Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Dissertatio Chemico-Phyfica inauguralls de auro fulminante, quam - pro gradu Doctoratus, summisque in Philosophia honoribus more majorum rite et legitime consequendis, publice ad disceptandum proponit Janus Constantinus Driessen, Daventriensis. Groningae apud J. Oomkens. 1814. p. p. 102. 8vo.

Het is bij Akademische Eeuwfeesten, zoo in ons Vaderland als elders gevierd, doorgaans de gewoonte geweest, dat eenige verdienstelijke jongelingen op zulk een tijdstip, naar de wijze der voorouderen, tot Akademische graden bevorderd werden. Ook aan de Groninger Hoogeschool heeft men bij het laatst gevierde Eeuwfeest deze gewoonte nagevolgd; en gelukkig zij, dat zij op dat tijdstip eenen kweekeling had, die niet alleen volgens de algemeene geruchten zulks verdiende, maar ook door deze Verhandeling overvloedig bewezen heeft, deze eer ten volle waardig te zijn.

Laat ons, om de waarheid hiervan aan te toonen, de voor ons liggende Verhandeling eenigzins naauwkeuriger nagaan.

[p. 179]

Dezelve is, na eene korte voorrede en welgeschrevene inleiding, waarin de Schrijver, in eenen mannelijken stijl, de waarde der Natuurkunde verheft, en de reden openlegt, waarom hij juist deze stof tot onderwerp zijner Verhandelinge gekozen heeft, in vijf Hoofdstukken verdeeld.

In het eerste Hoofdstuk handelt de Schrijver over den naam en de geschiedenis van het Dondergoud, en de verschillende manieren om hetzelve te bereiden; en het is hier vooral, dat hij toont, zoo wel met de oude als met de nieuwste geschiedenis zijner wetenschap, volkomen bekend te zijn, en dat men dus eene volledige opgave vindt van hen, die over dit onderwerp geschreven hebben, en van hetgeen zij er over hebben te boek gesteld. Ook geeft hij hier belangrijke raadgevingen en waarschuwingen over het droogen, bewaren en behandelen van deze, in zijne uitwerkselen zoo verschrikkelijke, stof; alsmede eene zeer duidelijke verklaring, wat er bij de bereiding van het Dondergoud gebeurt, en welke deszelfs zamenstellende deelen zijn; en eindelijk een betoog, dat deze stof zonder eenige Ammonia niet kan vervaardigd worden; te weten niet zoo, dat dezelve de eigenschap heeft van te ontploffen.

Het tweede Hoofdstuk handelt over de eigenschappen van het Dondergoud; als over deszelfs kleur, smakeloosheid, onoplosbaarheid in water, vermeerdering van gewigt, de eigenschap van te ontploffen, den hiertoe noodigen graad van warmte, wrijving en drukking; voorts de kracht en het geweld van deze ontploffing, welke allersterkst, en in alle streeklijnen, werkt op hetgeen deze stof aanraakt of ontmoet; waarbij eindelijk nog eene berekening gevoegd is van de werking dezer ontploffende kracht, en eene vergelijking met de veel mindere werking van het kruid. Vervolgens beschouwt de Schrijver in dit Hoofdstuk ook nog het geluid of het geraas bij de ontploffing, en de ontknapping (crepitatio), bewijst, dat niet de geheele hoeveelheid Dondergoud op eens en te gelijk ontploft, onderzoekt, of de eigenschap van te ontploffen door den tijd verloren gaat, en handelt daarna opvolgend over de werking der electrische stof, van het zonlicht, der loogzouten en der zuren op het Dondergoud, over de ontploffing in verschillende luchtsoorten, over hetgeen er na de ontploffing overblijft, en over het gebruik van het Dondergoud.

[p. 180]

In het derde Hoofdstuk handelt de Schrijver over hetgeen de kracht van het Dondergoud vermeerdert, als de wijze van het daar te stellen, de afwassching en de koking in het water.

Het vierde Hoofdstuk heeft ten opschrift: over hetgeen de donderende kracht vermindert, of geheel wegneemt; waaronder door den Schrijver geteld wordt eene langzame verwarming, de bijvoeging van een droog poederachtig ligchaam, zwavel, belette uitzetting, uitgeperste oliën, aether en borax; - terwijl eindelijk het vijfde en laatste Hoofdstuk toegewijd is aan een onderzoek over de oorzaak der ontploffing, waarin de jeugdige Schrijver nieuwe bewijzen geeft van zijne bekendheid met de geschiedenis van zijn vak, van de moeite, die hij zich gegeven heeft, om alles, wat er over deze stof voorhanden is, te verzamelen, en van zijn juist oordeel, om in dat alles het ware van het valsche te onderscheiden.

Men ziet dus uit de opgave van den inhoud dezer belangrijke Verhandelinge, dat wij in den aanhef onzer beoordeeling daarvan niet te veel gezegd hebben; dezelve is inderdaad een stuk, dat door deszelfs volledigheid, door de daarin heerschende orde, door de juiste opgave van het doel der proeven, over dit onderwerp in het werk gesteld, en door de oplossing der schijnbare strijdigheden in de proeven, welke met het Dondergoud zijn genomen, en de ontdekking van de oorzaak en den grond dezer strijdigheden, als eene gewigtige bijdrage tot de kennis der Scheikunde moet beschouwd worden, en zoo wel den jeugdigen Schrijver, als zijne beroemde Leermeesters, en der Hoogeschole, waar hij dezelve verdedigde, tot eer verstrekt. - Hartelijk wenschen wij, dat de Schrijver eerlang in eene betrekking moge geplaatst worden, waarin hij zijne reeds verkregene kundigheden ten nutte der Wetenschappen en des Vaderlands kan aanwenden; daar wij uit deze proeve alle redenen gekregen hebben, om te verwachten, dat hij eenmaal den beroemden naam der driessens tot groote eer verstrekken, en, even als zijne voorvaders, den roem des Vaderlands verhoogen zal.