Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1816

[p. 217]

Verhaal van het voorgevallene in en bij Hanau, en van de bloedige Gevechten in en bij die Stad geleverd, in Oct. en Nov. 1813; door H. Potter, Predikant bij de Nederlandsche Kerk aldaar. Te Amsterdam, bij C.L. Schleijer. 1814. In gr. 8vo. X, 139 Bl. f 1-10-:

Dit stuk is wat lang blijven liggen. De menigte van gelegenheidsvoortbrengsels is telkens zoo groot geweest, dat dergelijk iets niemand verwonderen kan. Er is te minder aan gelegen, door de natuur van dit boekje. Het is niet zoo zeer om krijgskundige bijzonderheden, als om het algemeene menschelijke lot in geprangde, genomene en deels geplunderde steden, door een bekend Schrijver naar het leven geteekend, en met zijne eigene gewaarwordingen en bepeinzingen, als het ware, gestoffeerd, dat dit geschrift eenige merkwaardigheid bezit. Men weet, dat Hanau genomen en hernomen werd, bij den beruchten aftogt van napoleon, na den flag bij Leipzig; en men kent tevens de schrijfwijze van potter, die zich, als Predikant bij de Nederlandsche Gemeente in die stad, op de plaats zelve bevond. Hij beschrijst het begin, midden en einde der gebeurtenis, uit zijn bijzonder standpunt; hij levert ons daaronder het tafereel eener wandeling naar eene naburige plaats, werwaarts hij meende bij tijds de wijk te nemen, zijne kortstondige vlugt naar een ander oord, en nog eene wandeling door en om de stad, toen het gevaar geweken was. Immers, het is inzonderheid als wandelaar en reiziger, dat men potter heeft leeren kennen.

Zijne schrijfwijze heeft iets aanlokkends, uit hoofde van het bijzondere, persoonlijke en tevens eenvoudige, dat in dezelve doorstraalt. Wij worden daardoor opgeleid, om, als het ware, met hem te wandelen en te gevoelen. Men heeft echter wel eens geklaagd, dat het ook niet veel meer dan potter was, wat men op tamelijk onbelangrijke wandelingen leerde kennen. In het stuk voorhanden mangelt het, natuurlijk, niet aan stof. Desniettemin treffen wij hier verscheidene bespiegelingen aan, die voor ons juist niet zeer gewigtig, of altijd natuurlijk zijn. 's Mans geschrijs heeft, zouden wij zeggen, wat te veel van het keuvelende. Ook de stijl is daardoor wel eens incorrect, leverende somtijds perioden, die niet

[p. 218]

flechts ware omwegen zijn, maar zelfs blind loopen. In allen geval heeft zoodanige, gemeenzame en als onachtzame, stijl eene juiste afbakening door de punctuatie noodig; en deze baken schijnen ongelukkig, op onderscheidene plaatsen, waarschijnlijk door den Corrector, verzet te zijn.

Wij hadden eenige vouwtjes bij plaatsen gelegd, die het gegispte kunnen staven. Doch, het zij genoeg, aangestipt te hebben. Wie het niet ziet, dien hindert het niet; en de scherpzigtiger Lezer zal het, om het goede, zoo wel in stoffe als vorm, gaarne verschoonen. Wij durven het boekje aan hen, die het, als wij, over het hoofd gezien hebben, nog wel aanbevelen; de vrienden, echter, van 's mans trant hebben het zeker reeds lang genoten. - Ziehier, ten slotte, eene kleine bijdrage tot de karakterkunde der Franschen, ten staal aangevoerd!

‘De menschlievende Bewoners dezer Stad, lieten het, aan het toereiken van alle mogelijke verkwikking, niet ontbreken; doch allen te helpen, zoo als het gevoelig hart dit wenschte, was niet mogelijk. Opmerkelijk was hier bij, dat Franschen zelven, die hier het garnizoen der Stad uitmaakten, en andere, die in aanzienlijke betrekkingen stonden, zich in het minste niet om den nood hunner zoo diep in ellende verzonkene landgenooten schenen te bekommeren; geene tekens van medelijden hoegenaamd toonden dezelve; met eenen ondragelijken trots, gingen zij deze slagtoffers voorbij, even als of zij, in goud uitgedoscht en met eereteekenen behangen, nog alles volop genietende, de lieden waren, die geene zeeën te hoog konden gaan; zelfs werden, behalve het verder transporteren, hoe zonderbaar, niet eens bevelen ter redding gegeven, waartoe het toen echter nog niet aan de noodige magt ontbrak. Al wat ten dezen opzigte gedaan en ter verkwikking toegereikt werd, deden Hanau's Inwoners geheel vrijwillig.’

De beeldtenis van den Beijerschen Generaal, Graaf von wrede, siert de titelplaat.

Wij hadden, immers, niet noodig te zeggen, dat potter vooral het plaatsbeschrijvende niet vergeten heeft; hetgeen, echter, ten opzigte van Hanau, juist voor den Nederlander, nog al bijzonder wetenswaardig is.