Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Gedichten van Adelaïde Gertruid Kleyn. Te Leyden, bij L. Herdingh en Zoon. 1814. In kl. 8vo. 77 Bl. f 1-4-:

De voorrede, of het stukje, getiteld: aan mijne jeugdige Vrienden en Vriendinnen, aan het hoofd van dit bundeltje gevonden, doet ons in deszelfs beeldsprakige taal vermoeden, dat, zoo niet beide, althans een der Ouderen van Mejufvrouw kleyn te voren de lier behandeld heeft. En nu herinneren wij ons eenen Heer en Mr. van dezen naam, die met zijne Gade, geboren ockerse, in vroegeren tijd, krijgsliederen uitgaf. De jeugdige Schrijfster spreekt veel van de stormen, die den oorsprong haars levens troffen, en wel zoo, dat men bijna zou denken, dat de hoedanigheid van Dichter hem of haar, ja beide, daaraan heeft blootgesteld; eene opmerking, die ons in straks gewaagde gissing omtrent de afkomst onzer Dichteresse bevestigt, daar wij ons herinneren, dat in den voormaligen Recensent een vrij scherp herfstwindje over gezegde dichtbloemen woei, hoedanig dikwijls niet min gevoelig treft en snijdt, dan losgebroken stormen en bulderende orkanen.

[p. 463]

Hoe dit zij, wij zouden hare vrees voor een dergelijk lot niet gaarne verwezenlijken, of oorzaak zijn, dat de kleine loot van den te vroeg geknotten olm op nieuw gezweept, afgerukt en ter neer geworpen wierd. Wij zijn daartoe veel te bescheiden, vooral omtrent Dames, en allerbijzonderst jonge Dames. Integendeel, wij zullen de eer hebben, haar beleefdelijk aan het Publiek voor te stellen; hetzelve vertellen, wat deze Nieuwelinge op den papieren bodem in den letterkundigen bloemtuin is; doch dit - nu, wij zeiden het reeds, en het spreekt ook van zelve - met bescheidenheid en beleefdheid.

Het bundeltje dan, dat 20 á 25 onderscheiden gedichtjes bevat, onderscheidt zich zeer wezenlijk van de veelvuldige dichtvruchten, welke de laatste tijd heeft voortgebragt. Niet alleen zinspeelt het naauwelijks op de omstandigheden des tijds en des lands. Een meisje, een meisje dat in de zachte strikken van liefde en vriendschap zoo zeer ingewikkeld is, en daarenboven zoo hoog en hemelsch gevoelt, mag vrijelijk geacht worden daarvan geene verdere notitie te nemen, dan om het nietige en onwaardige van alle die zigtbare en tijdelijke dingen met de voorwerpen van haren zang te sterk er te doen contrastéren. Maar, het geheel, zoo wel de geest als het ligchaam, de stof als de vorm, de woorden als de gedachten van deze dichtstukjes onderscheiden zich. De eenige onder onze Dichters van naam, met welken hare manier zou kunnen worden vergeleken, is bellamy. De verzen zijn of rijmeloos, of met weinig rijm; zij stroomen niet, maar volgen eenen statigen, als afgebrokenen gang, en zuchten of ademen allerlei verhevene, op liefde, boezemsmart en eeuwigheid doelende, sentimentéle gedachten uit. Ook uit het tijdvak van dit overgevoelige was dus misschien nog wel een en ander te noemen, dat met het werk van Mejufvrouw kleyn meer of min verwant is. Doch, eigenlijk schijnt hare dichtader meest uit Duitschland gevoed te zijn. Er zijn onder de hier voorkomende stukken verscheiden navolgingen van matthisson; en dezen onderscheiden zich in gang en denkbeelden meer quantititatief dan qualitatief van de overigen, zoo omtrent als een echte Zeeuwsche aardappel van een' Zeeuwschen poter, of nog een beetje anders. Het zijn in hunne soort lieve stukjes, en de soort zelve is ook wel lief; er heerscht een zeker gevoel in, dat den naam van

[p. 464]

poëtisch met volle regt draagt, en ook de toon, waarop men dat gevoel laat vernemen, klinkt geenszins prozaïsch. Maar - misschien is het vooroordeel - wij houden van onzen echt-Hollandschen trant over het geheel meer. Het zangerige van vader cats worde getemperd; maar, wij missen het niet gaarne geheel. Het is zonde en jammer, dunkt ons, van de schoone, welluidende moedertaal, van het heerlijk talent, door onze vondels en hooften, bilderdijken en tollensen ten toon gespreid, om die taal als godenval te doen stroomen, dat men zou pogen, eene vreemde mode in te voeren, welker stijf- en statigheid al dat schoone moet doen verloren gaan.

Men houde het evenwel niet daarvoor, dat onze Landgenoote het vreemde, inzonderheid het rijmelooze en zanglooze, alleen zou huldigen. Zij nadert, nu eens meer, dan wat minder, tot den gewonen en vaderlandschen trant. Maar men weet, dat dit staan op twee gronden, dit hinken op twee gedachten dikwijls ook zijne zwarigheid en gevaar heeft. Zoo weten wij b.v. van het volgende versje haast niet, of het berijmd moet heeten, ja of neen. Het eerste couplet gaat; het tweede volstrekt niet; het derde is volkomen in orde.

Troost aan Eliza.

(matthisson gevolgd.)

Hebt ge uw bleek geschreide wangen,

Immer aan de lijkbus neêrgelegd,

Weenend om den dooden, die reeds lange,
Vol van zaligheidsgevoel omvangen,

Overwinningskransen vlecht?

Kent ge 't eeuwig schrift der hope,

Dat Jehova in zijn starren geeft? -

Kom, omvat dien lichtkrans door 't geloove,
Dat uw vriend, der sterflijkheid onttogen,

Boven gindsche starren leeft!

Zalig is de lievling van uw harte;

Eeuwig als zijn liefde, is ook zijn geest:

Eens, aan 't einde van uw bange smarte,
Zinkt hij - maar onsterflijk, aan uw harte, -

En uw tranen zijn vergeefsch geweest.

[p. 465]

Ten slotte zou dan onze welmeenende raad zijn, dat men de jeugdige loot, zoo als de Juffer zichzelve of hare zangster noemt, geheel op vaderlandschen grond kweekte, met vaderlandsche voortbrengselen bemestte en besproeide. De Schrijfster make zich regt gemeenzaam met hare vaderlandsche makkers op den zangberg. Zij leere van hen, met den trant en de denkwijze, vooral de gouden taal der vaderen schatten, polijsten, zuiver houden en doen schitteren. Zij geloove ons, dat de Hollander diep gevoelt, al dweept hij ook niet, en heerlijk zingt, al treft hij ook den eenigen toon des onnavolgbaren nachtegaals niet volkomen. Men kan juist denken en regt beschaafd en aanvallig spreken van hem leeren. En hoe mooi staat dit niet, inzonderheid voor een meisje van zoo veel gevoel en zoo nobele sentimenten! Wij bevelen ons in hare goede gunst.