Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Tafereel der Oorlogen van Napoleon Buonaparte; derzelver oorzaken en gevolgen. Vertaald uit het Fransch van den Heer Michaud de Villette. Met Aanteekeningen van den Vertaler. Iste Stuk. In 's Gravenhage, bij J. Allart. In gr. 8vo. XVI, 93 Bl. f :-18-:

‘Door den oorlog heeft buonaparte zich verheven, door den oorlog heeft hij geheerscht, en door den oorlog is hij gevallen. Alles, wat hij had en was, had hij aan dien geduchten geesel te danken; alles heeft hij aangewend, alles

[p. 694]

opgeofferd, om denzelven te doen voortduren. Met betrekking tot den oorlog, derbalve, moet men hem beschouwen, wil men de oorzaken en uitwerksels zijner magt regt leeren kennen. Zijne verdedigers trachten de tegen hem aangevoerde beschuldigingen alleen te wederleggen door van zijnen krijgsroem te spreken. Die roem moet dus op zijne regte waarde geschat, de gevolgen moeten er vooral van nagespoord, de invloed moet ontvouwd worden, welken de daden van dien buitengewonen man op het lot van natien en legers hadden.’

Dus begint de inleiding van dit werk, welks beoordeeling, uit de Gazette de France in onze Staatscourant overgenomen, reeds bekend is. Wij willen ons juist niet vermeten, krijgskundige verslagen en aanmerkingen op den regten prijs te kunnen schatten. Doch gewisselijk zien wij hier vele daadzaken in een helderder licht gesteld, dan ons te voren over dezelven opging. Wij zien vele bewijzen van waarheid en onpartijdigheid. En wij vinden ons meer en meer bevestigd in, en meer en meer tot volkomene ronding gebragt van, die denkbeelden, welke vroegere Fransche werkjes ons uit de eigene beschouwing der zaken reeds hadden leeren ontleenen. Dit Iste Stuk loopt, van het begin zijner bekendwording op het Oorlogstooneel, met name bij Toulon, tot zijn vertrek naar Egypte; het bevat dus, behalve zijne opkomst, de eerste uitoefening van zijn gezag als Opperbevelhebber, den grondslag van zijnen volgenden roem en grootheid, den oorlog in Italië. Op dit tooneel, het gunstigste voor zijnen naam, ooit door hem betreden, leeren wij hem inderdaad kennen als een bekwaam veldheer, die zich in enkele gevallen meesterlijk bediende van de misslagen zijner vijanden, en, door eene veelal nieuwe manier van den oorlog te voeren, magtige legers en bekwame krijgshoofden versloeg. Doch dit licht in de groote schilderij wordt door zoo veel bruin verduisterd, dat geen lief hebber zelfs van veldslagen en krijgsgewoel, zoo hij slechts een menschelijk hart bezit, dezelve met genoegen beschouwen, of iet anders dan afschuw voor den werkmeester kan gevoelen. De beroemde togt over de brug van Lodi; welk een gruwel der verwoesting moet zij ons schijnen, wanneer het waar is, dat een weinig geduld, een weinig beleid, de wil slechts ware noodig geweest, om vele tienduizenden menschen het leven te sparen? Eene loutere bravade! een bloote toestel, om met ontzettende, bloedige trek-

[p. 695]

ken van het verrigtte, in een verslag, te kunnen spreken! Even zoo leert men 's mans roofzucht hier kennen, en ziet den trap tot zijnen en der zijnen ontzaggelijken rijkdom door een zelfde bloedig en goddeloos licht bestralen. Zijne onregtvaardigheid, zijne valschheid, zijn trots; alles, alles ontplooit zich reeds hier op eene onmisbare wijze. Welk een werktuig in de hand van het goddelooze Directoire! - welk een regtgeaard uitbroedsel der Fransche omwenteling, met vrijheid in den mond en geweld in beide de handen! - welk een spoedig gerijpte kweekeling van het wetteloosste despotismus, nu reeds zijne meesters ontwassen, hunne bevelen verachtende, en bijna op eigen hand oorlog en vrede voerende! De Schrijver maakt er zijn werk van, de taal, destijds door hem gebezigd, te vergelijken met latere stukken, uit 's Keizers kabinet en kanselarij uitgevaardigd. En waarlijk, dit geeft stof tot aanmerkingen, die allertreffendst zijn. Wat rol heeft dit monster niet gespeeld! Welke middelen heeft hij gebezigd om zoo hoog te stijgen! Wie verwezenlijkte ooit, als hij, het beeld des Satans, den vader leugen, den moordenaar van den beginne? Met eenige talenten, maar alle mogelijke ondeugden, door niets te ontzien, alles op het spel te zetten, door verrassing, overbluffing, oversnorking, jaagt hij naar zijn wit; en het geluk dient hem, het geluk doet zijne list slagen, tot - hij deszelfs gunst zou vermoeid hebben. Ja, niet slechts Veldheeren verschalkte, Gouvernementen imponeerde, en Staten ontkleedde hij naar zijn welgevallen. De geheele wereld werd door hem bedrogen; het openbaar gevoelen bond hij aan zijne zegekar; Frankrijk, Italië, Holland, deed hij zijnen roem trompetten, terwijl zij zijnen voet op hunnen nek gevoelden! Hoe lang werd hij door ons als een waarlijk groot man, als het onnavolgbaarste genie beschouwd! Hoe stonden wij verbaasd, toen wij, hem in ons midden ziende, geenen apollo, geenen zigtbaren held, maar eenen ellendigen ketellapper, eenen grommenden beer in hem te zien en té hooren kregen! En echter, dit was nog niet genoeg, om onze vooringenomenheid te dooden? - Welaan, men bewondere hem steeds! bewondere de groote natie! bewondere hare omwenteling! Zij zijn, inderdaad, allen vreemde verschijnsels, die, door gunst der omstandigheden, eene ontzaggelijke rol hebben gespeeld. En waarom zou men wijzer willen zijn dan de volken, die den Duivel aanbidden?

[p. 696]

Doch wij danken elkeen, die ons den Moloch in zijne regte gedaante leert kennen. En is deze Italiaansche togt zijn meesterstuk, de grondslag zijner volgende glorie geweest; strekt zijne krijgsbekwaamheid aldaar zijne latere oorlogsfeiten tot ware beschaming, - dan kunnen wij hem zijne wezenlijke verdienste zeer wel gunnen; en hij is weinig meer dan een glimworm geweest, die in de duisternis zijner verwarde tijden, en nergens elders, schitteren kon.