Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Het Staatkundig Stelsel van Frankrijk, vooral met betrekking tot Holland. Uit het Hoogduitsch van F. Saalfeld, Hoogleeraar te Göttingen. Te Dordrecht, bij P. van Braam en A. Blussé en Zoon. 1815. In gr. 8vo. 93 Bl. f :-16-:

Wij zullen in dit werkje te meer belang doen stellen door de betuiging, dat het ‘vooral’ op den titel met genoegzame gepastheid kon weggelaten worden. Het loopt geheel over onze vroegere en latere betrekkingen tot Frankrijk; schoon het natuurlijk niet missen kon, of een algemeen overzigt der staatkundige geschiedenis van Europa, en eene herhaalde verwijzing der aandacht op Frankrijks tegenstuk, Engeland, moest daarbij plaats grijpen. Het is ons wijders voorgekomen, dat de daadzaken met vele naauwkeurigheid zijn opgegeven; hoewel het wederom niet missen kan, of ooggetuigen, gelijk wij ten deele zijn, zullen op het een en ander uit de jongste tijden hunne kleine aanmerkingen hebben. De vertaler maakt te regt dusdanige aanmerking, ter gelegenheid dat door den schrijver beweerd wordt, dat Leydens ramp, om den druk der tijden, zelfs niet eenigermate verzacht kon worden! Het komt ons, echter, voor, dat hij overal, waar hij zulks heeft opgemerkt, had behooren aan te wijzen en te verbeteren. Het stuk is te naauwkeurig, bondig en goed, om het enkel als een staaltje, hoe wonderlijk vreemdelingen

[p. 692]

al over onze zaken kunnen snappen, te doen voorkomen. Het is een werkje, dat ernstige oplettendheid verdient; dat diegenen onzer landgenooten, welke belang in het vaderland stellen, met genoegen zullen lezen; en zulk een boek over Holland moest, meenen wij, in Holland het licht niet zien, dan gezuiverd van de onnaauwkeurigheden, welke het als vreemd produkt zouden mogen aankleven. Wie zich hiertoe niet in staat gevoelt, die moet de vertaling niet ondernemen.

Hoe dit zij, de schrijver komt ons voor lof te verdienen om zijne bekendheid met onze, vroegere en latere, geschiedenis, zoo wel als die van Europa in het algemeen. De wijze van de gebeurtenissen te beschouwen is altijd verschillend geweest; en dit verschil berust niet enkel op de meer of minder naauwkeurige kennis der daadzaken, maar brengt ook dikwijls verandering in ons geloof en ons voorstel der zaken zelve voort. De kortheid bovendien van eene niet zeer uitgebreide verhandeling laat niet toe, alles te ontwikkelen, veel min te staven. Doch, de algemeene punten zijn wel gezet, de voorname opgaven naar waarheid gegeven, en het besluit, dat wij zullen laten volgen, zeer gegrond. Zoo wij op de schets van onzen toestand eene aanmerking van eenig belang wilden maken, het zou zijn, dat geen genoegzaam onderscheid tusschen land- en zee-provincien, dezulke namelijk, die meest van den landbouw of bijna geheel van den handel bestaan, door den schrijver is gemaakt. Doch op de redenering en besluiten kan dit geenen invloed uitoefenen, omdat inderdaad handel de hartader van onzen staat is, met welker afsnijding het geheel moet verkwijnen, ja doodbloeden. De voorname onderwerpen, in het werkje behandeld, zijn: het evenwigt van Europa, sedert eeuwen bedreigd en eindelijk verbroken door Frankrijk, met de gevolgen van het een en ander, vooral voor handeldrijvende staten; ons wedervaren van dit rijk sedert de vestiging van de republiek der vereenigde Nederlanden tot de laatste tijden, benevens de verschelen, gebeurtenissen, omwentelingen enz. enz., hieruit voor ons inwendig voortgevloeid; eindelijk de strijd tusschen Frankrijk en Engeland door algemeene blokkades en vasteland-stelsels, zeeregten en tractaten van vrij schip vrij goed, enz. enz. In alle deze stukken is de schrijver partij van Frankrijk; gelijk hoofdzakelijk uit het volgende, een deel des algemeenen besluits, mag blijken:

[p. 693]

‘Een staat, die alleen door koophandel bloeide, kon onmogelijk bestaan bij den beheerscher van Frankrijk, die allen handel, uit blinde woede tegen Engeland, verdelgde. Doch, ook afgetrokken van napoleon's persoonlijke hartstogtelijkheid, kon eene naauwe verbindtenis met Frankrijk voor Holland niet anders dan verderfelijk worden. Elke naauwe verbindtenis van eenen kleinen staat met een overmagtig rijk, dat onmiddellijk aan denzelven grenst, moet den eersten noodzakelijk afhankelijk maken; te meer, indien het stelsel van het groote rijk zoo regtstreeks met het belang des zwakkeren staats strijdt, als dit bij Frankrijk en Holland het geval was Holland bestond door vrijheid en onafhankelijkheid, Frankrijk begeerde afhankelijkheid en slavernij; Holland bloeide door koophandel en vlijt, Frankrijk vervolgde dezelve op alle mogelijke wijze; Holland was eene zeemogendheid, in de laatste tijden meestal een neutrale staat, Frankrijk eene landmogendheid, gestadig in oorlog met alle staten van het vaste land; Holland was rijk en bloeijend, Frankrijk, door de omwenteling verwoest en verarmd, zag de contributien der bondgenooten als eene wezenlijke bron van deszelfs staatsinkomsten aan; Holland trok groote winst uit zijne kolonien, Frankrijk had de zijne niet kunnen beschermen. Reeds uit deze weinige wezenlijke verschillendheden, waarbij ook nog het onderscheid van karakter, zeden, gebruiken en taal te rekenen is, blijkt duidelijk, dat eene verbindtenis met Frankrijk, den erfvijand der vereenigde Nederlanden, bovenal voor dezelve het verderfelijkst moest worden.’