Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Over het licht, in hetwelk de onderneming van Napoleon Buonaparte moet beschouwd worden, en dt pligten, welke daaruit voor elken Nederlander voortvloeijen. Naar aanleiding van Exod. XVII:16. Door J.L. Wolterbeek, Predikant bij de Hervormde Gemeente te Amsterdam. Aldaar, bij Schalekamp en van de Grampel, en J. van der Hey. 1815. In gr. 8vo. 31 Bl. f :-8-:

Deze Leerrede van den Eerw. wolterbeek, uitgegeven ten voordeele van het Amsterdamsche Fonds voor den gewapenden Dienst, is ten uiterste behartigenswaardig. Hij begint met de stelling, dat de groote gebeurtenissen, onlangs in Frankrijk voorgevallen, - al naar wijzelven ons daaronder gedragen, - ten zegen,

[p. 293]

zoo wel als ten vloek, kunnen worden. En hierop grondt hij het hooge belang, dat wij gezegde gebeurtenissen, en derzelver gevolgen voor ons, in het regte licht beschouwen. Dit licht bestaat daarin, om de onderneming van napoleon te houden voor eene onderneming tegen God en menschen. En zulks doet de bekwame man zien, op eene wijze, die inzonderheid van den kansel de schoonste klem moest bezitten - niet slechts voor ieder, die wat te verliezen heeft, aan vooruitzigten, bezittingen, kinderen enz., maar voor elken vriend van den Godsdienst, elken voorstander van licht en waarheid, elken liefhebber van stille huisselijke genoegens, elken hoogachter van goede zeden, elk, in één woord, die wenscht een gerust en stil leven te leiden in alle godzaligheid en eerbaarheid. Te dezen einde doet hij zien, welk een schoone morgen zich hier weer voor menschheid en Christendom aan de kim opdeed, waar doelmatig onderwijs aan de beschaving werkte, koophandel, die groote bron van beschaving en nutte werkzaamheid, die al meer en meer stond te volmaken, en goede wetten en eene vaderlijke regering die verder tot de beste en gelukkigste einden bestuurden; waar de dag des Heeren weer stiptelijk gevierd, de instandhouding van den eerdienst als van ouds bewaakt en bezorgd werd, en de vaart naar Ooster- en Wester-streken ons zou in staat stellen, tot de uitbreiding van het zalig Evangelie weer onmiddellijk en krachtig mede te werken. Doch deze morgen wordt door nieuwen nacht bedreigd. De Franschen brengen in allen opzigte het tegendeel. Hun openbaar onderwijs is naar het militaire despotismus gewijzigd; den Godsdienst verwaarloozen en verachten, den handel stuiten en verlammen zij; hun wetboek vooronderstelt slechte menschen, en stelt voor losbandigheid, vooral in het stuk van huwelijkstrouwe, de deur open: eindelijk, hoe kan daar stil geluk en zaligheid wonen, waar noch overvloed, noch rust, noch deugd, noch Godsdienst woont? Wij kennen dit alles bij ondervinding; en de Moorman veran-

[p. 294]

dert zijne huid niet, noch de luipaard zijne vlekken.

Op dan! dit kwaad geweerd! Maar hoe? Het is moeijelijk, hieromtrent naauwkeurige voorschriften te geven. Doch, in het algemeen, zoo als Mozes: op God zien, tot God de handen opheffen; maar tevens op zichzelven zien, de handen uit de mouw steken. Elk kan niet uittrekken; Mozes en Aäron deden dit ook niet; maar zij-bleven daarom niet ledig: ieder moet op zijnen post en in zijne betrekking medewerken. Doch vooral ook, het moeten geene voorwendsels zijn, die ons van het dadelijk en naaste aandeel terughouden. Hierop dringt de Prediker met ernst en kracht aan. En hij vooral mag dit, die met eigen voorbeeld voorgaat, en zijne Zonen voor het Vaderland veil heeft. Eere hebben 's mans geest en hart, die de zaken zoo beschouwt, gevoelt en voorstelt!

Inderdaad, wij hebben dit voorstel met uitstekend genoegen gelezen. Het snijdt alle uitvlugt af. De oorlog tegen napoleon is een oorlog tegen het rijk der duisternis, tegen de hel; het is een oorlog tegen de eeuwigdurendheid der oorlogen, tegen den man, die nog steeds gereed is, het geluk, ja het bestaan des menschdoms aan zijne dolzinnige eerzucht op te offeren. Ongelukkig hij, die dit niet ziet en gevoelt, niet zien en gevoelen wil! Ongelukkig de baatzuchtige, die, omdat het toeval hem verschoonde van de uitgedeelde geeselslagen, hem zelfs op de eene of andere, schuldige of onschuldige wijze deed in den bloedprijs deelen, thans over gewaande of onvermijdelijke bezwaren morrende, niet slechts zelf stilzit, maar ook anderen tegenhoudt en doet verflaauwen! Wij herhalen het: Hel en Hemel zijn hier in strijd: men kan geen onverschillig aanschouwer, geen schandelijk bediller en tegenstander zijn, of men verraadt een hart, dat geen prijs op waarheid en deugd, of menschengeluk en menschenwaarde stelt. God beware ons, dat er vele zoo laaghartigen zouden zijn! Wij zouden dan gezamenlijk in het verderf moeten terugstorten; wij met hen, en

[p. 295]

ook zij met ons. De laatste dwaling zou oneindig erger, schuldiger beide en rampzaliger, dan de eerste zijn, die ons in handen van Frankrijk leverde. Ja, hij, die ons met roeden trof, zou ons nu met schorpioenen geeselen.

Met wolterbeek bidde dan elk: - ‘Ach! dat niemand twijfele, of Gij (o God!) wel zoudt voltooijen, dat Gij begonnen hebt, opdat hij U niet onteere; dat niemand insluimere ten dage des gevaars, opdat geen haastig verderf hem overkome; dat niemand onverschillig zij omtrent het heil, dat Gij gaaft, opdat hij U niet noodzake het hem te ontnemen en door het gemis deszelfs waarde te doen kennen; dat niemand goed en leven zoeke te behouden, opdat hij niet meer dan goed en leven verlieze. - Vervul Gij, o God en Vader! - in den naam van uwen Zoon smeeken wij er om - vervul Gij aller harten met het levendigst gevoel van de grootheid der zoo geheel onverdiende verlossing, en van de onoverzienbare ellende, wanneer wij in den vorigen nacht terugzonken. Vervul Gij aller harten met het diepst besef uwer gaarne vergevende liefde, uwer onbegrensde magt, uwer onwankelbare trouw. Dan zullen allen met de edelste geestdrift vervuld worden; dan zullen allen, door dankbaarheid genoopt, alles, alles over hebben om te bewaren, dat Gij gaaft.’ - - -