Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

[p. 186]

Aan den heer Ridendo &c. op den uitkijk.

(Zie Recensent, No. II. Antikritiek.)

Indien ons, bij het lezen van uw gekout, het: ‘pietate gravem et meritis si forte virum quem,’ niet ongelukkig te binnen kwam, dan zijt gij die vir quidam, en is de Heer haakman de pius Aeneas; en wij - maar neen, dat wij hindert u, - ik ben het manneke dat kleur op kleur krijgen moet, enz. en het silent moogt gij er wel bijvoegen, daar ik welnig meer dan ‘peccavi’ zeggen wil.

‘Die kaatsen wil, moet den bal wachten;’ maar dat ik hem zoo knap en gevoelig vlak tegen de scheenen krijgen zou, had ik waarlijk niet gedacht; en dat, omdat ik de Balance, en om den titel, en omdat zij, in mijn oog, maar weinig betrekking had tot het voorgaand droomgezigt, (waarvan zij de Appendix genoemd wordt) voor een afzonderlijk stuk heb aangezien! Ik had ook aan den Appendix van menigen Catalogus moeten denken!....

Dat haakman geen fokke is, meen ik duidelijk genoeg gezegd te hebben; echter bedank ik u voor het nader berigt hiervan: evenwel, zij waren beiden lachverwekkers; want de Heeren van Doctrina zullen toch ook wel eens bij eene Verhandeling van fokke, zoo wel als nu bij deze van haakman, (volgens uw berigt) hoewel dan misschien minder schaterend, gelagchen hebben. Maar daarom mogt ik tusschen beide die gelachverwekkende Redenaars geene vergelijkende parallel trekken, want zij werkten in een verschillend genre; gelijk Hansworst ook al in zeker genre werkt. Evenwel, zij zijn ieder in hun genre even goede Satyrici. Waarlijk, het was dom van mij, dat ik het genre niet opmerkte! Het gebeurt mij intusschen wel eens meer, en het is misschien mijn ongeluk, dat ik bij sommige Satyrici niet lagchen kan, daar evenwel anderen schaterend lagchen; en zoo ook omgekeerd. Ik moet daarom in het vervolg voorzigtiger zijn bij het beoordeelen van hetgeen gelach verwekt; indien het Publiek voortaan mijne recensiën nog maar lezen wil! Eilieve, Mijnheer! kunt gij mij ook berigt zenden, wanneer en waarover men in Doctrina zoo al lacht? want daar zit het beschaasd Publiek; dit erken ik nu, en zonder

[p. 187]

eenige uitzondering; immers Gij, Mijnheer, zijt daar lid, en toejuicher, en onder de genen, die de Redenaars overhalen tot het uitgeven van hunne gelachverwekkende Redevoeringen tot nut en vermaak! Aan u had ik dus een best adres.

Iterum peccavi; want, behalve onschuldig vermaak, (dat ook zijne nuttigheid heeft) zag ik in des Dokters Reis naar de Maan volstrekt geen nut. Maar, naar het schijnt, verschillen wij zeer over hetgeen al of niet nuttig is. Gij gaat (zekerlijk tot nuttige stichting) nog al veel in kerken, daar gij een Sermoen hoort, dat in vorm en gang (misschien ook in onderwerp en strekking) veel heeft van de gewone (ook wel eens Ironisch-comische?) Verhandelingen in Felix Meritis, Concordia, en Doctrina: mij mogt dit éénmaal gebeuren, maar voor de tweede maal, en bij denzelfden prediker, gebeurde het mij zeker niet. Maar dat is nu uw smaak, en van daar welligt, dat gij in de preekaardige Verhandeling van den Dokter zoo weinig preekaardigs vond; afwisseling vermaakt, en hier vondt gij, de komische of satyrische zetten er uit genomen, niets meer dan een doodmager preekskelet, (namelijk van dat genre, als gij bij voorkeur hooren gaat;) en te magerder zeker nog, omdat de toepassing op het einde tot het wezen eener preek niet behoort, volgens de Verhandeling in ons Tijdschrift van het vorig jaar, ‘men zegt van Prof. B.....’ NB. Dit men is de Prof. zelf, volgens de Voorrede van zijne uitgegevene Leerredenen; (maar deze zijn welligt ook niet van uwen smaak, al hebben zij ook geene toepassing aan het eind.) Maar ik, die met de gewone predikwijze in andere kerken dan meer bekend ben, meen, dat men, de komische en satyrische zetten uit haakman's Verhandeling uitschrappende, er, zonder de invoeging van vele nieuwe denkbeelden, gemakkelijk eene stichtelijke predikatie van maken kan; hoewel dezelve dan in uwe, en misschien ook in mijne eigene oogen, wel een wat mager beestje wezen kon, waaromtrent dan evenwel het ‘transeat cum caeteris!’ gelden mogt.

Dat ik gezegd heb dat de Dokter zijnen droom al droomende ter neder schreef, hebt gij zeker zoo wat half slaapdronken het Publiek op de mouw gespeld. En daar wij het over de Balance zoo eens zijn, zou het jammer zijn, dat de Reis naar de Maan tusschen ons een twistappel blijven moest. Neemt gij het door mij daaromtrent gezegde dan maar in bonam par-

[p. 188]

tem, zoo is dat fraaije stuk, naar uw gevoelen dan ook in mijn oog, een meesterstuk. Voor het overige, dat iemand in maatspraak iet goeds, maar, als hij proza schrijft, iet zeer middelmatigs levert, is, naar mijne gedachte, niet buiten voorbeeld. De luim laat zich niet dwingen, Mijnheer! en er zijn enkele Vernuften, waarvan het geldt, als de geest vaardig wordt:

Sponte sua carmen numeros veniebat ad aptos,
Et quod tentarem scribere versus erat.

Ik hoop intusschen, Mijnheer! dat de Dokter u eene goede dosis schrikpoeder zal hebben toegediend, en dat het gezegende werking deed, toen gij meendet, dat ik drie man zeven armen af ging slaan; want het zou mij smarten, zoo die schrik u benadeeld had. Ik neem veel deel in u; want ik heb aan u groote verpligting. Zelf gerecenseerd te worden, is voor een' steller van recensiën een zonderling genoegen, en vóór de verschijning van den onlangs schijndooden, maar nu weder als een phoenix uit zijne asch verrezenen, Reoensent ook der Recensenten eene groote zeldzaamheid; en ik moet u zeggen, Heer Confrater! dat uwe welligt eerste proeve den meester belooft. Zoo nu de Heer haakman weder iets uitgeeft, is de loffelijke recensie gereed: ‘dat schrijven en redevoeren voor hem slechts een bijwerk is; dat hij dit beide doet ten gevalle van eenen gullen vriendenkring en op deszelfs dringend aanzoek; en dat men alzoo van hem niet dat geacheveerde vorderen kan, dat men van eenen geleerden van beroep of een genie met regt verwachten mag.’ En wij zouden ons wel reeds bij voorraad tot zoodanig eene recensie willen verbinden, indien niet misschien wederom een Appendix (als bij de stukjes thans tusschen ons in quaestie) ons tot een' minder karigen lof verpligten zal. - Ik haast mij met dit mijn geschrijf, of het welligt nog tijdig komen mag, om bij den Recensent ook der Recensenten voor een verzoek om genadig regt te kunnen gelden: want tot u, die voor den Heer haakman zoo moedig optrad, oude bedaarde Heer! eenvoudig Man of Jongeling! (al naar uw believen, zoo als gij u noemen wilt) zeg ik eenvoudig: masculam defensionem ex animo gratulor.

De Rec. in de Letteroeff. van Dr. haakman's Verh. enz.