Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Over de Verdiensten der Vorsten van Oranje-Nassau jegens het Vaderland; een Leesboek voor de Nederlandsche Jeugd, door den Schoolopziener Th. van Swinderen. Te Groningen, bij J. Oomkens 1814. In kl. 8vo. 69 Bl. f :-4-:
Korte Beschrijving en Geschiedenis van het wijdvermaarde Prinsdom Oranje, en al de roemrijke Oranje-Vorsten, van de vroegste tijden af, tot op heden. Te Leyden, bij A. en J. Honkoop. 1814. In gr. 8vo. 137 Bl. f 1-2-:

Het verlangen, om den Vorstenstam, aan welken het lieve Vaderland thans naauwer dan ooit is verknocht geworden, van nabij te leeren kennen, is zoo natuurlijk als welgegrond. En niet minder betaamt het den vriend der algemeene welvaart, door de bevrediging van dit verlangen, de liefde te bevestigen en te verhoogen, die den Nederlander aan het Doorluchtig Huis van Oranje bindt. Het is wel waar, de geschiedenis des Vaderlands is de geschiedenis van dat Huis, voor zoo verre deszelfs weldadige betrekking tot ons aangaat. Maar, niet elkeen heeft die geschiedenis levendig voor den geest; en vooral het opkomend geslacht heeft noodig, aan de diensten en den luister der Vorsten herinnerd te worden, van welken het, in de laatste noodlottige jaren, niets zien, bijna niets hooren mogt, tenzij hetgeen veeleer strekte, om

[p. 458]

die diensten en dien luister in het donker, of in een averegtsch sicht dan wel in helderen dag te plaatsen.

De Heer van swinderen bepaalt zich dan ook tot de jeugd, welke hij die Vorsten van Oranje-Nassau leert kennen, welke zich, gedurende eene reeks van jaren, bij het Vaderland hebben verdienstelijk gemaakt, beginnende met willem I. en eindigende met onzen tegenwoordigen Erfprins. Achteraan vindt men eene geslachtlijst, - eenen staat van het Vorstelijk huis sedert willem IV, tot beter begrip der constitutionéle erfopvolging, - en eenen tegenwoordigen staat van het Vorstelijk huis. Wij hebben het boekje met genoegen gelezen, en durven het der lieve jeugd, tot een wenschelijk onderrigt omtrent ons geëerbiedigd Vorstenhuis, zeer wel aanprijzen.

De andere, onbekende, Schrijver vult, in zekeren zin, aan, wat de eerste heeft opengelaten; de vroegere afkomst en lotgevallen van het Geslacht en Vorstendom, onder den geliefden en beroemden naam van Oranje bekend. Zijn werk diene dus voor hen, die meer begeeren te weten; gelijk het ook, uit hoofde van het onderwerp en de behandeling beide, voor kinderen minder zou berekend zijn. Wij roemen 's mans opsporing van zoo vele oudheden, zijne geleerde naauwkeurigheid omtrent zoo vele min bekende gebeurtenissen, zijn werk in het algemeen, als der weetgierigheid en belangstelling in het behandelde onderwerp gewis ten volle welkom. Al des Schrijvers bijzondere gevoelens en uitspraken, daarentegen, mogen wij voor de onzen niet aannemen; en zien wij, in het bijzonder, niet, hoe de tegenwoordige orde van zaken eene soort van herziening, eene nieuwe en veranderde behandeling, der geheele vaderlandsche geschiedenis zou noodzakelijk maken. De geschiedenis behoorde altijd slechts op het verledene, niet op de tegenwoordigheid te zien, tenzij om de laatste des te beter te onderwijzen. En, is dit ook niet meer, dan een vrome wensch? Immers onze meeste en beste Historieschrijvers dagteekenen lang vóór de omwenteling, wanneer het toch op den duur genoegzaam vrijstond, die zelfde waarheid te verkondigen, welke nu gaarne wordt gehoord. Alleen daarin zou men misschien kunnen beweren niet geheel vrij geweest te zijn; om, namelijk, het stuiten van 's Vorsten bevordering tot de Grafelijkheid, naderhand steeds geweerd, benevens alle de heillooze gevolgen, juist daaruit voortgevloeid,

[p. 459]

de stribbelingen tusschen eene staats- en stadhouderlijke partij, als op dezen grond gewassen, in deszelfs ware daglicht te stellen. Doch, vereischt dit eene geheele vernieuwing des verhaals van alle de bekende daadzaken? En zal men het dan daarvoor niet houden, dat de Schrijver, misschien door vleizucht vervoerd, althans even min volkomen onpartijdig als zijne voorgangers zij geweest? Wij wenschen dus wel den Schrijver het gelukkigst gevolg, om inzonderheid zijn voorgesteld modèl, den onvergelijkelijken grotius, in zijne Annales en Historiae de rebus Belgicis, waardiglijk te volgen, van ganscher harte toe; maar twijfelen toch, of hij wagenaar en anderen zoo gemakkelijk zal van de baan schuiven.

Eenen korten inhoud van het stuk te geven, valt moeijelijk. Zoo veel weet men, dat het Prinsdom Oranje in Zuid-Frankrijk ligt; tot een onafhankelijk Vorstendom verheven, door huwelijk en versterving kwam in handen van willem, uit den alouden Duitschen Vorstenstam van Nassau; later door Frankrijk overheerd en geëigend werd; schoon de titel, en wel door Gods genade (d.i. onafhankelijk van eenigen leenheer) Prinsen van Oranje, aan ons thans regerend Huis verbleef.

NB. Wij vonden aangehaald zeker welbekend werkje van g. bruining, in het Fransch geschreven, hetgeen wij belijden nog in het geheel niet te kennen. Bij wien ligt de schuld?