Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Leven, Veldtogten, en Regering van Napoleon Buonaparte, enz. enz. Uit het Engelsch van E. Gifford, Esq. Te Amsterdam, bij C. en H. Timmer. IIIde Deel, 318 bl. en 84 bl. aanteekk. IVde Deel, 402 bl. en 55 bl. aanteekk. In gr. 8vo. f 6-18-:

In een voorgaand Nommer (1815, No. 3.) van den aard en de strekking dezes werks verslag gegeven hebbende, blijft ons nu slechts over, den inhoud dezer beide Deelen kortelijk te vermelden.

Dezelve bevatten een veel korter tijdsverloop dan de vorige, namelijk van 1808 tot op het einde van

[p. 636]

1813, welk laatste jaar alleen door het geheele vierde Deel wordt ingenomen. Wij ontkennen wel niet, dat de gebeurtenissen, hoe nader zij bij onzen tijd komen, aan gewigt en merkwaardigheid winnen, vooral door de ontwikkeling van het hooge plan der Godheid in de toelating der boosdoeners: om hen naderhand in hunne eigene strikken te doen vallen; doch men moest dan ook de geschiedenis dier jaren meer praktisch behandelen, en meer met een wijsgeerig oog den oorsprong, voortgang en afloop der gebeurtenissen beschouwen. Dit, echter, geschiedt hier zeer spaarzaam, nog spaarzamer dan in de vorige Deelen. Wie hier het weefsel der staatshandelingen, de oorzaken der verschrikkelijke Oorlogen, die Europa teisterden, zoeken wilde, zou vergeefsche moeite doen.

Ten opzigte van den Russischen Krijg in 1812, maakt zich de Schrijver van de zaak af, met te zeggen: ‘Er zoude geen einde aan zijn, wilden wij alle de diplomatieke hairkloverijen verhalen, die plaats grepen eer de vijandelijkheden eenen aanvang namen.’ Daarentegen is hij bij uitstek omstandig in de vermelding der krijgsgebeurtenissen, zoo wel van 1809, (de veldslagen bij Aspern of Essling en Wagram worden zeer naauwkeurig verhaald) als van 1812 en 1813. Doch het zijn meestal de Fransche Bulletins, met aanmerkingen vergezeld, boodschappen aan den Senaat, aanspraken in den Staatsraad en het Wetgevend Ligchaam, Oostenrijksche Manifesten, dagorders, Proclamatien, uittreksels uit cmateaubriand, enz. die hier woordelijk worden medegedeeld, en uit welker aaneenschakeling, met eenige noodzakelijke overgangen, de Schrijver het geschiedverhaal, vooral van 1813, opmaakt, zonder, gelijk het behoorde, uit alle de verschillende berigten, in zijnen stijl, een geheel voor den Lezer te vormen. Dit heet geene Geschiedenis schrijven, maar op zijn best bouwstoffen tot eene Geschiedenis verzamelen, en in zekere orde bijeen stellen. Men gevoelt, hoe ligt het is, met eenen Moniteur bij zich,

[p. 637]

van eene genoegzame dosis wantrouwen in deszelfs berigten voorzien, en tevens op de bescheiden van de andere zijde het oog houdende, zulk eene taak af te werken. Het merkwaardigste in deze verzameling van berigten zijn de breede aanteekeningen op het slot, die levensbijzonderheden van de vertooners op het groote Europische tooneel, gedurende de behandelde jaren, behelzen; als van junot, marmont, kutusoff, platow, wellington, blucher, moreau, (van wien echter de blijkbaar valsche aanspraak aan de Franschen, uit de legerplaats van Commotor, als echt wordt medegedeeld) en poniatowsky.

Het spreekt, na het opgemerkte, van zelve, dat men hier geene ontwikkelingen van het eigenlijke karakter des Veroveraars, noch van den voortgang der boosheid in zijn hart, moet verwachten. Minder voor den Man en zijne Regering, dan voor zijne Veldtogten, is deze Geschiedenis dan ook van belang. Er is op verre na geen gebruik gemaakt van alle de hulpbronnen, die de taak, door Sir e. gifford op zich genomen, waardiglijk hadden kunnen doen afwerken; en zelfs van diegene, welke de Schrijver gebruikt heeft, is, even als in de vorige Deelen, geene melding gemaakt. De gaping, door hem in het verhaal der Hollandsche zaken, gedurende 1810 en 1811, gelaten, is door den Vertaler vrij wel aangevuld. Echter hebben wij hier op verscheidene mistastingen gestooten; zoo als: dat Koning lodewijk zich eerst na de terugkomst van Parijs lodewijk napoleon zou onderteekend hebben; iets, hetwelk hij reeds meer dan een jaar te voren deed: dat hij ook, eerst na die zelfde terugkomst, de jongelingen uit de wees- of armenhuizen tot den krijgsdienst bestemde; een voorspel der Conscriptie, hetwelk, gelijk ieder weet, reeds in 1809 bij den Engelschen inval had plaats gehad, en in dat zelfde jaar door eene voorgenomene Organisatie der Schutterij was voorafgegaan, die zeker blaauwboekje veroorzaakte, waarin men de Natie stellig aanraadde, zich tegen

[p. 638]

dien maatregel te verzetten. - Den Schrijver zelven hebben wij zelden op onware daadzaken betrapt. Hij verzuimt wel, van den eersten opstand te Hamburg (in den nawinter van 1813) te spreken, hoewel hij daarop verwijst, en van de herneming van Hamburg gewaagt. Hij zegt niets van de gebeurtenissen in Holland, in November en December 1813, dan het volgende; (IV. 309.) ‘Ook voor de Vereenigde Nederlanden had het uur der verlossing geslagen. Eene Engelsche Armee landde aan de Hollandsche kusten. Overijld vlugtten de Fransche beambten; eindelijk ook de nog overige zwakke krijgsmagt.’ Hij oordeelt, dat frederik II van Pruissen verkeerdelijk de Groote was bijgenaamd, omdat hij blucher uit den dienst verwijderd hield: (hij moest maar geweten hebben, wie deze man, dien hij naar den Duivel zond, eens worden zou!) De slag bij Culm, en de neêrlaag van van damme, wordt vóór dien bij Dresden verhaald, hoewel een gevolg daarvan zijnde. Men vindt geen woord van den slag bij Gross-Beeren, die Berlijn redde: (over 't geheel is het verhaal van den tweeden veldtogt des jaars 1813 tot op den slag bij Leipzig zeer verward.) Men spreekt (IV. 279) van eenen ‘heer groothertog frankfort’ (sic) enz. Dan, dit alles laat zich in een werk van zoo langen adem verontschuldigen, wanneer men het als verzameling van bouwstoffen aanmerkt; doch geenszins, wanneer men (volgens den titel) daarin een volledig verhaal van de in dit tijdvak gevoerde Oorlogen, inzonderheid tot opheldering van de oorzaken en waardering van de gevolgen der laatste verbazende gebeurtenissen, meent te vinden.

Daar het werk, in het oorspronkelijke bij stukjes uitgekomen, verder is uitgedijd, dan men verwacht had, heeft de Vertaler, in plaats van het vierde Deel tot eene onmatige dikte te doen uitdijen, liever besloten, daarbij nog een vijfde te voegen; en vermits, ongelukkiglijk, het jaar 1814 niet het laatste geweest is, ‘waarin de held van dit boek voor de krijgs- of wereld-

[p. 639]

geschiedenis in aanmerking komt,’ zoo hebben wij op zijn minst ook nog een zesde te wachten.