Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

De Grondwet voor de Vereenigde Nederlanden, aangenomen den 29sten Maart 1814, op oudheid, zeden, gewoonten en behoefte des Volks gegrond. Door Mr. W. IJ. van Hamelsveld. Te Amsterdam, bij J. ten Brink, Gz. 1815. In gr. 8vo. 112 Bl. f 1-:-:

Dit werkje is voornamelijk te beschouwen als eene uitbreiding en bevestiging der keurige aanmerkingen, kort na het bekend worden onzer nieuwe Grondwet, in het Engelsche dag-

[p. 652]

blad The Courier geplaatst, en daarna in onze Staatscourant overgenomen. Het behandelt echter zoo wel de wettigheid van dit maatschappelijk verdrag, de bevoegdheid der Nederlanderen om hetzelve in de plaats te stellen voor de slavernij, waarin zij door Frankrijk gehouden werden, en deszelfs beantwoording aan en gepastheid voor onze behoeften en algemeene zeden, als het zijne afgemetenheid naar oude gewoonten, herkomsten enz. uit de geschiedenis staaft. Aan het eerste twijfelt geen mensch; en zoo er eenig gevaar voor dezen twijfel bestond, dan zou het misschien eene slechts niet al te gelukkige beredenering der zake zijn, die dit gevaar het ligtst zou verwezenlijken. Het ware gewisselijk dwaas, zijn geweten bezwaard te achten, omdat men, als Nederlander, deelde in de afwerping van het opgedrongen schandjuk - maar over het krachtelooze van eenen eed uit dwang redenere men toch immer zoo min mogelijk! Herodes handelde buiten twijfel verkeerd, toen hij om de eeden joannes het hoofd afsloeg; maar hij had in het geheel niet moeten zweren; hij had zich niet in den toestand moeten brengen van gemakkelijk tot eenen ligtvaardigen eed te vervallen. Waar begint, waar eindigt anders de vrijheid om zijn woord te breken? Wat is geweld? Wat mag men door middel eener belofte zoeken te bewaren, die men niet denkt te houden? Is het het leven? is het de welvaart van zijn huisgezin? is het de instandhouding, de bevordering zijner kinderen? En, hoe ver mag of moet dan de valschheid gaan? tot eenen eenvoudigen eed? of ook tot herhaalde betuigingen? tot alle middelen om zijne opregtheid te kennen te geven? - Wij herhalen het, men pluize deze vragen slechts niet te veel uit! Voor de zaak in kwestie is het niet noodig. En op zichzelve is het misschien slechts in eenen strijd van dadelijke pligten - en dan nog, voor zoo verre slechts één volstrekt pligt is, ter naauwernood - eenigzins te verdedigen, dat men, in welk geval ook, zijn woord niet gestand doe. Deze redenering schijnt ons toe juist te zijn; en deze overtuiging, dit besef kan niet te ongeschonden of te heilig bewaard worden.

Zoo is ook de gepastheid der Grondwet voor onze behoeften eene van die meer beschouwelijke zaken, omtrent welke de ondervinding geleerd heeft, dat men zich grootelijks bedriegen kan. De ervarenis leert dit het best; schoon zeker eene herhaalde verandering in grondwetten dikwijls nog

[p. 653]

gevaarlijker dan derzelver gebrekkigheid zij. Bij de wijziging, echter, bij de vereeniging met Braband, na het schrijven dezer verhandelinge voorgevallen, is reeds aanmerkelijke verandering daargesteld, b.v. het openlijk beraadslagen van de tweede kamer. Immers, dit openbare is ons meermalen voorgekomen, de eigenlijke grondslag der Engelsche vrijheid te zijn; de oppositie verliest het spel altijd, maar zij zegt toch, wat zij te zeggen heeft, en verstrekt der publieke opinie, der waarheid niet zelden ten tolk; en wij hebben altijd het zeggen van dien Franschman even zoo zinrijk en algemeen toepasselijk, als waar en nationaal gevonden: elders heeft men grondwetten en staten enz., mais nous avons des chansons. Eene lofrede op eene pas verschenen Constitutie geraakt ook zoo ligt in verdenking van vleijerij. De beste Constitutie is uit haren aard en op zichzelve minbeduidend; de goede toon, door den eersten Vorst gegeven, en door de jaren bevestigd, kan en moet er veel bijdoen, zal zij waarlijk krachtig en nuttig worden.

Dit alles doet ons den meesten smaak vinden in hetgeen wij den voornamen inhoud noemden; betoog der gegrondheid op oudheid enz. Dit is niet zoo zeer eene lofrede, als eene voldoende verantwoording, en beantwoording van duizend vragen: waarom dit? en waarom dat? Te dezen opzigte hebben wij dan ook 's mans geschrijf met bijzonder genoegen gelezen. Gelijk wij, trouwens, in het algemeen oordeelen, dat het behandelde wél behandeld is. Wij verheugen ons, dat de kundige, achtenswaardige man wederom in zijne vaderstad geplaatst is, en wenschen hem den besten voorspoed en voldoening in allen opzigte toe.

De genoemde aanmerkingen zijn als aanhangsel achter het stuk geplaatst; en dezelven, met den Commentarius van hamelsveld er bij, verdienen gewis eene plaats in de bibliotheek van elken liefhebber van vaderland en vaderlandsche geschiedenis.