Vaderlandsche letteroefeningen. Jaargang 1815

Onderzoek aangaande Zenuwkoortsen en Typhus, benevens derzelver verschillende wijze van behandeling, alsmede omtrent de Oorlogspest van den vroegeren en lateren tijd, vooral met betrekking tot het aderlaten in dezelve; door C.W. Hufeland. Te Amsterdam, bij L. van Es. 1814. In gr. 8vo. 117 Bl. f 1-5-:

De uitvoerige titel geeft den inhoud van dit boekje reeds eenigermate te kennen. De naam van den Schrijver geeft mede eene goede gedachte van de wijze, waarop het onderwerp in hetzelve behandeld wordt. Dit strekt dus genoegzaam tot aanprijzing; en eene aandachtige lezing zal elk, die het, op deze aanprijzing, openslaat, deszelfs waarde verder doen kennen. Het is den beroemden hufeland volkomen waardig, daar het de verschillen der Geneesheeren, omtrent den aard en de behandeling der ziekten, uit een nieuw en belangrijk oogpunt leert beschouwen. Wij leeren hier, namelijk, welk eenen invloed de constitutie of de gesteldheid van alles, wat in den mensch is of op den mensch werkt, op het karakter der ziekten, vooral der epidemische ziekten, hebben kan; zoodat dezelfde kwaal, op verschillende tijden, wezenlijk in aard verschillen, en dus ook eene verschillende behandeling vorderen kan. Velen zullen dit eene oude waarheid noemen; het zij zoo! Maar het is dan toch met haar, als met alle oude Dames gegaan; zij wordt over het hoofd gezien en geheel vergeten. Ware dit zoo niet,

[p. 59]

dan zouden brown en zijne heethoofdige volgers zoo niet gescholden hebben op de voorstanders der ontstekingwerende en buikzuiverende geneeswijze van den ouden tijd; dan zouden thans de verhevene Philosophen, met hun lancet en nitrum in de hand, den neus zoo niet optrekken voor de schriften van de Brownsche School. Thans schijnen de epidemiën meer ontstekingachtig te wezen, dan voorheen; doch men begint, vooral in Duitschland, de verkoelende en verslappende geneeswijze weer evenzeer te misbruiken, als te voren de prikkelende en versterkende; daarvoor waarschuwt hufeland in deze bladen, en wij wenschen dezelve dus voornamelijk in handen van die genen onder onze geneeskundige Landgenooten, die gewoon zijn, in hunne praktijk, den Duitschen smaak met dezelfde drift en vooringenomenheid aan te nemen en te volgen, als onze Dames den Franschen of Engelschen, in hare kleeding.

Een opmerkzaam Lezer zal hier op nieuw bevestigd vinden, dat in de geschiedenis der wetenschappen, zoo wel als in die der volken, het een een gevolg is van het ander; dat de wisselende aard der ziekten invloed heeft op de veranderlijkheid der Geneesheeren in hunne stelsels en geneeswijzen; en dat de meeningen der Geneesheeren wederom invloed hebben op den aard der ziekten. Hij zal kunnen bemerken, dat de Geneeskunst meer is dan een bloot apenspel, en als eene wezenlijke weldaad voor het menschelijk geslacht mag worden aangemerkt. Maar dan zal hij ook niet instemmen met onzen Schrijver, die de waarde zijner kunst, ergens in dit boekje, (bl. 84, 85) niet weinig te kort doet, door de stelling, dat de bekwaamste Geneesheer zich slechts de redding van den negenden man mag toeschrijven; dat de overigen, zoo zij herstellen, ook even goed, zonder hem, hersteld zouden zijn, hoewel misschien gemakkelijker en spoediger. Waarlijk! men zoude bijna gelooven, dat een onzer erfvijanden, moliere of boileau, uit hun graf zijn opgestaan, om

[p. 60]

hufeland die uitboezeming in het oor te blazen: want, bevat deze stelling waarheid, zoo is onze kunst de moorddadigste aller kunsten. Doch gelukkig is zij valsch. Hoe velen toch (om slechts iets bij te brengen) zouden, door de verergering eener ligte ongesteldheid, aan zichzelven overgelaten, hunne gezondheid zien ondermijnen, en, bij gevolg, hun leven verliezen, die nu, door de tijdige zorg van een bekwaam Geneesheer, met een gering, doch gepast middel, hersteld worden! Zijn ook dezen hunne redding niet aan de kunst verschuldigd? niet dikwijls meer verschuldigd, dan zij, die van hevige kwalen herstelden?

De aanmerkingen van den werkzamen en verdienstelijken van der breggen vermeerderen inderdaad de waarde van dit stukje, en dienen veeltijds tot nadere opheldering of bevestiging van het, in den tekst, gezegde.