Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

De Franschen in Walcheren. Door J. de Kanter, Philz. Te Middelburg, bij S. van Benthem. 1814. In gr. 8vo. X, 176 Bl. f 1-8-:

Een volledig berigt van het voorgevallene met Walcheren, van de inlijving dezes Eilands af in het Fransche Keizerrijk, tot op de ontbinding dezer gewelddadige vereeniginge, met zoodanige omstandigheden, als reeds voorbereidende mogen beschouwd worden tot dit noodlottig tijdvak; ziet daar den inhoud van dit boekdeeltje, hetwelk in meer dan één opzigt lezenswaardig is. Immers, wij weten, dat Zeeland, en vooral Walcheren, vroeger ingeslokt, en later weer uitgeworpen, dan de overige Nederlanden, een eigen afzonderlijk lot heeft ondergaan, en den looden schepter des dwingelands dieper nog gevoeld, dan Holland en de meeste andere, inzonderheid landwaarts gelegene, provinciën. Wij weten ook, dat de Zeeuwen een eigen moeijelijken worstelstrijd met het instortend gevaarte der overheersching hadden uit te staan. En bovendien zien wij in deze beschrijving van het gebeurde op één belangrijk Eiland veel bijeen, wat elders meer verstrooid wordt aangetroffen; eene teekening in het klein van de schilderij van Neêrlands lijden onder den stok des drijvers.

Wij zullen ons geene moeite geven, om deze teekening op nog kleiner schaal over te brengen. De hoofdzakelijke gebeurtenissen zijn bekend genoeg geworden, of hebben met het elders voorgevallene zoo groote overeenkomst, dat ze ligtelijk worden gegist. Wij willen alleen het een en ander afschrijven, waarbij we, al lezende, een vouwtje hebben gelegd, omdat het ons, als bijdrage tot de algemeene geschiedenis der mishandelingen, door napoleon en zijne zendelingen der beschaafde wereld aangedaan, - tot die van Fransche ondeugd, geweld en knevelarij, belangrijk voorkwam.

‘De Griffier van het Vrederegt te Vlissingen, renique, had, in zestien maanden tijds, bij de drieduizend franken af, gekneveld. Hij is voor het Cour d'assises te regt gesteld.

[p. 83]

Eene uitweiding. - Dit bevreemdde ons in het eerst; maar nu wij weten, hoe het met de administratie der Justitie in Frankrijk, vooral in de Hoofdstad, gesteld is, moet zich niemand daarover verwonderen. Aldaar is het paleis der Justitie een Roovershol. - Eene bende van honderd-en-vijftig Avoués (Procureurs) doet wat zij wil; is baas over de Regters, Advocaten en Notarissen; spot met de wetten en reglementen; maakt de zaak van een' hunner die van allen, en plundert regts en links alles wat in hare klaauwen valt. - Bij voorbeeld, de invordering eener geldschuld van 40 franken kostte duizend franken. - In de invordering eener schuld van 7000 franken deed men zeven-en-dertig arresten. De schuldeischer, wel ziende, dat hij de schuld niet meer zou binnen krijgen, liet, om, gelijk men zegt, geen geld van huis te brengen, den Avoué aanzeggen, dat hij zou toezien, de kosten niet boven de 7000 franken te doen loopen,’ enz.

‘Men had betaalmeesters en onderbetaalmeesters. Deze wisten almede van knevelen. - Het ging (met eenen) zoo ver, dat hij twintig ten honderd durfde afdwingen.’

Een zeker Heer, voorheen zelf Militair, werd voor gilly (den Gouverneur) ontboden, en door dezen zeer ernstig onderhouden, ‘omdat hij in een koffijhuis, de nieuwsbladen lezende, aan de overige aldaar tegenwoordigen, op de kaart, de plaatsen had aangewezen, waar de Geallieerden stonden. - “Ik heb u,” voegde gilly er bij, “omdat gij oud- Militair zijt, nu nog gewaarschuwd: zoo het een Burger ware geweest, zou ik hem reeds naar Rijssel hebben doen vervoeren.”

“Hebt gij geen nieuws?” vroeg men eens aan iemand, in eene publieke plaats. “Ja,” zeide hij: “ik heb gehoord, dat de Franschen een Kozak krijgsgevangen hebben gemaakt, zoo onmanierlijk dik, dat zij hem, uit nieuwsgierigheid, openden; als wanneer uit zijn ligchaam een Fransche tamboer met zijn trommel te voorschijn sprong.” - Hij, die dit zeide, werd kort daarna opgeligt en naar Rijssel gevoerd.’

‘De Generaal bertrand was aan het hoofd eener Commissie, die bevel had, een allerstrengst onderzoek te doen naar Engelsche en Koloniale goederen, en dezelve alle in beslag te nemen; zijn Aide de Camp kwam den Heer D. vinden. De Commissie, heette het, was den Generaal zeer tegen de

[p. 84]

borst: hij kon de uitvoering lang doen duren, of spoedig doen ophouden: in het laatste geval was het billijk, dat de kooplieden hem hunne erkentenis betoonden met een geschenk, geëvenredigd aan den dienst, dien hij der Commercie wilde bewijzen.

- Hoe veel hij wel dacht, dat men gevoegelijk kon aanbieden?’ - Honderd duizend franken.

‘De voornaamste kooplieden werden bij elkander geroepen. Men verzocht den Aide de Camp zelv' in de vergadering: en hier werd nu met hem over het aan te bieden geschenk gehandeld, even als over den koop van eene baal koffijboonen; eindelijk werd besloten tot tweeduizend vijfhonderd dukaten, en nog eene gift van honderd-en-zeventig dukaten voor den Aide de Camp. Deze werden dan ook den volgenden dag, door eene plegtige Deputatie, den Generaal als eene vrijwillige erkentenis aangeboden. De Generaal beantwoordde de aanbieding zeer vriendelijk, nam het geschenk even vriendelijk aan, en de nazoekingen hielden op.’

‘Men weet geen voorbeeld, dat door deze regtbank (der Douanen te Antwerpen) in eenige zaak vrijspraak of ontslag is uitgesproken. - De Regter van Instructie bij die regtbank zeide eens tegen een Middelburgsch koopman: “On der de drie is één schuldige: wie hij eigenlijk is, kan ik niet ontdekken: derhalve moet men, om zeker te gaan, de onschuldigen met den schuldigen straffen.”

In 1810 moest iemand uit Noordbeveland eene som van drie-en-zestig gulden te Goes ontvangen. Een man van zijne kennis aldaar zeide hem, dat hij daarvoor een Passavant moest hebben. De ander verzocht hem mede te willen gaan naar het Douanen-kantoor, om het te halen. - Hier was thans ontvanger de beruchte d'alverny, die het zich ten regel had gesteld, dat men juist in het eerste jaar de menschen knijpen moest, terwijl zij der wetten nog onkundig waren; in het tweede jaar, zeide hij, waren ze reeds te wijs. - Op het kantoor beduidde men hem, dat er geen Passavant, maar een Acquit à caution moest wezen, en men begeerde van den man uit Goes, dat hij zijnen naam in een register zou teekenen. Deze, niets van al dien omslag wetende of verstaande, weigerde het; doch op de bedreiging, dat dan de man uit Noordbeveland en het geld op het kantoor moesten blijven, teekende hij, zoo hij meende, als getuige. Men ging

[p. 85]

zamen heen, en d'alverny liet hen gaan, zoo wijs als zij waren, zonder hun iets van hunne verpligting omtrent het Acquit à caution te zeggen. - Na eenig tijdsverloop werd de man te Goes aan het kantoor ontboden, en hem daar aangezegd, binnen acht dagen te moeten betalen veertienhonderd en vier-en-dertig franken, wegers het niet terugkomen van het Acquit à caution.’ (Hij heeft ze moeten voldoen, zonder eenig verhaal ook op hem, voor wien hij geteekend had.)

Na een uitvoerig verslag en lange lijst der requisitiën, enz. gedurende het beleg, besluit de Schrijver: ‘Indien al het gevraagde had kunnen en moeten geleverd worden, zou men de som van alles zamen ten minste op anderhalf millioen guldens kunnen begrooten.’

Wij eindigen met de betuiging, dat wij alles zeer wel geordend, geleidelijk en aandachtwekkend hebben verhaald gevonden, overal den stempel der echtheid dragende, met gepaste uitweidingen en aanmerkingen doorzaaid, en buiten tegenspraak vele bijzonderheden bevattende, die verre van algemeen bekend zijn. Wij bedanken den bekwamen Steller voor deze gewigtige bijdrage tot de Geschiedenis van onzen tijd. Wij danken hem insgelijks voor het slotvers, dat ten nieuwen, van alle misschien nog besten, bewijze verstrekt, dat de schoone Dichtkunst ook op de Zeeuwsche Eilanden niet wordt verwaarloosd. Mogen velen het boek met verdiende belangstelling lezen!