Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1816

Het Woord van God aangeprezen door den beroemden Kerkhervormer Jan Kalvijn. Uit het Fransch. Te Workum, bij F.A. Annema. 1815. In gr. 8vo. 34 Bl. f :-5-8
De Honigbij. Een Tijdschrift voor alle ware Christenen; inzonderheid voor de Bestuurders, Leden, of Vrienden van de Nederlandsche Zendeling- en Bijbelgenootschappen. No. I. In's Gravenhage, bij J. Allart. 1815. In gr. 8vo. VIII, 104 Bl. f :-14-:

Men kan het niet wel anders dan eenen vreemden

[p. 11]

inval noemen, dit stuk, dat sedert eeuwen het licht ziet, en voor alle Fransche Bijbels gedrukt gevonden wordt, thans in een Hollandsch kleed te steken. Er wordt toch in hetzelve niets zoo bijzonders gevonden, en het draagt natuurlijk de sporen van den tijd, waarin het vervaardigd is. De Vertaler spreekt, het is waar, van bedenkelijke tijden; en dus zou het kunnen schijnen tot dat einde weer voor den dag gehaald te zijn, opdat het de Christenen bij beproeving en druk bemoedigde; maar, behalve dat het jaartal 1815 er voor staat, hebben toch, in den ergsten Franschen tijd, deze beproeving en druk zich meestal tot de Leeraars bepaald, geen behoorlijk traktement ontvangende. - Intusschen heeft toch deze vertaling eene belangrijke zijde - die, namelijk, van den bekenden Hervormer in een volkomener licht te leeren kennen, dan de groote hoop zijner volgelingen tot nogtoe welligt gelegenheid heeft gehad. Het stuk is uitnemend wel gesteld - behelst eene zeer gezonde leer - spreekt geen woord van voorbeschikking, (die hij waarschijnlijk mede voor de scholen en het eigenlijke leerstelsel wilde bewaard hebben) en steekt dus wonderbaar gunstig af bij voortbrengsels uit den middeltijd der Hervormde kerk, waaraan niet zelden smaak en gezond verstand en regt gebruik van den Bijbel te eenemaal ontbreken, terwijl zij echter de beminde lektuur in een aantal huisgezinnen blijven.

Zelfs No. 2 heeft ons, ten aanzien van den geest, in hetzelve heerschende, minder voldaan. Hetzelve is bijna geheel vertaling uit het Hoogduitsch. En juist dit heeft te dezen aanzien eenen nadeeligen invloed. Men weet, hoe verre in Duitschland de zoogenaamde verlichting is gegaan. Het was natuurlijk en noodzakelijk, dat deze uitersten werden tegengegaan - openlijk tegengegaan. Dit is dan ook gebeurd. Er hebben zich - gelijk wij uit het hier medegedeelde zelve zien - zelfs eene soort van Genootschappen gevormd, en door correspondentien onderling verbroederd, welke, op verschillende plaatsen, den verderfelijken stroom tegenwer-

[p. 12]

ken, en het ware oude Protestantsche Christendom staande houden, opbeuren, uitbreiden moesten. Het is uit dergelijke bron, dat zeer veel van het hier geleverde is voortgevloeid; en vooral de twee eerste - als voorbereidende - stukken ademen ten duidelijkste dezen geest en afkomst. Maar, is dit nu hier te lande ook het geval? Is de schets, welke van vele Leeraars gegeven wordt, hier op een maar eenigzins aanmerkelijk getal toepasselijk? Is het, om dier weinigen wil, oorbaar, een openbaar zaad van mistrouwen te zaaijen? en den onkundigen, hiertoe vaak maar al te geneigden, leek wijs te maken, dat slechts nog enkele Leeraars de waarheid zuiver leeren? Inderdaad, wij hebben uit dit zelfde boekje te vele achting voor den Eerw. van gogh, de uitgever van dit geschrift, opgevat, dan dat wij zouden kunnen denken, dat hij dit behoorlijk bedacht heeft. Hij is, ja, regtzinniger, dan hij ons zal achten te zijn. Wij zouden inderdaad meenen, sommige uitdrukkingen van den Bijbel wat min woordelijk en fteil te mogen opvatten; - maar daarom ontkennen wij de natuurlijke gebrekkigheid en bedorvenheid van den mensch, zijne behoefte aan vergiffenis, aan Goddelijke hulpe niet, noch ook de stellige straffen, veel min de wezenlijkheid en onontbeerlijkheid der Goddelijke openbaring. Qui bene distinguit, bene docet. En evenwel, nu zien wij nog wel tamelijk klaar, dat Ds. van gogh meer vordert; maar de grond dier vordering, en inzonderheid de bewering, dat een ander dan het voorgeschreven geloof het hart heiligen noch vertroosten zou, zien wij waarlijk niet in. Het kan echter zijn, dat de man eenigermate regt heeft; dat in het bijzonder eene zekere teederheid der godsvrucht en ootmoed des bestaans ten uiterste geschikt zijn om het goede in den mensch te bevorderen. Want, wij moeten bekennen, om het goede is het hem te doen. Ware, zuivere volmaaktheid en zaligheid zijn de bedoelde vrucht van alle de stukken, hier geleverd. Maar, hoe voorzigtig behoort men, dan evenwel, te zijn, om het

[p. 13]

vooroordeel tegen alle Leeraars, die in eenen eenigzins anderen geest en toon prediken, niet te stijven; om den waan, dat het meer op zekere begrippen en woorden en vrome houding en plooi, dan op werkdadige godsvrucht aankomt, niet te bevestigen!

De inhoud van dit eerste Stuk is: I. Onderrigt omtrent het Duitsche Genootschap, ter bevordering van de zuivere leer en de ware godzaligheid. II. Iets, dat tot onderwijs kan dienen bij het lezen van boeken door de Christenen. III. Toespraak aan alle geloovigen. IV. Opwekking tot volharding in het Protestantsch geloof. Eerste deel: schets der Protestantsche leer. V. Verhandeling, ten betooge: dat God al het volmaakbare in den Christen volmaakt. VI. Over de Grieksche kerk in Rusland. VII. Kort overzigt van het Engelsch en buitenlandsch Bijbelgenootschap te Londen, in het begin van 1814. VIII. Levensloop van j.p. kohrhammer, Zendeling onder de Hottentotten. (Uit zijne eigene levensbeschrijving.) IX. Bekeering door het lezen der H.S., naar een' brief van Kilkenny, in Ierland, van den 2den Mei 1814. X. Voorbeelden van gebedsverhooringen. XI. Voorbeelden van menschen, die wedervergelding op den eersten oogenblik hunner gepleegde misdaden verkregen, en van dezulken, die eenen rijdlang door het geluk begunstigd werden, doch eindelijk nog volgens het regt der wedervergelding hunne straf lijden moesten.

Van deze allen is No. V alleen een oorspronkelijk stuk, van den Schrijver zelven; gevende hij van het overige zijne bronnen op, als ook die, uit welke hij wijders denkt te scheppen; doch noodigende tevens in het voorberigt eenen ieder uit, om hem meer bouwstoffe te doen toekomen.

Volgens ons boven gestelde, moeten wij wenschen, dat deze eigene bijdragen rijkelijk zijn, en dat men in dezelve vooral niet disputére, maar slechts op zijne wijze leere en stichte. Wij mogen mannen van ieder Kerkgenootschap hiertoe uitnoodigen; want ten aan-

[p. 14]

zien van namen is het boekje zeer verdraagzaam. Wij bidden echter, toch het redelijke enz. niet uit het oog te verliezen, opdat niet hier misbruik, daar bespotting en verharding de vrucht zij. Wij kunnen niet zeggen, dat ook al het praktikale ons te dezen opzigte heeft voldaan; b.v. die, waarlijk niet al te aanprijsselijke, kohrhammer. De echt Christelijke geest bestaat niet in woorden, maar in kracht, in geloof en liefde, in eenen heiligen wandel voor God. En wat dezelve zich vroeger ontwikkelt, en door het geheele leven heen beter staande houdt, wat het zekerlijk gewenschter is. - Wij wenschen goed succes, en willen enkele Germanismen wel passéren.