Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1816

Adolphi Ypey, A.L.M., phil. et med. Doct., med. pathol. et therapiae in acad. Lugduno-Batava Professor. ordinar., primae lineae Pathologiae generalis. Lugd. Batav. apud J.W. van Leeuwen. 1815. XX et 298 pp. gr. 8vo. f 2-16-:
D.i. Eerste beginselen der algemeene Ziektekunde, enz.

In de voorrede geeft ons de geleerde ypey eerst de reden op der uitgave, en vervolgens den grond te kennen, waarop hij voornamelijk gebouwd heeft. Te regt

[p. 201]

merkt hij aan, dat de Ziektekunde veel licht schept uit de ontdekkingen, in de Ontleedkunde, Scheikunde en Physiologie gedaan, en dat men dus daarvan in de verklating van den zieken toestand gebruik behoort te maken. Met minder regt beweert hij hetzelfde van de opwekkingsleer, welke eenzijdige beschouwing en meestal ongeschikte benamingen van de levens verschijnselen thans algemeen ingezien en verworpen worden. Het verwondert ons dus, dat een man, die, vóór jaren, met zulk een' gelukkigen uitslag, het levensberginsel tot het bijzonder onderwerp van zijn onderzoek maakte, met die gebrekkige leer te voorschijn komt; te meer, omdat hij toch zelf tegen het hoofddenkbeeld meer den ééne tegenwerping maakt, grootendeels in den geest der schole van den beroemden van geuns.

Wat de grondbeginselen zelve aanbetrest, men zal daarin meestal gaubius hervinden, vervormd naar den tijd, dien wij beleven. Het meeste onderscheid is voorzeker in het scheikundige, hetwelk echter nog verre is van dien trap van volkomenheid, waartoe het had kunnen gebragt worden, na den arbeid der Fransche en Engelsche Scheikundigen, en van den beroemden Zweed berzelius, in dit vak. Ypey blijft schier staan op de hoogte, waarop lavoisier en fourcroy de wetenschap lieten. Dit is vooral blijkbaar uit de behandeling van de ongesteldheden der sappen, welke men, de gal en pis uitgezonderd, niet veel verschillende van die van gaubius zal vinden. - Het minst, echter, is in deze Ziektekunde gebruik gemaakt van den vergevorderden staat, waarin zich thans de Physiologie bevindt. Om daarvan overtuigd te zijn, behoeft men slechts het hoofdstuk over de verplaatsingen der sappen (errores loci) te lezen, of de §§ over de ziektescheidingen, welke schier niets bevatten, dan eene eenigzins breedvoerige verklaring van gebruikelijke kunstwoorden; of ook het hoofdstuk over de gebreken van de werkingen der krachten, waarin dit woord in een' niet zeer wetenschappelijken zin genomen, waar van

[p. 202]

de kracht (robur) van een' mensch bijna dezelfde bepaling gegeven wordt, die van de gezondheid geldt, waar zelss van eene chemische zwakheid, debilitas chemica, wordt gesproken, waarvan wij waarlijk niet weten, wat wij maken moeten.

Hoewel wij voorts niet ontkennen, dat de Ziektekunde de eigenlijk gezegde Geneeskunde, of praktijk, moet voorlichten, komt het ons echter voor, dat ypey wat te veel in praktische bijzonderheden treedt, zelss hier en daar er therapeutische regelen onder mengt, en vooral de Symptomatologie bijna geheel als Semeiotica behandelt. Dit is nog vreemder, omdat hij zich de algemeene Ziektekunde ter behandeling voorstelde, waarbij dergelijke bijzonderheden niet behoorden.

Wij hebben gezegd, dat ypey vooral in de orde der behandeling van gaubius verschilt; hij wijkt daarvan echter meer in kleine bijzonderheden af, dan wel in het punt, vanwaar hij uitgaat, en den weg, dien hij volgt. Het toevallig verschil der ziekten behandelt hij te regt in zijne nosologische afdeeling, doch niet met die volledigheid en bondigheid als zijn groote voorganger. Trouwens, een beknopter en vollediger handboek der Ziektekunde te leveren, dan deze, heeft tot dusverre niemand mogen gebeuren. Het is jammer, dat bij ypey bijna dezelfde leemten gebleven zijn, waarom men gaubius thans gaarne anders had. - Wij willen hiermede echter niet te kennen geven, dat ypey's werk alle waarde mist; integendeel, wij achten hetzelve als eene handleiding voor eigene voorlezingen zeer geschikt, en ook buitendien lezenswaardig, daar het vele niet onbelangrijke opmerkingen en waarnemingen bevat, zoo als over de spekhuid in de ontstekingsziekten, het zuur der eerste wegen, de plaatselijke ophoopingen (congestiones) enz.