkbaar verbergt, opdat ik de eigenlijke smart niet zien zal.’

‘Het is nog geene vier weken geleden, dat mijne Moeder in mijne armen stierf, en zij liet mij niemand achter, die met mij om haar verlies treurde.’

‘De Hemel beware mij, - zeide hij - dat ik die smart veroordeelen zou!’

‘Hij trok zijne muts over zijne oogen, en ging in den hoek van den wagen zitten. Ik zag hem met verontwaardiging aan; want ik dacht, dat hij er mede schertsen wilde.

[p. 453]

Maar toen de Postillon iets zeide, en hij de muts weder opligtte, zag ik iets in zijne oogen, dat geheel naar geene scherts geleek. Hij ging eenige oogenblikken uit den wagen. Ik werd van oogenblik tot oogenblik meer te vreden met mijn' reisgenoot.’

Dit karakteristieke rooneeltje kostte ons meerdere ruimte, dan wij ons voorstelden, zoodat wij ons van het mededeelen van treffende gezegden en opmerkingen moeten onthouden; dan, de Lezer zamelt er zich uit deze proeve wel zelf eenige op, en werd zeker tot nadere kennismaking met blanka en tobias uitgelokt.