Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Aanmerkingen, betreffende de voordeelen der metaal-ethers, tot geneeskundig gebruik.

De metaal-ethers zijn oplossingen van een of ander metaal- zout in een meer of min alcoholischen ether. Men heeft, op die wijze, staal-ether, koper-ether, zink-ether, kwik-ether. Van deze allen is er, buiten den staal-ether, (Tinctura Nervina bestucheffii) bijna geen in gebruik; hoewel er geen is, wiens weldadige werkingen men niet door voorbeelden zoude

[p. 103]

kunnen bewijzen. De ongemeene krachten en allerweldadigste werking van den staal-ether, in allerlei kwalen, uit eigenlijke zwakte, uitputting van het geheele gestel, door verlies van sappen en overmatige inspanning der levenskracht, door verkwisting van het leven (om mij zoo eens uit te drukken) ontstaande, is mij zoo dikwijls gebleken, dat ik het als een der onontbeerlijkste middelen beschouwe. Maar die groote werkzaamheid maakt telkens de gedachte bij mij levendig, dat er in de overige metaal-ethers geene mindere krachten zullen gelegen zijn; en het was dus wel waardig, deze zaak eens nader te onderzoeken, waartoe één Geneesheer, vooral wanneer zijn werkkring niet zeer uitgestrekt is, zelden gelegenheid heeft. Ilt wil dus trachten de aandacht mijner Kunstgenooten hier opmerkzaam op te maken, en daartoe het volgende hun ter nadere overweging voordragen.

De metaal-oxyden en metaal-zouten behooren voorzeker onder onze werkzaamste geneesmiddelen. Drie zwarigheden staan intusschen hunne werking in den weg, en verminderen veelzins hunne heilzaamheid. Vooreerst, werken zij meest allen nadeelig op de eerste wegen; ten tweede, belet hunne vaste natuur eene spoedige verspreiding, vooral door het zenuwgeste; ten derde, kan men vele van dezelve, vooral kwik, koper en zink, niet goed in genoegzaam kle ne en tevens genoegzaam verdeelde giften geven. Deze drie zwarigheden vinden wij in de metaal-ethers niet. Het metaal is in dezelve zoo fijn verdeeld, en tevens zoo vlugtig, dat het de maag en ingewanden weinig of niet aan kan doen, dat het zich spoedig moet verspreiden, zelfs, zoude ik bijna zeggen, zonder eigenlijke vermenging met de sappen, en dat het zelfs in de kleinste en minst verdeelde giften kan gegeven worden. In het bijzonder moet dit te pas komen, wanneer het zenuwgestel en de fijnere vaatjes, vooral ook het stelsel der watervaten, werktuigelijk of scheikundig is aangetast; wanneer de vezels verslapt of verstijfd zijn; wanneer

[p. 104]

er eenige verstopping, of ook eenige scherpte, plaat heeft. Dergelijke kwalen kunnen door de gewone zenuwmiddelen, die op het levensbeginsel (het dynamische) in de zenuw werken, en meest uit het plantenrijk afkomstig zijn, niet geheeld worden. Zoo kan het venussmet, in de zenuwen aanwezig, alleen door zijn tegengift, de kwik, verdélgd worden, en de vlugtige ether zal deszelfs verspreiding, vooral door het zenuwgestel, voorzeker bevorderen. Zoo zal derzelver behoorlijke spanning (tonus) door den staal-ether hersteld-kunnen worden. - En zoude men hier niet ook op de electrische of galvanische betrekking mogen denken, welke de metalen tot de zenuwen hebben?

De mindere vlugtigheid en daardoor moeijelijker verspreiding der metalen is oorzaak, dat het geheele ligchaam met dezelve als doordrongen moet zijn, eer zij op de uiterste uiteinden der verschillende stelseis kunnen werken. Daardoor verschijnen dan de nadeelige gevolgen, voor dat zij hunne bedoelde werking kunnen doen; en, zoo dit de herstelling al niet onmogelijk maakt, vertraagt het dezelve althans zeer. Het langdurig verblijf dezer geneesmiddelen in de eerste wegen, derzelver moeijelijke vermenging met de sappen, doet dit niet minder. Zoo moet men dan vaak eene genezing opgeven, welke anders wel mogelijk geweest ware, indien men slechts het middel in eene andere form had kunnen toedienen. Deze form vindt men in de ether-oplossingen, waarin het metaal-zout oneindig fijn verdeeld en vlugtig is. Dit bespoedigt de verspreiding en werking, en behoedt zoo wel het geheele ligchaam, als de werktuigen der spijsvertering, voor overlading.

Niet minder weldadig zijn de ether-oplossingen, omdat zij de verdeeling van het metaal-zout in oneindig kleine giften bevorderen. Dikwijls is een grein eene veel te groote gifte; dikwijls moet men tot een tiende, een honderdste gedeelte afklimmen. Dan is het water een te vast, te weinig doordringend oplosmiddel, en,

[p. 105]

met de massa der vochten vermengd, wordt deszelfs werking te veel verslapt. Etherachtige oplossingen, meer doordringend van aard, voeren ook het metaal-zout mede, al bevatten zij er slechts weinig van, en al worden zij slechts droppelswijze toegediend. Men kan dus veel beter van de geringste giften beginnen, en meer zonder sprongen, meer trapswijze tot die hoeveelheid opklimmen, welke tot eene volledige werking noodig is.

J.V.