Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1816

Mnemosyne, of Aanteekeningen van merkwaardige verschijnsels van het animalisch Magnetismus; door Mr. P.G. van Ghert, Secretaris bij de Hertoglijke Mineralogische Societeit te Jena, over Holland, en Lid van verscheiden letterkundige Genootschappen. Te Amsterdam, bij J. van der Hey. 1815. In gr. 8vo. XII, 132 Bl. f 1-10-:

Enkele waarnemingen en proeven uitgezonderd, kunnen wij niet zeggen, dat de verschijnsels, waarover deze aanteekeningen loopen, zoo bijzonder merkwaardig zijn. Zij bevestigen, over het geheel, de reeds van elders bekende naauwe vereeniging, welke het Magnetismus tusschen den magnetiseur, den gemagnetiseerden, en allen, die er mede in rapport worden gebragt, daarstelt; de meermaals waargenomene en beschrevene eigenaardige wijze van gewaarworden in den magnetischen slaap, met al de gevolgen daarvan, enz. Maar, waartoe die eeuwige herhaling van altijd dezelfde proeven, en juist zulken, die vreemd en aardig zijn? Waartoe dat magnetiseren in groote gezelschappen, dat toch bij menigen zieken de werking belemmeren, en voor anderen hoogst onaangenaam, ja zelfs schadelijk wezen kan?

[p. 335]

Dit laatste, ten minste, blijkt uit vele gevallen, welke hier verhaald worden. Waartoe dat langdradig verhaal van allerlei niets afdoende kleinigheden? Er zijn verschijnsels, welke niets meer leeren, of men ze ééns, dan of men ze tienmaal waarneemt, zoo als b.v. het proeven van pepermuntjes en peperkoek. Dergelijke verhalen beslaan te veel plaats in dit werkje, en verdonkeren belangrijker waarnemingen en aanmerkingen; zoo als omtrent de noodzakelijkheid der zenuwtoevallen ter herstelling van sommige zieken; omtrent de mogelijkheid, om de gewaarwordingen en gedachten van den magnetisch-slapenden te verbinden met den wakenden toestand; omtrent de sterke en plotselijke werking van het Magnetismus op sommige personen. Van dit laatste kan men dit geheele geschrift als een bewijs aanmerken: want het loopt vooral over de verschijnselen, bij eenige Dames waargenomen, die, de eene voor, de andere na, door het magnetiseren bij te wonen, zelve in den magnetischen toestand vervielen, en een' geruimen tijd in gezelschap gemagnetiseerd werden en sliepen; waardoor van ghert dan ook gelegenheid kreeg, om verscheidene gemagnetiseerden te zamen in verband te brengen. De verschijnselen, daarbij waargenomen, komen veelal overeen met die reeds van elders genoegzaam bekend zijn.

Onze Schrijver schijnt in zijne genezingen niet zoo spoedig te kunnen slagen als de Heer crans, van Dordrecht; doch dit was over het algemeen, behalve bij ligte ongesteldheden, altijd het geval, en beneemt dus niets aan de waarde van den Heer van ghert, als magnetiseur, of aan de gepastheid zijner wijze van behandeling. Deze langdurigheid, en wij mogen er wel bijvoegen moeijelijkheid, der magnetische behandeling beneemt haar veel van hare waarde, als geneesmiddel: want men schroomt den zieken aan zulke langdurige en lastige bewerkingen te onderwerpen, wanneer niet alle andere middelen te vergeefs beproefd zijn. Het verlies van tijd, bij de onzekerheid of de cuur gelukken en van

[p. 336]

eene goede uitwerking wezen zal; de vrees, dat óf de kranke óf zijne betrekkingen te spoedig het geduld verliezen of mistrouwen zullen opvatten, (zoo als van ghert ook reeds schijnt ondervonden te hebben;) de schromelijke gevolgen, welke dit middel, verkeerd aangewend, meer dan eenig ander middel, hebben kan, en meermalen gehad heeft; de schijnbare gemakkelijkheid der aanwending, die zoo menig onbevoegden daartoe verleiden kan: dit alles zijn zwarigheden, die, als zoo vele contra-indicantia, het magnetiseren ook dán minder raadzaam kunnen maken, wanneer het anders aangewezen is. En waren wij slechts zoo ver, dat wij er eene duidelijke aanwijzing toe konden vinden; dat wij eenigermate konden bepalen, in welken toestand van het zieke ligchaam dit middel eigenlijk dienstig is en nut aanbrengt! Maar ook dit hoofdartikel blijft ons nog ontbreken, en moet elken waren Geneesheer, zoo niet huiverig, althans ten uiterste omzigtig maken in de aanwending van zulk een in schijn onschuldig, inderdaad hevig werkend middel.

Wij zijn er verre van daan, om de waarheid der magnetische verschijnselen geheel in twijfel te trekken, of derzelver weldadigheid geheel te loochenen; maar, dewijl thans zoo velen alles van het Magnetisme verwachten, en wanen, dat het andere geneeswijzen en geneesmiddelen overbodig maakt, meenden wij te moeten aanmerken, dat het, uit een geneeskundig oogpunt, een der moeijelijkste, onzekerste, en zelfs gevaarlijkste middelen is, welke wij kennen, en dat het eenigermate gelijk staat met het gebruik van hevig werkende vergiften, ja nog veel meer met eene zware chirurgische kunstbewerking, waarvan de uitslag onzeker is.

Indien voorts de ontdekkingen, welke het Magnetismus, in het gebied der natuurkunde van den mensch, naar ligchaam en geest, belooft, doen wenschen, dat men de ondernomene nasporingen ijverig voortzette, vordert echter ook de eerbied voor den mensch, en

[p. 337]

vooral voor den hulpeloozen zieken, dat men hem niet als een middel gebruike tot onderzoek der natuur, en zoo den mensch in een' gelijken rang plaatse met eene luchtpomp of elektriseermachine.