Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

De Herkaauwer. No. I en II. Te Amsterdam, bij J. van der Hey. 1814. In gr. 8vo. Te zamen 161 Bl. f 2-4-:

Wij hebben de eer, het geacht publiek, bij dezen, te berigten, dat de Nederlander, kortstondiger gedachtenisse, niet zonder eenigen opvolger is gebleven. Naar den vorm evenwel, zoo wel als naar de stof, bevindt zich eenig onderscheid tusschen beiden. Om met den eersten te beginnen, (zoo als de Herkaauwer, gelijk hij wel uitdrukkelijk beredeneert, met No. I) deze nagalmen des verloopen tijdperks schijnen elkander in eene omgekeerde orde te zullen opvolgen; met de alleenheersching beginnen, met de aristocratie vervolgen, en - des twijfelen wij bijna niet - met de volksstem eindigen, als namelijk niemand het meer oorbaar acht, de politieke voorlichter der natie te zijn. Met andere woorden: de Herkaauwer is het zinnebeeld, het schild (en vignet) van een Collegie, uit een oudste en een jongste met drie middeljarige leden bestaande, (den Secretaris daaronder al of niet begrepen) die ons in dit boekje de slotsom hunner beschouwingen leveren. Zoo, namelijk, vertelt men ons niet slechts, maar doet men het ook voorkomen; en waarom zouden wij het niet gelooven, schoon het waar is, dat - zelfs in de stukken, die niet van den Secretaris zijn - doorgaans dezelfde stijl schijnt te heerschen. Deze stijl toch is nog al kenbaar; de Lezer kan hem misschien al eenigzins opmaken uit de kleur, die hij aan onze beoordeeling mededeelt, (Genien slepen niet-Genien zoo ligt mede) boertig namelijk. Dat wil nu juist niet zeggen, dat zij met alles lagchen, of ook luide doen lagchen. Integen-

[p. 276]

deel, zij noemen of vergelijken de dingen maar zoo wat raar en grappig; praten er al wonderlijk over, en laten intusschen niet na, zeer ernstige en gewigtige zaken te zeggen; waarbij men dan zeker wel eens glimlacht, en eene zekere vrolijkheid om het hart gevoelt, maar evenwel doorgaans de ziel in eene zekere spanning, ja zelfs het gelaat in de plooi houdt. Wij hebben tegen deze manier maar één bezwaar. Zal zij niet al te soppig worden, (en dat is hier het geval niet) dan laat zij voor menschen, die niet heel slim zijn, hier en daar donkere plaatsen, duisterheden, ja louter duisternis over. De lantaarn wordt een illumineerglas, welks kleurmengeling eene bonte prent, zonder zin, oplevert. Hoe zeer de Doge of Stadhouder van de kleine Republiek des Herkaauwers, naar ons oordeel inderdaad een meester in het gekozen vak, waarlijk een man van geest en vernuft is, hij klaart het te dezen met alle zijne be unstigers gewis niet.

En nu de stof. Zij bestaat: No. I uit eene Korte Voorafspraak aan den Lezer. - Aan den Tijd (poëtisch proza.) - 1. waarin (onder andere) Bij uitstek kort Overzigt van onze negentienjarige Babylouische Ballingschap. Aanspraak en Welkomstgroet aan de tot het algemeene Vaderland terugkeerende Belgen. - 2. Wat heeft Europa van het herstel der Jesuieten te hopen en te vreezen? 3. Wat voor- of nadeel heeft men van de vervolging der Vrijmetselaars te wachten? 4. De Inquisitie. Nog één woord aan onze Lezers, bij onze verschijning in de wereld der geschriften. - No. II. 1. Vervolg van het kort Overzigt. 2. Zamenspraak tusschen de twee Nederlandsche Zusters (Holland en Braband) gedurende het Weener Congres. 3 Carnot (ontledende beoordeeling zijner Memorie aan lodewijk XVIII.) 4. Iets over het Public Spirit. 5. Waarom wij, met voorbijgang van alle andere herkaauwende dieren, juist het rundbeest tot ons uithangbord gekozen hebben.

Thans, Lezer, kent gij het kleed (of de huid, met derzelver kleur) en het ligchaam. In hoe verre gij daaruit tot den geest en het leven meent te kunnen beslissen, staat ons, beoordeelaars ambtswege, den hemel zij dank! niet te beoordeelen. Zonder ons daarbij dan ook op te houden, zullen wij er zoo veel van zeggen als wij weten of durven bepalen, en niet maar liever voor ons houden. Deze Herkaauwer moge inderdaad een geestig dier zijn, en het geestrijke

[p. 277]

moge doorgaans even scherp en prikkelende als vlug en behagelijk zijn, het is niet min een zachtmoedig beest. Godsdienstige en staatkundige verdraagzaamheid, althans zucht om de menschen hoe langs zoo meer bijeen te brengen, en in het algemeen goede, wij zeggen goede meening, stralen overal ten duidelijkste door. De Schrijvers zijn even zoo min, wat men voortijds Prinsgezinden, als wat men Patriotten noemde. Onderzoekt alle dingen, en behoudt het goede, had even zeer hunne spreuk kunnen zijn, als de thans gekozene hunne goede verwachting van de nieuwe orde der zaken doet kennen. Aldus aan ons oud Israël predikende, laten zij tevens een' blijden en belangrijken blik op het Brabandsch Samaria vallen; en niemand zal zich beklagen, hen derwaarts gevolgd te hebben: een' blijden blik, zeiden wij, want zij beschouwen de vereeniging als wenschelijk; een' belangrijken, want zij doen er ons de openlijk uitgesproken opinie aldaar, benevens den geheelen geest, enz. ten minste eenigzins kennen. Aangaande eindelijk de Heidenen, of de Volken van het Zuiden, en de enkele punten des algemeenen heils, Jesuiten, Vrijmetselaars, Inquisitie; het stuk over carnot is keurig, de anderen lezens- en behartigens-waardig. - Of dit alles, wat wij tot hiertoe van de stof zeiden, den naam van beoordeeling verdient? of we ten minste niet het een of ander stuk eens behoorden onder handen te nemen?.... Ja, lieve Lezer, wat zullen wij u zeggen? De menschen redeneren wél. Zij weten, over al de voorkomende zaken, regt aardige dingen te zeggen. Alles even klaar is het ons evenwel niet. 's Werelds loop is zulk een wonderlijk ding. De laatstverloopen jaren hebben ons denzelven op zulke geheel ongehoorde en onverwachte kronkelsporen vertoond, en doen het nog al gedurig. De mensch, de massa der menschen, de zedelijke en politieke wereld is zulk eene radde, onhoudbare, raadselachtige en bedriegelijke stof..... Men vergeve het ons, maar, schoon wij het nog wel eens mogen hooren, en kundige lieden van ganscher harte willen aanmoedigen, om ons nu en dan uit den schat van hunne ondervinding en nadenken wat mede te deelen, voor onszelven zijn wij zoo angstig geworden voor allen zweem van tinnegieterij, dat..... Het is om deze reden dan ook, dat wij met genoegen zien, dat een vrolijke, luchtige toon in onze nieuwe staatkundige bladen heerscht, en wenschen daarvan continuatie; want zagen wij

[p. 278]

strakke gezigten op het tooneel verschijnen, zoo kregen weligt van enkel schrik de koorts, op het herdenken aan de oude twisten, de politieke dolheid, het terrorismus (dat, God dank! nog niet in het Hollandsch heeft moeten vertaald worden) met den aankleve van dien, napoleon, tiercering, conscriptie, enz. enz. enz. Dus, goede Herkaauwer, wel bekome het u! En wel bekome het allen, die met u herkaauwen! Het gedije u en hun tot een smakelijk en ligt verteerbaar voedsel der wijsheid. Zij is, helaas! zoo zuur vergaard, zoo moeijelijk verslikt, deze spijze der ondervinding. Zoo menigeen verstikte in den harden brok, of bloedde zich dood aan de harte- en beurze-wonden, door Fransche doornen en distels veroorzaakt. Wel bekome het ons allen, het zij dan herkaauwende of niet! ja den onreinen als den reinen, dien die dwaalde, en zelfs misdadig werd, als die altijd het goede kende en beminde!

In No. II vindt men een uitslaand karrikatuurplaatje, verbeeldende hoe de Herkaauwer tegen den over gaapt, rijk gestoffeerd met allerlei figuurlijke figuren.