Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

De weelde.
Eene Vertelling.

In eene fraaije en rijke landstreek, welker ligging de Aardrijksbeschrijvers hebben vergeten te bepalen, in eene zuivere, lagchende en gematigde luchtstreek, bloeide een levendig, vrolijk, geestig, nijver volk, een vriend van de weelde, van vermaak en kunsten. De rijken bewoonden huizen van eene fraaije en regelmatige bouworde; van binnen waren hunne paleizen versierd met beelden, schilderijen, gemakkelijke en

[p. 266]

kostbare huisgeraden, prachtige stoffen en rijke tapijten. De mannen gingen gekleed in zijden stoffen, met goud en zilver geborduurd; de vrouwen tooiden zich met al wat de Ganges en de Indus meest schitterende opleveren. Op de tafel dezer door de fortuin begunstigden zag men lekkere en voedzame geregten, fijne wijnen en uitgezochte likeuren. Eene talrijke schaar dienstboden omringde hen, om hen te bedienen.

Hunne stallen bevatteden de schoonste en snelste harddravers; fraaije rijtuigen voerden hen naar de schouwburgen, de gezelschappen, overal waar het vermaak of de zucht tot verstrooijingen hen riepen. Alle rangen der maatschappij deelden meer of min in dezen overvloed; en wanneer, op een schoonen dag, de jonge lieden van de hoofdstad, hunne jeugdige echtgenooten, zusters of minnaressen, tot de openbare wandelplaatsen zamenvloeiden, werd het oog verrukt van hun tooisel en persoonlijke bevalligheden. De smaak voor fraaije kunsten ademde allerwegen. Hier zag men Akademien, aan kennis en naijver gewijd; ginds ruime en prachtige galerijen, in welke al de schatten van schilder- en beitelkunst verzameld waren. Uitgebreide zalen bevatteden, op ontelbare tafels, de voortbrengsels van het menschelijk verstand, de gewrochten van vernuft en verbeeldingskracht.

Een ander schouwspel en verschillende tafereelen vertoonden andere oorden dezer schoone stad. Het waren rijke werkplaatsen, voor de nijverheid en den koophandel geopend: men zag er drukke fabrijken, alwaar kundige werklieden, met behulp van vernuftige werktuigen, de wolle en de zijde verwerkten tot niet minder sterke dan zachte, gemakkelijke en bevallige stoffen. Elders vermengden zand en weedasch, ondereen gesmolten, hunne hoofdstoffen, ter vervaardiging van die prachtige glazen, in welke de schoonheid het beeld harer bevallig- en bekoorlijkheden terugkaatst en vermenigvuldigt. Goud, zilver, aarde, alle bergstoffen, veranderden van gedaante, nu eens tot vaten van duizend onderscheidene vormen, dan tot kostbare huisgeraden, ook wel tot sieraden, bestemd om de praal van paleizen te vermeerderen. Ruime wegen, van eene sterkte, elders onbekend, en met lommerrijke boomen beplant, dienden ter onderhouding van gemeenschappen, zoo talrijk als gemakkelijk, tusschen alle deelen des Rijks. Onophoudelijk wemelden zij van wagens, met koop-

[p. 267]

goederen beladen, van renboden, die de bevelen der Regering wijd en zijd overbragten, van reizigers, welke hunne bezigheden of nieuwsgierigheid naar verschillende oorden van dit landschap dreven. De havens lagen vol schepen van allerlei natien, die de schatting harer rijkdommen en nijverheid aanvoerden. Alle provincien van den Staat werden verwarmd door het vuur der eerzucht en der nijverheid.

Gedurende eene reeks van eeuwen had deze orde van zaken stand gehouden; toen een Wijsgeer, uit een naburig land, die zeer beroemd was geworden om de strengheid zijner zeden en de wijsheid zijner lessen, in de hoofdstad van ons magtig Rijk verscheen. Achtbaar was zijn tred en zijne houding; streng was zijn gezigt, zonder ruwheid; zindelijk en eenvoudig was zijn gewaad; zijn geheele voorkomen boezemde vertrouwen en eerbied in. Hij verzocht gehoord te worden in 's Vorsten Raad en in de Volksvergaderingen. Hij gaf te verstaan, dat hij gewigtige waarheden had aan te kondigen en belangrijke grondregels mede te deelen, die het gelaat van den Staat zouden veranderen, en een volmaakt en algemeen geluk bewerken. De hoofden der Regering, de Grooten der natie, het volk zelf, waren nieuwsgierig hem te hooren. Krachtig en met waardigheid drukte hij zich uit; hij sprak over den voorspoed der Rijken; hij prees de eenvoudigheid van zeden en den gelukkigen middelstaat, en voer breedsprakig uit tegen de nadeelen en de gevaren der Weelde. Hij vermeldde Laeedemon en de zwarte saus van deszelfs krijgslieden, het ijzeren geld, de gemeenschap hunner bezittingen, en hunne vaderlandsgezinde deugden. Ook sprak hij van Rome, van den ploeg en de peulvruchten van cincinnatus, en vergat de persoonsverbeelding van fabricius niet. Zijnen toehoorderen jaagde hij eenen schrik aan van de tafereelen, welke hij van de buitensporigheden en de misbruiken van den rijkdom ophing; hij deed hun zien de bevolking gekrenkt, den koophandel vernietigd, de krijgsdapperheid verzwakt, de geslachten vernederd, de zeden bedorven, de kunsten verloren. Zijne vertoogen, bezield van eene mannelijke en beknopte welsprekendheid, maakten diepen indruk op de vergaderingen; hij beklaagde het lot des volks, en het volk nam het besluit, zich van deze gelegenheid te bedienen ter vaststelling van de regten der gelijkheid. Allen verlieten de vergaderplaats, met de overtuiging, dat de Weelde de Staten

[p. 268]

bederft en de Rijken verwoest. Van toen af aan was het besluit genomen, dat men de natie zou herscheppen, de eenvoudige en ouderwetsche zeden herstellen, en het onderscheid van bezittingen afschaffen, eenige en heillooze oorzaak der Weelde.

De Grooten, verblind door de praal der woorden en de spitsvindigheid der redeneringen, waren de eersten, die de toestemming gaven, afstand te doen van de genietingen des rijkdoms en den luister der grootheid. Van dit oogenblik af aan werden de prachtige paleizen en de kostbare gestichten verboden; allen, die tot nog toe het ambacht van metselaar hadden geoefend, deden nu niets anders dan afbreken hetgene zij gebouwd hadden. Werklieden van allerlei aard spoedden zich, om allerwegen te doen verdwijnen, hetgene rijkdom en ijdelheid aankondigde. Van niets anders sprak men nu dan van zeden, van verdeeling der bezittingen, van de voordeelen der armoede en der gelijkheid.

Gedurende eenigen tijd vond allerlei slag van werklieden een toereikend bestaan. Ongeloofelijk was de vreugde van het volk; van niets anders droomde het dan van geluk en voorspoed; het verbeeldde zich, meester te zijn van de gansche natuur.

Van geen langen duur, echter, was deze begoocheling; zoodra de geringe huizen gebouwd waren, liepen de metselaars ledig; de rijke stoffen plaats hebbende gemaakt voor geringere, vonden zich de fabrikeurs van middelen van bestaan ontbloot; jonge vrouwspersonen, die zich plagten onledig te houden met borduren van kleederen voor de rijke lieden, verkwijnden in ellende en wanhoop; de kunstschilder zag vruchteloos uit naar een rijk man, die zich van zijne talenten bediende en zijne schilderstukken kocht; zijne penseelen en verwen bleven nutteloos in zijne werkplaats; duizenden werklieden, die voormaals werk vonden in uitgestrekte sabrijken, wachtten vruchteloos op den tijd, dat de verdeeling van eigendommen, die erkend wordt onmogelijk te zijn, middelen van bestaan aan hen zou teruggeven. Alles werd uitgeput in het geheele Rijk; de havens lagen niet langer vol van schepen van vreemde natien; de wegen, nutteloos geworden en verwaarloosd, vervielen overal; de gemeenschap tusschen de onderscheidene deelen des Rijks werd afgebroken; de kunsten werden niet meer geoefend; de scholen stonden

[p. 269]

ledig. Aan alle oorden des Rijks hoorde men niet dan van oproerigheden. De Regering zag zich ter prooije van duizenden bekommernissen, en stond bloot aan duizenden gevaren. En de Wijsgeer, getuige der rampen, welke zijne wijsheid had gewrocht, begreep eindelijk, dat het de heilloosste en verderfelijkste grondstellingen zijn, welke eene strekking hebben om nieuwigheden in de Staten in te voeren.

De staat- en zedekundige toepassing dezer Vertelling is niet verre te zoeken.