Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

[p. 661]

Boekbeschouwing.

Ernstige Waarheid in een bevallig Gewaad. Een tiental Leerredenen. Uit het Hoogduitsch vertaald. Te Groningen, bij W. Zuidema. 1815. In gr. 8vo. 204 Bl. f 1-10-:

Het is de eerste keer niet, dat wij ons, bijzonder in het vak van leerredenen, over vertemanie, of vertaalwoede, moeten beklagen. Wat ter wereld of toch eenen schrijver of drukker kan aanzetten, om op vreemden bodem te zoeken, wat op onzen eigen' veel beter en rijkelijk voortkomt? Ware het nog een beroemde naam, die deze stukken aanprees, een reinhard of - ander; maar in het geheel geen naam! slechts een bevallig gewaad, een mooije rok van Duitsche sneê. Inderdaad, de luiden moeten met hunnen tijd en met hun geld verlegen wezen - vertaler en uitgever, zoo de onderneming, gelijk waarschijnlijk is, mislukt; en anders de lezers. ‘Is het boek dan zóó slecht? bevat het geene ernstige waarheid in een bevallig gewaad?’ Wij willen dit geenszins beweren. Maar, men kan deze waarheid, dezen ernst, deze bevalligheid even goed, ja beter, in vaderlandsche voortbrengselen - van den dag - aantreffen, en daarenboven regt gebruik der H. schriftuur; verklaring, aanwending en verheffing derzelve, die eenen ieder in zijn geloof en hoogschatting van den Bijbel bevestigt. Hier, integendeel, vraagt men: wat doet er die tekst voor? Men denkt: de prediker zelf moet wel kleinen prijs op zoo uitgebreide en belangrijke verhalen gesteld hebben! In het kort, hoe opregt de schrijver van elders blijkt aan den hoofdinhoud des Christendoms gehecht te zijn; wanneer aldus onder ons gepredikt werd, wanneer deze leerredenen als modellen door onze jonge geestelijk-

[p. 662]

heid gevolgd werden, dan ware het of met het ontzag voor den Bijbel, of met dat voor de leeraren, zoo niet voor beiden, spoedig gedaan. Dit is, inderdaad, grootelijks het geval in Duitschland. En evenwel moet men daar ter markt gaan om preken, ter school gaan om te leeren de menschen in den godsdienst te bevestigen! Helaas, te vergeefs zijn wij wederom eene natie geworden, indien wij onze eigene waarde zoo weinig weten te gevoelen.

Wij zullen, om ons oordeel te staven, niets meer doen, dan de thema's opgeven, de teksten er naast plaatsen, en hier en daar de afleiding der eersten uit de laatsten aanwijzen.

Hoe de Christen zijn gansche leven tot een' bestendigen Godsdienst maken kan. Luk. I:57-80; de geboorte van Joannes.

De Godsdienst van Jezus de trouwste leidsman op de reize onzes aardschen levens. Luk. XXIV:13-35; de Emmausgangers.

Wat geeft den mensch waarde, of maakt zijne wezenlijke voortreffelij kheid uit? Luk. XIV:1-11; de vooraanzittingen.

De ware zielsgrootheid eens Christens. Luk. I:26-38; de boodschap des Engels aan Maria.

Dat Gods wil de zekerste weg tot ware gelukzaligheid zij. Matth. VII:15-23; de goede en kwade boom en elks vrucht.

Het beeld van een' Christen, die den Godsdienst tot de hoofdzaak van zijn gansche leven maakt. Luk. II:33-40; de Profetes Anna in den tempel.

De troostvolle waarheid: God is vader zijner schepselen. Matth. VI:24-34; aanziet de vogelen des hemels.

Hoe moet de Christen zijne tegenspoeden aanwenden, wanneer zij voor hem regt nuttig worden zullen? Joan. IV:47-54; de genezing van den zoon des hovelings.

De gewigtige en troostvolle leer van onze onsterfelijkheid. Luk. XXIV:13-35; de Emmausgangers.

De heilige gevoelens des Christens bij het aandenken

[p. 663]

aan de weldaad der geboorte van Jezus. Luk. II:15-20; kerstekst.

Uit deze opgave zal de man van kennis en oordeel al terstond veel opmaken, ter bevestiging van onze gedachten; en voor zoo ver hij zich de teksten in derzelver geheelen loop herinnert, of anders dezelven gelieft na te slaan, zal hij al meer en meer stoffe vinden. Het éénige, wat wij ter verschooning van zoo lange en uitgebreide teksten, die meest nutteloos daar staan, weten te zeggen, is, dat het waarschijnlijk bepaalde, zoogenaamde Evangelien - de meesten, trouwens, schijnen feestteksten - zijn, die, gedurig wederom gebezigd, ten laatste geene stof en aanleiding ter verklaring meer overlaten - ook, ter afwisseling, vaak een geheel ander thema aan de hand geven, dan hetgeen naast in den tekst ligt opgesloten. De Emmausgangers, b.v., verschijnen hier tweemalen. De boodschap aan Maria moet hare grootheid van ziel aanduiden, omdat zij de blaam niet schroomde van een kind te krijgen, zonder toedoen des mans! En blijkt het dan niet uit de schriftuur, dat niemand haar of haren Zoon ooit die blaam voorwierp? Ja, dat Jozef opzettelijk gezegd werd, nog geene gemeenschap met haar gehad te hebben; hetgeen alzoo hunne betrekking reeds vroeg genoeg moet hebben vergund, om allen kwaad vermoeden te dezen opzigte weg te nemen? Om wijders eenig denkbeeld van 's mans tekstaanwending te geven, schrijven wij het volgende over uit de tweede leerrede, terstond na de aflezing van de woorden der schrift, die door eene inleiding wordt voorafgegaan: ‘Treurig en neerslagtig gaan de reizenden den weg, die naar het vlek voert, vol van twijfel en onrust over die merkwaardige gebeurtenis, welke in deze dagen was voorgevallen; intusschen vervoegt Jezus zich bij hen, die dezen twijfel voor hen oplost, en den bangen strijd hunner harten in vreugde verwisselt. In dit alles zijn zij een treffend beeld onzes levens. Ook ons treedt Jezus nog thans op zijde; ook voor ons

[p. 664]

maakt hij de baan van onze aardsche omzwerving helder door zijn licht en troost, en brengt ons zeker over in het land der eeuwige rust, in de woningen des vredes. Laat ons dan uit onzen tekst aanleiding nemen, om opmerkzaam te beschouwen:

Den godsdienst, enz.

Wij willen hierbij overwegen:

1)	Hoe deze reis gesteld is;
2)	Hoe Jezus Godsdienst dezelve voor ons vrolijk en ligt maakt.’

Het is reeds vreemd, dat men zulke stukken uitgeeft; maar veel onbegrijpelijker, dat men dezelve hier vertaalt. Waren de onderwerpen nog maar altijd eigenaardig uit het afgelezene voortgevloeid! of ware de behandeling ten minste onberispelijk! Maar, schoon wij bekennen moeten, niet alles gelezen te hebben, - omdat zulke soort van motto-preken voor ons eene allereentoonigste en vervelende lektuur opleveren, - de meeste stukken weerspreken het eerste, en onder andere het derde ook het laatste, daar het, een verlicht en opgeklaard (?) verstand, en een edel, menschlievend hart, zullende teekenen enz., het eerste terstond met deugd verwart en verwisselt.

Ten slotte wenschen wij, dat men kiescher zij in het overnemen van vreemde voortbrengselen, die ligt den opgewekten smaak voor goede leerredenen weer zouden doen verflaauwen. Het bederven heeft inderdaad minder nood; en bijna vertrouwen wij genoeg op denzelven, om vast te stellen, dat de zaak zichzelve wel verbieden zal.