Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1816

[p. 198]

Jezus zijnen Apostelen op denzelfden dag zijner verrijzenis in Galilea verschenen; door Carel Philip Sander, Oudsten Leeraar der Evang.-Lutersche Gemeente te Rotterdam, Honorair Medelid van de Hertoglijk Brunswijk-Lunenburgsche Maatschappij te Helmstädt, enz. enz. Te Rotterdam, bij J. Hendriksen. In gr. 8vo. 53 Bl. f :-8-:

Wij weten, hoeveel moeite de overeenbrenging der Evangelische berigten, ook aangaande de verschijningen van Jezus na zijne opstanding, geleerden en ongeleerden gekost heeft; en hoe daarbij dan ook wel het een en ander ter moeijelijke oplossing wordt aangegeven, hetgeen sommigen belangrijk houden, terwijl anderen meenen, dat zoodanig eene aangave veel heeft van het zoeken van eenen knoop in eene bieze, zoo als men zegt. Dit geschrift van den geleerden sander is tegen de bedenking van den bekenden Wolfenbuttelschen Fragmentist vooral gerigt, die beweert, dat het verhaal van mattheus en lucas elkander regtstreeks omverstoot, en dat lucas zelf zou moeten bekennen, dat de vereffening onmogelijk is. De zwarigheid is deze: mattheus zegt, dat de Engel aan de vrouwen meldt, dat de herrezene Heer voorging naar Galilea, en dat zij kort daarop door hemzelven gelast werden zijne Broederen op te wekken derwaarts te gaan, gelijk deze ook doen; dan, volgens lucas, bleven de Jongeren te Jeruzalem, en is Jezus hun daar verschenen, enz. De Lezer voelt, hoe deze bedenking in vele bijzonderheden kan worden uitgebreid en aangedrongen. De oplossing, hier gegeven, is, dat het door Jezus opgegeven Galilea, als de bestemde plaats tot wederzien en hereeniging, geenszins het eigenlijke Galilea is, maar eene herberg of verzameling van eenige Caravansera's op den Olijfberg, niet ver van Jeruzalem, toen doorgaans Galilea genoemd, omdat zich gedurig,

[p. 199]

maar vooral bij de Joodsche Feesten, de Galileërs daar nedersloegen; en met veel geleerdheids zoekt nu onze Schrijver niet slechts de mogelijkheid of waarschijnlijkheid, maar de volstrekte zekerheid van deze daadzaak te bevestigen. Het spreekt van zelve, dat op deze wijze de geopperde bedenking vervalt.

Is er eenig Evangelieprediker, wien, even als den geleerden sander, deze zwarigheid veertig jaren lang, en zoo lang hij openlijk leeraarde, heeft gekweld, zoo hopen wij, dat dit geschrift hem zal overtuigen en geruststellen; en, om het onze bij te dragen tot deze zijne geruststelling, (voorloopig en eer hij misschien nog het werkje zelve hebbe ingezien) zoo melden wij het berigt, dat nog in dezen tijd zekere plaats op den Olijfberg Galilesche Mannen genoemd wordt, welke plaats men echter vroeger vlakweg Galilea noemde, gelijk (om alles niet te melden) hadr. reland in zijn Palaestina S. de woorden van eenen ongenoemden aanhaalt, die Galilea op de kruin van den Olijfberg plaatste; ook heeft hij van zekeren perdiccas, van Ephesus, (die, in het midden der 14de eeuw, op den Olijfberg eene plaats vond, die Galilea heette) twee Grieksche verzen, die morellus aldaar dus vertaalt:

In parte cujus (namelijk des Olijfbergs) ad aquilonem est Galilaea,
Qua transeuntes viderunt Christum pii;

en het volgende willen wij afschrijven: ‘Dewijl dan nu de Galileërs of altoos of meestal gewoon waren in deze Herbergen op den Olijfberg, wanneer zij naar Jeruzalem reisden, zich te begeven, kunnen dezelve daarom Galilea of Galilesche Mannen genoemd zijn, gelijk men ook nog in onze dagen, in verscheidene Steden, bijzondere Gildehuizen heeft, of Logementen en Herbergen, waarvan voornamelijk bijzondere Natien, of Inwooners van bijzondere steden gebruik maken, en die ook wel naar dezelve worden

[p. 200]

genoemd, b.v. Parlement van Engeland, de Stad London, enz. En wie denkt hierbij niet, aan de Herbergen voor verschillende Handwerkers in Duitschland, waarin de, op dat Handwerk reizende, worden ontvangen en verzorgd.’

Wij voor ons zijn intusschen te opregt, om niet te erkennen, dat wij het bewijs voor zoodanige benaming, tot onze overtuiging, wel verlangen zouden uit eene nog wat hoogere oudheid, enz. enz. Maar, dit komt welligt daarvan, dat wij zeker niet zoo vele minuten, als de geleerde sander jaren, over gezegde bedenking getobd hebben, en tot nog toe hier met huig de groot van meening waren: ‘christus heeftmeer gedaan, dan hij had beloofd.’ Wij vinden ook vooralsnog geene noodzake, om matth. XXVIII:16 enz. voor het berigt der allereerste verschijning aan de Apostelen te houden. Met dat al willen wij den Eerw. Schrijver zijn gevoelen niet betwisten; en wij hopen, dat hij ons geenszins zal verdenken, dat onze nog overgeblevene twijfel daarin gegrond zou zijn, dat harduin of hardodin, deszelfs sterke voorstander, juist een Jezuit was, gelijk hij zegt dat dit bij sommigen het geval misschien geweest is.