Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Het hoofdzakelijke der Christelijke leere beknoptelijk voorgesteld ten behoeve van eenvoudigen, door G.J. van Rijswijk, Lid van de Maatschappij der Wetenschappen te Haarlem, en Leeraar bij de Doopsgezinden te Joure. Te Amsterdam, bij de Wed. G. Warnars en Zoon. 1814. In kl. 8vo. f :-5-:

Het is met vraag- of onderwijs-boekjes in den

[p. 338]

Godsdienst geheel anders gelegen als met andere boeken. Andere boeken worden meestal bewaard, en, wanneer er over een en het zelfde onderwerp wat veel uitkomen, dan raakt er het algemeen al ligt verzadigd van. Zoo is het niet met vraag- of onderwijs-boekjes in den Godsdienst; ook niet met schoolboeken. Deze komen in kinderhanden, of worden althans onder de gewone boeken niet gerekend. Zij verslijten uit dien hoofde, of raken wel eens zoek. Dit is nu wel op zichzelve onaardig, maar heeft toch dit voordeel, dat, even hierdoor, mannen van kunde en geleerdheid, mannen, die met hunne eeuw voortwerken, telkens in staat gesteld worden, om, voor de lieve jeugd, of ook voor eenvoudigen, iets beters te leveren. Vandaar dan ook. dat, in bijkans alle Kerkgenootschappen, niet alleen telkens nieuwe vraag- en onderwijs-boekjes voor den dag komen, maar dat ook doorgaans de laatsten de besten zijn en de gebreken van voorgaanden hebben vermijd. In dit licht kunnen wij, onzes inziens, volkomen beschouwen het hierbij aangekondigde Hoofdzakelijke der Christelijke Leere, door den schranderen, ijverigen en, in de geleerde wereld, met lof bekenden Doopsgezinden Leeraar g.j. van rijswijk. Iets van dien aard was inderdaad bij dat Genootschap eene behoefte. Men had daar geen boeksken, om, voor eenvoudige, mingeoefende aankomelingen, die weinig gelegenheid hadden tot het ontvangen van een verstandig onderwijs, den weg te wijzen, ten einde, binnen eenen niet al te langen tijd, op de belijdenis van hun geloof gedoopt, en der Christelijke kerke waardiglijk te worden ingelijfd. Hiertoe, durven wij volmondig verklaren, is dit stukje volkomen en in allen deele geschikt. Wij zelve hebben het tot dat einde gebruikt, en moeten erkennen, dat het, bij ondervinding, onze verwachting zeer verre is te boven gegaan. Wij hebben verscheidene jonge lieden, behoorende onder de geringere klassen, en die nog geen of althans weinig onderwijs genoten hadden, daarmede, met ééne les in de

[p. 339]

week, gedurende eene goede vier maanden, zoo verre gebragt, dat zij behoorlijk rekenschap wisten te geven van hunne godsdienstige overtuiging, en met ruimte tot ledematen konden worden aangenomen. Dit zelfde hebben ons anderen mede getuigd. En wanneer men nu hierbij nog let op den geringen prijs, dan weten wij niet, wat er meer tot aanprijzing zou kunnen worden bijgevoegd.

Wat den inhoud en de verdeeling betreft: deze is zeer eenvoudig, natuurlijk, in eene geregelde orde, en, wat het hoofdzakelijke betreft, durven wij zeggen, volledig. Het is alles afgeleid uit 's menschen geestelijke behoefte; en wordt er de vraag: wat hebben wij noodig te gelooven en te betrachten, om gerust te leven en eenmaal zalig te sterven? genoegzaam volledig in beantwoord. Een kundig en geoefend Leeraar vindt er de goede grondslagen, om, bij zijn onderwijs, zoo veel te voegen als hij zelf verkiest of noodig vindt. Het boeksken is, na eene korte en duidelijke inleiding, verdeeld in vijf afdeelingen, als onder welke, naar des Schrijvers oordeel, al de hoofdwaarheden van den Christelijken Godsdienst gevoegelijk kunnen gebragt worden. Het eerste hoofddeel handelt over de leere van Gods bestaan, eigenschappen, schepping en albesturende voorzienigheid. Vooraf gaat, gelijk ook in de volgende hoofdstukjes, een kort overzigt, en volgen hierop eenige vragen, met gepaste antwoorden, opgehelderd en gestaafd door de noodige, met oordeel uitgekozene, schriftuurplaatsen. In dit hoofdstukje vindt men ook het hoofdzakelijke ter overtuiging aangaande het Goddelijk gezag van den Bijbel.

Het tweede hoofdstukje handelt, in dien eigen trant, over de leer der verzoening door Jezus Christus, met de verpligtingen, hieruit voortvloeijende. Men vindt hier het hoofdzakelijke over de geschiedenis en den persoon van onzen Verlosser, over zijn lijden en dood, over geloof, bekeering en pligtsbetrachting. In de inleiding, of het overzigt, wordt gehandeld over den ze-

[p. 340]

delijk bedorven toestand des menschen, als de aanleidende oorzaak tot de komst en verrigtingen enz. van onzen Zaligmaker.

Het derde hoofdstukje handelt over de genadewerkingen van den H. Geest, met hetgene daartoe behoort; het vierde, over de leer van een toekomstig leven, dood, opstanding, oordeel, zaligheid, straf; het vijfde, eindelijk, over de plegtige instellingen van den Christelijken Godsdienst, Doop en Avondmaal, waarbij tevens het kenmerkend gevoelen der Doopsgezinden over den doop op de belijdenis, beknopt, doch tevens duidelijk en voldoende, wordt voorgedragen. Voor het overige kan men wel zien, dat dit boeksken eene verkorting is van de Schets der Christelijke Leere, van den eigen Schrijver, waarvan, zoo wij vernemen, eerlang een tweede druk te wachten staat, die wij mede gelooven dat zeer welkom zal zijn.