Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Verhaal der jongstleden Omwenteling in Holland. Door G.W. Chad, Secretaris bij de Britsche Ambassade in 's Gravenhage. Aldaar en te Amsterdam, bij de Gebr. van Cleef. 1815. In gr. 8vo. 189 Bl. f 2-4-:

Dit verhaal schijnt ons toe, om meer dan ééne reden, belangrijk te moeten worden geacht. Hoedanig zijn de berig-

[p. 455]

ten, die buitenslands, en vooral bij onzen gewigtigsten Bondgenoot, zijn bekend gemaakt omtrent de omwenteling in Holland? Hoe denkt en schrijft een eigen lid der bedoelde natie over de toedragt, den geest, de verdienste enz. dier omwentelinge? Deze vragen zijn, op zichzelve, onzer aandacht waardig. Bovendien doet de betrekking van den Schrijver in den Haag reeds vermoeden, dat hij niet kwalijk zal zijn onderrigt geweest, noch zijne berigten, voor zoo verre althans het voorgevallene in genoemde stad betreft, pas uit de derde of vierde hand zou kunnen hebben ontvangen. Doch, buiten dit alles, is er een geleidelijke zamenhang in het geheele verhaal, eene blijkbare volledigheid met opzigt tot het Haagsche verbond, in één woord, iets zoo bevredigends en helders door het gansche stuk verspreid, als wij naauwelijks kunnen roemen, elders nog gevonden te hebben. Men kan, ja, zien, dat de Schrijver een vreemdeling is, en, behalve met andere dingen, met de gesteldheid onzer vroegere volkstwisten, en derzelver overblijfsels tot in de laatste dagen, niet volkomen juist bekend, of ten minste van eene zekere mate van eenzijdigheid, en berekening van het geheel naar eene enkele stad, niet vrij te pleiten. Doch, kon dit bijna anders? Ook wordt hem hier en daar een misslag door den Vertaler aangewezen, doch die dan tevens wordt hersteld; gelijk deze eigen Vertaler niet nalaat op te merken, dat het verhaal slechts eene bijdrage tot de algemeene geschiedenis der omwentelinge moet geacht worden, (welke inzonderheid, volgens het standpunt des Schrijvers, het voorgevallene in den Haag uitvoerig teekent) zoo dat niet alle personen en gebeurtenissen naar belang en verdienste worden in het licht gesteld.

Van den anderen kant is dit verhaal toch meer geschiedenis dan kronijk. De gebeurtenissen worden, in derzelver oorzaken en gevolgen, beredeneerd. Deze beredenering getuigt van historiekunde en oordeel. Zij strekt zich uit tot het gebrekkige onzer vroegere staatsinrigting, en het wettige, goede hoop gevende, enz. enz. der tegenwoordige; gelijk het geheele werk, na eene historische inleiding, begint met 1812 en 13, en eindigt met de aanneming der Grondwet.

Wij kunnen, ten aanzien der geschiedkundige waarde van dit werk, ons slechts op eenige voorbeelden beroepen. Uit hetzelve, namelijk, blijkt, dat reeds in 1812, ten gevolge van het beruchte 29ste bulletin, een zeker bondgenootschap in den Haag

[p. 456]

ontstond, zich met de herwinning en dan vereischte inrigting des Vaderlands bezig houdende; dat zich dit bondgenootschap daarna in 1813 tot een vierhonderdtal leden uitbreidde, doch op eene zoo schrander bedekte wijze, dat nooit voor algemeen verraad te vreezen viel; da ook buiten den Haag onderscheidene aanzienlijke mannen met hetzelve in verband stonden; dat onder dezelven één, de verdienstelijke falck namelijk, de uitbersting en openlijke verklaring van den volkswil te Amsterdam, met oogmerk en gevolg om den Franschen schrik aan te jagen, dadelijk bevorderde en ten beste rigtte. Uit hetzelve wordt ons de vrees des vijands, om, uit Utrecht, Amsterdam en den Haag te overvallen, grootelijks verklaard, door de slimme wijze, waarop zoo wel bijzondere personen, als stedelijke regeringen, hem tijdingen wisten in de hand te spelen van de aankomst van hulp en versterking. Uit hetzelve leeren wij alle de bezendingen naar Engeland en het Jeger, met de belangrijke antwóorden, zoo wel als min bekende maatregels en voornemens der Haagsche verbondenen, als ook het edel gedrag van onzen Vorst kennen, die geen afgesproken teeken van zekerheid wilde afwachten, om den vaderlandschen grond ten eerste te betreden. Het is niet noodig, meer hierbij te voegen, waarvan we toch niet zoo stellig kunnen verzekeren, of het elders al dan niet vermeld zij. Gewis zal ieder Lezer den Heere cator, als Vertaler en Voorberigtschrijver, en ook als deelhebber in het gebeurde, zijnen hartelijken dank wijden; te blijder dank, daar de Engelschman het gewigt en de verdienste onzer vrijwillige afschudding van het juk heeft weten te schatten. Tot eene proef van stijl en vertaling, valt onze keus op de volgende der aanmerkingen, achter in het werk:

‘De vergadering der Staten Generaal, zoo als dezelve voorheen bestond, was een Congres, zamengesteld uit afgevaardigden van zeven onafhankelijke Souvereinen. Ingevolge de Unie van Utrecht, welke als het groote wetboek van Holland beschouwd werd, was het, bij het sluiten van ieder vredestaktaat en bij iedere oorlogsverklaring, noodzakelijk, dat de Staten Generaal eensgezind waren: dit was zeer zeldzaam het geval, zelfs niet bij het sluiten van het traktaat van Munster. De Unie van Utrecht had ook bepaald, dat de belastingen gelijk zouden zijn: - deze bepaling werd echter in het geheel niet in acht genomen; en het bestuur kon zich in-

[p. 457]

derdaad alleen handhaven, door gedurige inbreuk op de Constitutie. Om de maatregelen te verontschuldigen, welke de noodzakelijkheid voorschreef, zag de Stadhouder zich genoodzaakt, aanhangers te vormen; en derhalve werd hij, wien de uitvoerende magt van het bestuur toevertrouwd was, het hoofd eener factie: en schoon zijne wettige magt zeer beperkt was, kon zijn invloed zeer groot worden; en zoodanige invloed in de magt van een staatzuchtig en bekwaam Vorst zou welligt op een volslagen despotismus kunnen uitloopen: want als het eens als beginsel wordt aangenomen, dat de Vorst bevoegd is regtstreeks en gedurig inbreuken op de Constitutie te maken, schijnen zoodanige inbreuken, van dat oogenblik af, aan geene bepalingen, behalve aan den wil van den Souverein, onderworpen te zijn.’