Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Verklaring van de Parabolische Verhalen van onzen Heere, door Georg Lorenz Bauer. Uit het Hoogduitsch. Nieuwe Uitgave. Te Zutphen, bij H.C.A. Thieme. 1814. In gr. 8vo. 260 Bl. f 1-4-:

Wij twijfelen, of de titel van dit boek wel voor allen zal verstaanbaar zijn. En evenwel, het gansche werk is ter verklaring geschreven, van iets, zou men kunnen zeggen, dat reeds ter meerdere klaarheid en bevattelijkheid van de klaarste en verstaanbaarste aller leerstelsels moest verstrekken. Wij althans, dien titel opslaande, en pas het woord parabolische gelezen hebbende, meenden bij abuis een mathematisch werk ontvangen te hebben. Men late onzen Duitsche naburen toch het vermaak, om, in spijt van eigen rijkdom, op het voetspoor der armoedige Fransche toongevers, steeds naar vreemde woorden om te zien, en alzoo het keurslijf, voor miswassenen vervaardigd, om eigen frissche leden te slaan! Of heeft het woord gelijkenis geene vaste en algemeene beteekenis ontvangen, sedert twee eeuwen in onzen Bijbel voor hetzelfde gebezigd zijnde? Of drukt dit woord de bedoelde zaak niet zeer goed, ja even goed als het Grieksche, bij ons reeds verouderde, parabel uit? De Schrijver zegt, dat men dan ten minste gelijkenisrede zou moeten zeggen; maar hij zegt insgelijks parabolische verhalen: komt dit dan niet op hetzelfde uit?

In het voorberigt vernemen wij reeds, dat er niets

[p. 99]

of weinig nieuws in het werk, en dat het voor meesters niet geschreven is; en dit is zoo.

Voorop gaan drie korte verhandelingen. Wat is eene parabel? - Over de leerwijze van Jezus in parabelen. - Waarin de regelen worden opgegeven, van welken men zich in het verklaren van parabelen bedienen moet. - Op het gestelde in het voorberigt lettende, hebben wij deze stukjes met doorgaand genoegen gelezen. De uitlegkundige geest is zuiver, de voordragt klaar en eenvoudig, de taal hier en daar slechts ontluisterd door sporen van het oorspronkelijke, zoo als het woord raadleven, voor raadplegen, te rade gaan. Zeer behaagt ons het opgegeven onderscheid tusschen de parabel (de gelijkenis) en de fabel; als ontleenende de eerste hare voorbeelden en handelende personen uit de werkelijke wereld en de menschelijke maatschappij, terwijl de laatste bij voorkeur ziellooze wezens sprekende invoert. Men gevoelt, meenen wij, behalve de waarheid, ook de gepastheid en belangrijkheid dezer aanmerkinge. De fabel is te min ernstig - zoo niet voor den Oosterling, (want lockman was er een) of voor den Jood, want het Oude Verbond levert ten minste één voorbeeld - gewis voor den Heiland der wereld.

Hierna volgen de parabelen zelve, vier-en-dertig in getal. Doorgaans vinden wij van dezelven eerst eene eigen vertaling; dan ophelderingen, die soms in eene noot ook taalkundig worden ontwikkeld; en eindelijk de opgave van het oogmerk en de leering. Het spreekt van zelve, dat de eerste van het verhaal aller Evangelisten tevens gebruik maakt.

Over het geheel genomen, herhalen wij: ‘juist niet nieuw of bijzonder vernuftig, maar waar en goed.’ Op bijzonderheden, echter, en enkele stukken, hebben wij eene aanmerking. Gemakshalve zullen wij, al doorloopende, daarvan een en ander bewijs geven.

Bl. 47 en 50. De zoon des menschen wordt vertaald, de vernederde mensch. Wij ontkennen niet, dat het eenen nederigen, onaanzienlijken mensch, als sine no-

[p. 100]

mine, aanduidt, en door den Heiland met dit oogmerk gebezigd is; doch houden de genoemde vertaling niettemin ongepast. De vernederde Messias, zoon Gods, liet zich nog hooren, wanneer men slechts kon aannemen, dat de toehoorders van Jezus reeds begrip van eene vroegere heerlijkheid hadden gehad. Doch nu schijnt het deelwoord allen verstandigen zin weg te nemen.

Bl. 56. Het was de Heilige lodewijk niet, de XIVde was het, die het Edict van Nantes herriep.

Bl. 67. Perl is Duitsch; paarl, of parel, Hollandsch. Of, daarenboven, deze gelijkenis de Joden, die van den schat de Heidenen zou betreffen, mag betwijfeld worden; ja strijdt welligt de aangewezen grond met den erkenden regel, dat men de gelijkenissen niet te uitvoerig behoort toe te passen.

Bl. 95. Wou, lees wilde. De gegeven verklaring dezer gelijkenis van de arbeiders in den wijngaard is de onze niet. Het tertium comparationis schijnt ons nogmaals bepaald noch eenvoudig genoeg aangewezen te zijn. Zulks is alleen de wangunst der eerste arbeiders; hetzij men dezen als beeld der Joden, in tegenstelling der Heidenen, of liever der ingebeeld onberispelijken bij dezulken beschouwe, die daarna op bekeering vergiffenis verkrijgen.

Bl. 119. In deze uitvoerige behandeling van de koninklijke bruiloft trof en behaagde ons de gedachte niet kwalijk, dat eigenlijk aan een krooningsfeest van den jongen vorst, nu aan het rijk verbonden, mag gedacht worden; schoon misschien het overbrengen dezer omstandigheid op Christus toch wederom niet is bedoeld.

Bl. 146. De gelijkenis van de talenten ziet op gelegenheid, werkkring, verpligting, niet regtstreeks op hetgene wij talenten noemen. Dit in het oog houdende, winnen wij ook nog de belangrijke leering, dat God mag geacht worden de laatsten naar de eersten te rigten.

[p. 101]

Bl. 196. De tollenaars, in het Evangelie vermeld, waren niet, althans doorgaans niet, de pachters zelven, maar hunne onderhoorigen, elders met regt tolbedienden vertaald.

Genoeg ten staal, zoo wel van het onvolmaakte, als misschien van het onbeduidende dezer gebreken, in het opgemelde werk! Wij durven hun, die wenschen iet opzettelijks over het belangrijk gedeelte van Jezus leer te hebben, als ook hun, die alleen met vroegere stukken te dezer stoffe bekend zijn, het boek wel en ruimschoots aanprijzen. Gewisselijk is er over de zaak, sedert eenige jaren, veel algemeen licht verspreid; en het is voor elk van belang, daarin te deelen. Er staat op den titel, Nieuwe Uitgave; moet dit tweede zijn, dan is het in ons Maandwerk waarschijnlijk ook al vroeger aangekondigd; en wij kunnen met het gegevene te beter volstaan.