Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1816

De Bijbel, een Boek even zoo vermakelijk, als nuttig voor allerlei Lezers. Eene Bijdrage ter bevordering van deszelfs lezing en verspreiding in de wereld, naar de bedoeling van het loffelijk Bijbelgenootschap, ook in Nederland opgerigt. Met Aanteekeningen en Bijlagen. Door Frans van Gogh, Predikant te Schiedam. Te Schiedam, bij G.W. van Hemsdaal. 1815. In gr. 8vo. XVI, 99, 156 Bl. f 1-16-:

Om het bovenstaand werkje nog wat nader te doen kennen, dan men uit deszelfs breedvoerigen titel kan opmaken, zullen wij de woorden van den Schrijver overnemen, waarmede hij zijn voorberigt begint: ‘Mijn voorname oogmerk met de uitgave van dit geschrift is, om beschaafde, nadenkende menschen met den Bijbel, en vooral met het vermakelijke en schoone van den Bijbel, meer bekend te maken, en hen, langs dien weg, aan te sporen, om hem veel te lezen, en wijd en zijd onder hunne medemenschen te verspreiden.’ De Eerw. van gogh tracht dit loffelijk oogmerk te bereiken door eene Verhandeling van matige lengte, en zeer uitgebreide Bijlagen tot dezelve. In deze Verhandeling toont hij aan, dat de Bijbel in staat is, aan den onderscheiden' smaak der leze-

[p. 101]

ren te voldoen, als bevattende, 1^o.) Hetgeen dienstbaar is tot vermaak; t.w. dichtstukken, gedichten uit de hoogste oudheid, verhevene dichtstukken, korte puntige, wijsgeerige, en zulke, die hartstogten schilderen, Elegieën enz. enz., andere stukken van vernuft, redevoeringen, zedelijke verhalen, gelijkenissen enz. enz. 2^o.) Hetgeen dient, om kundigheden op te doen; t.w. geschriften, die onderwijzen in de wijsbegeerte, of in het beste zamenstel van wetten voor een volk, of in de Godsdienstleer. 3^o.) Hetgeen dient tot zedelijke stichting; t.w. geestelijke liederen, bekeeringsgeschiedenissen, karakterschetsen, eene voortreffelijke zedekunde, teekeningen van godsdienstige aandoeningen, gevoelens en werkzaamheden, en leerredenen. Hierop volgen de Bijlagen, bestaande in een uittreksel uit guyot's Sermons over de nuttigheid der H. Schrift, in een uittreksel uit blair's Lessen over de poëzij der Hebreën, en in eenige van de bijbelsche stukken, die in de Verhandeling zijn aangehaald.

Men ziet uit het bovenstaanste, dat men hier geene diepe ontwikkeling van de schoonheden des Bijbels behoort te zoeken; maar dat het enkel eene aanwijzing van dezelve is, op het voetspoor der beste Schriftverklaarders, allezins voldoende voor het meer bepaald oogmerk van den Schrijver, om, namelijk, dezulken, ‘die geen eigenlijk gezegde Geleerden zijn, geen voorraad van boeken bezitten, en ook niet veel tijds tot studeren hebben,’ tot het lezen van den Bijbel aan te sporen. De Heer van gogh kenmerkt zich in de Verhandeling zoo wel, als in de keuze der bewijsstukken, als een man van goed oordeel en waar gevoel voor het schoone van den Bijbel; en hij geeft, vooral in de aanmerkingen achter zijne Verhandeling, menig blijk van zijne bevoegdheid, om hierover, bijzonder ten dienste van mingeoefenden, te spreken. Zoo lazen wij bl. 35 met genoegen: ‘Men moest eens eene Verhandeling geven over de Harmonie, die men kennelijk bespeurt in Jezus Karakter, Leer, Leerwijze en Stijl.’ Wij

[p. 102]

helpen het den eerwaardigen Schrijver van harte wenschen, en gelooven, dat het inachtnemen van deze inwendige Harmonie menigen, vooral jongen Prediker voor het gevaar zou bewaren, om het verhevene en schoone in de uitspraken der heilige mannen, en vooral des Zaligmakers, als menschelijke kunst voor te stellen, die enkel het uitwendige betreft.

Wat den vorm van het boekje aangaat, ja, die is al vrij zonderling! Het vereenigt met eene regelmatige, ja stijve verdeeling, eene losheid, die wel eens een wonderlijk kontrast veroorzaakt. Hoe veel aanmerkingen toch bevat dit geschrift, die met deszelfs eigenlijke strekking niets gemeen hebben, en alleen bijzondere personen betreffen, waarmede de Schrijver weleer in betrekking stond, of nog staat! Wij verbeelden ons den man als origineel en naïf; maar tevens als iemand, die zich niet genoeg weet te matigen, bij zijnen rijkdom van gedachten. Het werkje zou, onzes inziens, veel hebben gewonnen, zoo dit eigenaardige van den Opsteller er minder in doorstraalde.