Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Raadgevingen aan het Congres te Weenen. Uit het Hoogduitsch vertaald. Te Amsterdam, bij Geysbeek & Comp. 1815. In gr. 8vo. 151 Bl. f 1-:-:

De Hollandsche titel van dit boekje, hetwelk, volgens de Amsterdamsche Courant van 19 November l.l., zoo gestrengelijk in Duitschland is verboden, dat de eenvoudige bezitting met eene boete van 100 dukaten bedreigd werd, en afkomstig blijkende te zijn van dien Heer arndt, welke zich reeds door verscheiden warm geschreven stukjes tegen de Fransche overheersching, ter bevordering van haren val, bij menschenvrienden en Duitsche patriotten ten gunstigste onderscheiden heeft; die titel is nogtans min of meer misleidend. De

[p. 86]

Schrijver rigt zich juist niet aan het Congres; het oorspronkelijk opschrift duidt ook slechts opmerkelijke, behartigenswaardige gedachten of bijzonderheden voor hetzelve aan, er wordt bovendien in het gansche boekje van Saksen, of (ten nadeele van) Pruissen, geen woord gesproken, en over het geheel zou het wel het naast in handen des Committé's voor de Duitsche zaken behooren. Dit min of meer onjuiste stellen wij op rekening van die zelfde haast in het vertolken, welke zich op vele plaatsen van het werkje laat zien; hetgeen aan de eene zijde te natuurlijker, maar aan de andere ook te meer jammer is, daar zich een zoo zeer Duitsche geest in den stijl en de gedachten doet opmerken, dat ons de aanvang door duisterheid en onbevalligheid voor Hollandsche ooren bijna voor deszelfs lectuur deed schrikken.

Het zou ons echter veel hebben doen verliezen, indien wij dit onbehulpzame, ongepolijste, vaak al te diep tastende van den Duitscher, in tegenstelling met den aardigen, gladden, oppervlakkigen Franschman, zoo zeer te zijnen nadeele hadden doen wegen, dat het ons van eene nadere kennismaking terughield. Zonder nog een oordeel te willen vellen over het plan en de uitvoering van het werkje, als waarlijk verdienstelijk of wel berispelijk, en alzoo reeds bij voorraad te beslissen tusschen den Schrijver en die Duitsche Vorsten, welke zijn geschrift zoo gestrengelijk verboden hebben, (een verbod, waarover zich niemand na de lezing verwonderen zal of kan) mogen wij niet verzwijgen, dat het vele opmerkelijke en behartigenswaardige zaken, niet slechts voor het Congres, maar voor iedereen bezit, die zeggen kan: homo sum; nihil humani a me alienum puto, - met één woord, mensch is.

Gedachten en bijzonderheden kwam in onze boven gegeven verklaring van den Duitschen titel voor. En inderdaad, de inhoud splitst zich in deze tweederlei zaken, van welke de laatsten veelal personeel, regtstreeks personeel, de eersten algemeen, en zaken zijn betreffende. Wat het personele aangaat, wij zien daarin den geest en het gedrag der Duitsche vrienden van napoleon (de Vorsten, Ministers en Generaals van het Rijnverbond, vooral de zuidelijk gelegenen, en met name de Koningen van Wirtemberg en van Beijeren, den Groothertog van Baden, en dien van Frankfort, met de hunnen, zelfs wrede) zoo donker, zoo hatelijk, zoo afschuwelijk afgemaald, dat zij waarlijk op geheel iet anders dan troonen en

[p. 87]

eerezetels behoorden te zitten, zoo alles waar is. De willekeur van den een, de uitzuigende verkwisting van den ander, de hartelijke verkleefdheid aan den Satan, wiens waardige engelen zij zich betoonden, en de verraderlijke en goddelooze tegenwerking van de zaak der menschheid, en der zuivere geestdrift hunner eigen onderdanen, ter verbreking van het schandjuk; ziet daar de voorname beschuldigingen, door daadzaken, bekende anekdoten en echte stukken naar vermogen gestaafd. Mogelijk, ja waarschijnlijk is 's mans beschouwing (immers, hij is mensch!) van eenzijdigheid en zekere mate van drift niet geheel vrij te pleiten. Anders gewis is de hoop op bepalingen en schikkingen, die het misbruik van magt in het vervolg hoogst bezwaarlijk maken, behalve den beteren aard en gezindheid van het opkomend geslacht, in de Kroonprinsen van Wirtemberg en Beijeren, de éénige, die Duitschland ook nu nog overblijft.

Voor deze verordeningen levert de Schrijver bouwstof in het andere gedeelte. Men kan reeds nagaan, dat hij een voorstander is van de vrijheid der drukpers, van grondwetten en landsstenden, van verantwoordelijkheid der Ministers, en algemeene wapening (in plaats van, althans groote, staande legers), van eene vereeniging van geheel Duitschland onder een of twee Opperhoofden; vereeniging, van welke ook Holland en Zwitserland niet geheel moeten zijn uitgesloten, daar inzonderheid van het laatste gevaar zou kunnen te vreezen zijn voor de veiligheid van het Germaansche volksverbond, enz. enz. Doch de wijze, op welke sommige dezer stukken, met hunnen aankleve, hier behandeld worden, en daaronder het gesprokene ten aanzien der hooggeroemde Fransche gemakkelijkheid en geregeldheid in het gansche stelsel der regering, als ook in het krijgswezen, - en in een ander vak de oud-Duitsche bevordering van alles, wat tot de wederkeerige wisseling en beschaving van gedachten, enz. onder de menschen behoort, - verdient, buiten tegenspraak, de uiterste opmerkzaamheid. Bij deze behandeling van zaken, waar de gedachte aan partijdigheid of drift niet ligt oprijst, verschijnt de Heer arndt in een waarlijk beminnelijk licht. Hij is een regte Duitscher, in den edelsten zin, germanus indole, haud minus quam natione. De menschelijkheid, de zucht voor het welzijn en de trots op de waarde van ons geslacht, komt overal treffend uit. Wij gelooven, dat het hem ernst is; dat

[p. 88]

hij niet zou aarzelen, des noods, als een martelaar voor deze heilige waarheden te sterven. En gaarne zouden wij een en ander zijner gestelden, door onze politieke Schrijvers, zoo er dezulken nog moeten en kunnen bestaan, door den Nederlander (zoo hij soms nog maar schijndood mogt zijn), of den Herkaauwer (zoo het beestje niet ook binnen kort van eene melkkoe in een slagtbeest verandere), of wie het zijn moge, als een tekst zien uitgebreid, bepaald en toegepast. Bij voorraad kan men het stuk zelf raadplegen, dat trouwens gezegd wordt bijna uitverkocht te zijn. Wij gunnen het gaarne debiet voor eene tweede uitgave; en moge het ten minste dienstbaar zijn, om ons geluk, onder het bewind van eenen edelen Vorst en waardiger staatslieden, ons des te meer te doen gevoelen!