Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Lectuur voor Vrouwen; bestaande in onderscheidene Verhalen ter veredeling van het hart. Door Fenna Mastenbroek. Te Groningen, bij W. Wouters. 1815. In gr. 8vo. 233 Bl. f 2-8-:

Onder dezen titel ontvangen wij een zestal zoo uitmuntende zedelijke verhalen, dat wij waarlijk niet weten, wat eene waardige moeder in een boek, dat hare dochter ter uitspanning, of dat zij met hare dochter ter uitspanning lezen zal, anders verlangen zou. De Schrijfster moest wel weinig kennis gehad hebben aan het verlangen en den smaak van onze jengd, en verder romanlezend publiek, zoo zij door liefde en huwelijk de belangstelling niet had uitgelokt; maar zij weet dit op zoodanige wijze te doen, die grootelijks verschilt van de meest gewone; terwijl zij de aandacht niet minder spant, dan die soort van verhalen doen, die zoo gretig gezocht, en als 't ware verslonden worden, door zoodanige lezers, die eigenlijk niets anders begeeren, en welker tusscheninkomende goede wenken en lessen dikwijls verloren zijn, daar het eeniglijk te doen is om de ontknooping, en hartstogtelijk gevoel en genoegen. Hier is ieder verhaal, geheel zoo als het daar is, eene nuttige les, vooral voor het huwbare meisje, en, eenvoudig, onopgesmukt, vindt de goede smaak tevens overal voldoening, en wordt de nieuwsgierigheid en belangstelling bestendig gaande gehouden. De verhalen zijn alle met zorg bearbeid; wij stieten op geene onnaauwkeurigheid, of te groote onwaarschijnlijkheid, en durven dit boek gerust onder de aangenaamste zoo wel, als onder de nuttigste in dit vak eene eervolle plaats aanwijzen.

1.) De rijke Hermina Wilmuth had haar onwaardeerbaar geluk in een gezegend huwelijk eeniglijk te danken aan de pligtmatige opoffering van hare eerste vurige liefde, en alzoo aan den standvastigen ernst van haren waarlijk uitmuntenden

[p. 733]

vader, die verder zag dan zijne, te dezen aanzien meer zwakke, hoewel ook uitmuntende, vrouw. - 2.) Mathilde Salderf, in bekrompenen staat, en tot zeer moeijelijke pligten (dien stand echter niet vreemd) geroepen, is het voorbeeld voor ieder meisje; zij komt wel tot geen huwelijk, maar zij is met dat al de belangrijke hoofdpersoon, en wij zien in haar al de waarde van het meisje; terwijl de geschiedenis van hare lieve vriendin, en haren waardigen broeder, met de hare zoo naauw verbonden, al wat de lezer te dezen aanzien in eenen roman verlangt, volkomen vergoedt. - 3.) Henriette Lindau is in den beginne het slagtoffer van list en ouderliefde, daar zij, haren beminden dood wanende, ten genoegen hares vaders, die even als zij hier bedrogen werd, hare hand, tegen hare neiging, aan eenen man geeft, die ook alleen uit dwang en om haar geld haar huwde. Haar huwelijk was ook niet gelukkig; maar zij had onder alles de edelste zelfvoldoening, en gedroeg zich harer waardig; en eindelijk vindt zich de jonge weduwe, door het wedervinden van den edelen eerstgeliefden, overvloedig beloond. In dit verhaal is mis schien wel een weinig tegen de waarschijnlijkheid gezondigd. - 4.) Samuel en Gerard Rietveld zijn broeders van verschillend karakter, verschillende opvoeding en levenswijze. Natuurlijk is ook de opvoeding van beider dochters zeer verschillende. Met overtuigende roering wordt men hier voor stille, huisselijke deugden gewonnen. - 5.) Maria en Josephine zijn beide uitmuntende meisjes. Maria is de zachte, toegevende, Josephine de wat trotsche, en voor anderen te strenge, hardvochtige deugd. Vooral blijkt dit in beider beoordeeling en handelwijze omtrent eene ongelukkig gevallene vriendin. Josephine vergeet zichzelve een enkel oogenblik, en weinige dagen daarop sterft haar minnaar, die geenszins haar had willen bedriegen of verleiden. Voor 't oog der wereld bleef haar misstap bedekt; zij boetede intusschen zwaar bij haarzelve. Eindelijk - maar de lezer moge de ontknooping zelf zien; wij zeggen alleen, in dit wat moeijelijk tafereel herkennen wij de kiesche hand van een meisje, en, wel verre dat hier zwakheid eenig voedsel vinden zou, is dit de overal uitkomende les: ‘Meisje! onschuld is uw beste, kostelijkste schat; wie u haar ontrukken wil, ontneemt u meer, dan uw leven.’ - 6.) Lina Brandenburg is de bevallige, verstandige, menschlievende onschuld. Twee beminnelijke zus-

[p. 734]

ters hadden vroeg het plan, hare kinderen te vereenigen. Lina's vader was een vijand van dat koppelen, en alzoo werd zij ook niet gedwongen, en het ongeluk werd verhoed. Dit verhaal is dan tegen zoodanigen dwang der ouderen gerigt; maar daarenboven is Lina het voorbeeld van een verstandig en allezins pligtmatig gedrag, en in de familie een ware engel des vredes. Zij vindt een' haar waardig' man.

Zoo wij iets moeten aanmerken, (en wij willen dit opzettelijk doen, opdat men geene vooringenomenheid van ons vermoede) is het bij eene kleine episode in dit verhaal. Regt aardig verhaalt de kleine Lina haren vader, hoe de oude tante harer moeder zoo vreesselijk jokken kon; zij had, namelijk, haar verhaald, dat de aarde vervloekt was, omdat de menschen zoo boos waren, en dat niemand meer gelukkig kon zijn; maar Mietje van den Dominé had haar gerust gesteld. Wij voelen wel, dat de vader hier een weinig verlegen was, hoe hij voorzigtig zou antwoorden; en hij voldoet ons ook hierin zoo redelijk. Evenwel, hoe aardig ook, liever hadden wij geheel deze episode weggelaten, indien er in het antwoord nog niet iets kon bijgevoegd worden, (van Jezus den kindervriend, b.v.) een enkel woord maar, dat spreekt van zelve, 't welk den meer zwakken lezer hier grootelijks zou voldoen, en tevens voorkomen het misbruik bij zoodanige lezers, die gaarne alles opnemen, waardoor zij het gevoel kwetsen van andersdenkenden, wien zekere leerbegrippen eerwaardig zijn. Maar geheel het werk is te dezen aanzien ook zoo onberispelijk, dat wij voelen, dat de Schrijffter, bij het enkele vermoeden van misduiding, de uitdrukking voorzeker veranderd had.

Wij hebben deze uitnemende verhalen, waarvan wij met volkomene overtuiging zoo veel goeds konden zeggen, te danken aan eene Landgenoote, die in zoodanig schrijven hare uitspanning vindt, maar, bijaldien zij wezenlijke pligten daaraan wilde opofferen, zichzelve veroordeelen zou, en die in geenen deele wenscht onder zoodanige vrouwen te behooren, die, de pen voor het publiek opnemende, daardoor ongeschikt worden ter welwaardige uitoefening van die huishoudelijke pligten, welke te regt van haar gevorderd worden. Eer hebbe ook in dezen haar echt oud Nederlandsch gevoel; en dat zij in dit en menig ander opzigt, ook door hare pen, onze Nederlandsche vrouwen en meisjes nog meermalen leer-

[p. 735]

zaam zij! - Het vreemde woord Lectuur mishaagde ons op den titel van een oorspronkelijk stuk.